[rubriek: Voeding]

Recept voor gezonde darmen

Karen Ward leed jarenlang aan de ziekte van Crohn, die haar leven lamlegde. Totdat ze besloot haar weg naar een goede gezondheid te zoeken in de juiste voeding.

Door: Joanna Evans

Voedingstherapeut Karen Ward (40) omschrijft zichzelf als een Duracell-konijn. Ze adviseert cliënten over een gezond eetpatroon in haar drukke praktijk in het graafschap Cork in Ierland. Als ze daar niet is, geeft ze lezingen over voeding en verzorgt voedingsdemonstraties op scholen, sportclubs en gezondheidsbeurzen, en zorgt ze samen met haar man Steve voor hun twee jonge dochters.
Zeven jaar geleden zag Karens leven er heel anders uit. ’s Nachts lag ze dubbelgevouwen van de pijn op de badkamervloer, terwijl ze overdag ‘volledig uitgeput’ op de bank lag. Haar bestaan leek een nachtmerrie. De oorzaak? De ziekte van Crohn.
De ziekte van Crohn is een chronische ontsteking van het spijsverteringskanaal. De ziekte tast het slijmvlies van de darmwand aan. De bekendste symptomen zijn diarree, ernstige vermoeidheid, ongewild gewichtsverlies, bloed of slijm in de ontlasting en buikpijn. Die pijn omschrijft Karen als ‘erger dan barensweeën’ en ‘alsof je een bol prikkeldraad in je ingewanden hebt die continu ronddraait’.
Een gangbare remedie is er niet. Artsen kunnen slechts medicijnen voorschrijven om de ontsteking te bestrijden (corticosteroïden) of de werking van het afweersysteem te remmen (immunosuppressiva). Men vermoedt namelijk dat dat bij mensen met de ziekte van Crohn overactief is.
Ongeveer de helft van alle patiënten ondergaat op een gegeven moment een chirurgische ingreep, waarbij meestal de ontstoken en beschadigde delen van het maag-darmkanaal verwijderd worden. Maar daarmee is het probleem nog niet opgelost.
Karen probeerde alle behandelingen. En toen een cocktail van medicijnen niet het gewenste effect had, onderging ze in februari 2009 een hemicolectomie. Bij die operatie werd de gehele rechterzijde van haar dikke darm verwijderd. Karen was blij dat ze het had overleefd, maar ze zou de rest van haar leven een batterij aan medicijnen moeten innemen en ze had het gevoel dat haar gesloopte lichaam dat niet aankon.
Toen ze in haar ziekenhuisbed zat met een ontbijt voor haar neus dat bestond uit een witte geroosterde boterham met marmelade, cornflakes en een kop sterke zwarte thee – voedingsmiddelen die werden aanbevolen bij haar aandoening – zag Karen ineens het licht. ‘Ik vroeg me af hoe mijn lichaam ooit zou kunnen herstellen met dat wat er op mijn bord lag,’ zei ze. Toen besloot ze om haar gezondheid in eigen hand te nemen en ‘niet het volgende cijfertje te worden in de statistieken.’

Rust en research
Karen gebruikte de herstelperiode na de operatie om onderzoek te doen naar haar aandoening. Ze las elk tijdschriftartikel dat ze kon vinden over het onderwerp. De grote ommezwaai kwam met het populaire boek Doorbreek de vicieuze cirkel van de hand van biochemicus en celbioloog Elaine Gottschall.
Het boek is gewijd aan het genezen van de darmen door een dieet dat voedingsmiddelen vermijdt die slecht zijn voor het spijsverteringskanaal. Je eet alleen dingen die een gezonde darmfunctie ondersteunen. Dat sprak Karen direct aan. Geen van de diëtisten die ze de jaren daarvoor gesproken had, had haar specifieke voedingsadviezen gegeven. Ze moest vooral véél eten, want ze was broodmager. ‘Ze vertelden me alleen dat ik “mocht eten wat ik maar wilde”,’ aldus Karen.
Het was dan ook een openbaring voor haar om over het SCDieet (Specific Carbohydrate Diet) te lezen: een dieet dat bedoeld is voor mensen met de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa en andere ontstekingsziekten van de darmen. Het werd ontwikkeld door de Amerikaanse kinderarts Sidney Haas en beschrijft welke koolhydraten je wel niet mag eten. Monosacchariden, die een enkel suikermolecule bevatten, zijn toegestaan; disacchariden en polysacchariden (met twee of meer suikermoleculen) moeten van het menu.
Zoals het boek uitlegt, ‘voeden complexe koolhydraten die niet makkelijk verteerd worden schadelijke bacteriën in onze darmen; daardoor gaan deze bacteriën sterk groeien en produceren bijproducten, zodat er ontstekingen in de darmwand ontstaan.’ Het dieet zou deze bacteriën ‘uithongeren’ en de bacteriële balans in de darmen herstellen
Met de hulp van haar schoonzus Hazel, een natuurgenezer die ervaring heeft in het behandelen van chronische ziekten met voeding, stelde Karen een voedingsplan samen, gebaseerd op de principes van het SCDieet. Ze schrapte alle granen, geraffineerde suikers en zuivelproducten van haar boodschappenlijstje en bande alle bewerkte levensmiddelen uit haar keukenkastjes.
Het dieet viel haar mee. Karen ontdekte dat het haar mogelijkheden helemaal niet beperkte, integendeel. Haar nieuwe dieet gaf haar veel vrijheid en ze viel van de ene verbazing in de andere. ‘Ik realiseerde me weer hoeveel ik van eten en koken hield. Ik voelde letterlijk dat ik al kokend van deze vreselijke ziekte genas.’
Haar voeding bestond nu voornamelijk uit kleurrijk fruit en groenten, in plaats van brood en ander voedsel waar haar spijsverteringsstelsel helemaal niet tegen kon, zoals ze inmiddels had ontdekt. Ook at ze regelmatig gefermenteerde voedingsmiddelen en dranken, zoals kimchi (een traditioneel Koreaans gerecht dat bestaat uit gefermenteerde kool en groenten), zuurkool, en probiotische drankjes als waterkefir. Gefermenteerde voedingsmiddelen bevatten namelijk heilzame bacteriën, die goed zijn voor je darmen.
Dit lijkt wel wat op het paleolithisch dieet. Karen vulde het aan met allerlei voedingssupplementen om de spijsvertering en het darmherstel te bevorderen, zoals probiotica, vetzuren, vitamine A, spijsverteringsenzymen en het aminozuur glutamine.

Weg met die medicijnen
Het duurde niet lang of Karen merkte dat haar conditie verbeterde en vijf weken na de operatie kon ze stoppen met de medicijnen. Ook haar sinusproblemen (ontstoken neusbijholten), waar ze een groot deel van haar leven mee had gekampt, verdwenen. ‘Ik kon eindelijk door mijn neus ademen,’ zei ze.
Karen voelde zich zelfs goed genoeg om een bezoek te brengen aan haar zus in Dubai, al nam ze een koffer vol voedingssupplementen, speciale crackers en kokosmelk mee.
Omdat Karen zich nog steeds zorgen maakte over hoe haar lichaam zich zou houden zonder de medicijnen, riep ze de hulp in van acupuncturist en arts Stephen Gascoigne.
‘Hij speelde een grote rol in mijn herstel,’ vertelt Karen. De arts hielp haar weer de energieke persoon te worden die ze ooit was. Een halfjaar na haar operatie waren Karens vermoeidheid, de pijn en andere ondermijnende symptomen van de ziekte verdwenen.
‘Ik voelde me fantastisch,’ verklaart Karen, ‘en ik heb sindsdien geen pijn meer gehad.’

De toekomst
Karen begon, geïnspireerd door haar eigen herstel, na te denken over hoe ze anderen kon helpen die in dezelfde omstandigheden verkeerden. Ze had als projectmanager bij een telecombedrijf gewerkt, maar toen het bedrijf werd opgeheven, bleef ze thuis om fulltime voor de kinderen te zorgen. Ook wilde ze erachter komen wat ze met de rest van haar leven aan moest.
Aangemoedigd door haar schoonzus, ging ze naar een open dag van het College of Naturopathic Medicine (CNM), dat natuurgeneeskundige opleidingen verzorgt in het Verenigd Koninkrijk. Ze meldde zich aan voor de driejarige opleiding voedingstherapie, die ze in 2013 afrondde.
Nu heeft Karen haar eigen praktijk in Oysterhaven in Cork. Ze helpt mensen met de ziekte van Crohn en andere darmaandoeningen, waaronder het prikkelbaredarmsyndroom en overgevoeligheid voor gluten. Haar verhaal is het beste bewijs dat de methode werkt. Ze is al vier jaar niet meer bij de dokter geweest voor klachten die verband houden met de ziekte van Crohn. Maar ook de ervaringen van haar man Steve liegen er niet om. Hij volgt een suiker- en glutenvrij dieet en heeft niet langer last van de rugpijn die hem jarenlang plaagde. ‘Hij staat er op zijn vijftigste beter voor dan op dan op zijn veertigste,’ aldus Karen.
Ook de kinderen van Karen en Steve plukken de vruchten van gezonde eetgewoonten. Ze eten geen gluten of bewerkte voedingsmiddelen en komen nooit bij de huisarts. Karen ziet strikt op hun dieet toe. ‘Ik wil dat het voedsel dat ik ze voorzet als medicijn werkt, niet dat het hen vergiftigt,’ zegt ze.
Als ze denkt aan wat ze heeft moeten doorstaan kost het haar geen moeite om met haar anti-Crohndieet door te gaan. Heel soms heeft ze een zwak moment, maar dan moet ze het meteen bezuren, dus Karen weet hoe belangrijk het is om op het rechte pad te blijven.
‘Ik zal altijd de ziekte van Crohn houden,’ zegt Karen, ‘maar of de ziekte actief is of niet hangt van mezelf af en dat geeft me een kick.’

[kadertekst] De link met antibiotica
Volgens Karen heeft haar vroege jeugd ‘de grond bouwrijp gemaakt’ voor haar ziekte. Maar pas toen ze begin dertig was, stelden de artsen vast dat ze leed aan de ziekte van Crohn.
Als kind liep ze altijd met snotterbellen rond. Ze had constant last van een verstopte neus en had de ene infectie na de andere. Als gevolg daarvan ‘slikte ze altijd antibiotica.’ Karen is ervan overtuigd dat de medicijnen haar maag-darmkanaal geruïneerd hebben, en dat ze daarom vatbaar was voor een inflammatoire darmziekte.
Alhoewel Karen niet kan bewijzen dat de antibiotica haar ziekte veroorzaakten, zijn er onderzoeken gedaan waaruit overtuigend naar voren komt dat het gebruik van dergelijke medicijnen in de kinderjaren, die ‘in potentie de samenstelling van de microflora in de darmen kunnen veranderen’, in verband staat met ontstekingsziekten van de darmen (IBD: inflammatory bowel disease), waaronder de ziekte van Crohn.1
Eén onderzoek laat zien dat mensen die antibiotica gebruikten drie keer zo vaak de ziekte van Crohn hadden als mensen die dat niet deden. En mensen die zeven antibioticakuurtjes of meer volgden, hadden zeven keer zoveel kans op de ziekte.2

1 Am J Gastroentorol, 2010; 105: 2693-6
2 Gut, 2011; 60: 49-54

[kadertekst:] Het SCDieet
Verschillende onlangs gepubliceerde studies bevestigen dat het Specific Carbohydrate Diet, oftewel het Specifieke Koolhydraten-dieet helpt bij de ziekte van Crohn en andere ontstekingsziekten van de darmen. Een evaluatie achteraf bij zeven kinderen met Crohn meldde dat ‘alle symptomen zichtbaar waren verdwenen bij een routinebezoek drie maanden nadat met het dieet was gestart.’1
Een ander klein onderzoek ontdekte ‘klinische verbetering en verbeteringen van het darmslijmvlies’ bij kinderen met de ziekte van Crohn nadat ze twaalf weken het SCDieet hadden gevolgd, en opnieuw bij een follow-up na één jaar.2
Maar wat kunt u eigenlijk wel en niet eten bij dit dieet? Hier volgt een lijst met een paar voedingsmiddelen die wel en niet zijn toegestaan bij het SCDieet, gebaseerd op het boek Doorbreek de vicieuze cirkel van Elaine Gottschall. Kijk voor een uitgebreide lijst op www.scdiet.nl.

WEL
vis, gevogelte, varkensvlees, rundvlees
vers fruit, groenten, kool, bieten, koolraap
zwarte bonen
noten
honing (zonder toegevoegde suiker)
belegen/oude kaas, brie, camembert
eieren
zelfgemaakte yoghurt

NIET
boekweit, bulgur, rijst, graanproducten, pasta
brood, koekjes, crackers
(karne)melk, yoghurt, kwark
knollen, (zoete) aardappels
groenten in blik
margarine, halvarine
mozzarella, ricotta, feta, smeerkaas
chocola
mais
sojabonen
suiker, zoetstoffen, fructose(siroop)
worst, verwerkt vlees, zure haring

1 J Pediatr Gastroenterol Nutr, 2014; 58: 87-91
2 J Pediatr Gastroenterol Nutr, 2014; 59: 516-21

[Streamers:]
Ongeveer de helft van alle patiënten ondergaat op een gegeven moment een chirurgische ingreep, maar daarmee is het probleem nog niet opgelost
‘Ik vroeg me af hoe mijn lichaam ooit zou kunnen herstellen met dat wat er op mijn bord lag’
Vijf weken na de operatie kon ze stoppen met de medicijnen
‘Ik voelde letterlijk dat ik al kokend van deze vreselijke ziekte genas’
‘Ik zal altijd de ziekte van Crohn houden, maar of de ziekte actief is of niet hangt van mezelf af’
Mensen die zeven antibioticakuurtjes of meer volgden, hadden zeven keer zoveel kans op de ziekte