Serrapeptase: natuurlijke ontstekingsremmer
Een enzym uit zijdewormen wordt aangeprezen als natuurlijk alternatief voor pijnstillers uit de groep van NSAID’s (niet-steroïdale ontstekingsremmers). Maar wat zijn de bewijzen?

Serrapeptase, ook wel serratiopeptidase, is een proteolytisch (eiwitverterend) enzym dat in Duitsland en Japan al sinds lange tijd wordt gebruikt. Inmiddels staat het wereldwijd bekend om zijn ontstekingsremmende (of ‘anti-inflammatoire’) werking en strekt de toepassing ervan zich uit van behandeling tegen artritis tot hartziekte en infecties. Maar wat zegt de wetenschap over serrapeptase? 

Wat de onderzoeken uitwijzen
De laatste decennia is uitgebreid onderzoek gedaan naar serrapeptase en hoewel die onderzoeken wel grotendeels met mensen zijn gedaan, is het wachten nog op grootschaliger en kwalitatief betere klinische onderzoeken. Desondanks duiden de resultaten er tot nu toe op dat het enzym nuttig kan zijn bij een diversiteit aan aandoeningen.
– Postoperatieve pijn en zwelling
In een onderzoek kregen 24 gezonde vrijwilligers die elk aan beide zijden een kies moesten laten trekken, een combinatiebehandeling van paracetamol (1000 mg) met ofwel serrapeptase (5 mg) ofwel placebotabletten tijdens de ingrepen. Diegenen die serrapeptase kregen, meldden significant minder pijn en zwelling na de operatie dan diegenen die het placebo hadden gekregen1.
Bij een veel groter onderzoek, dit keer bij patiënten die werden geopereerd vanwege chronisch empyeem (waarbij zich pus ophoopt rond de longen en in de borstwand), kregen de patiënten ofwel serrapeptase of een placebo zowel voor als na de ingreep. Ook hier bleek de mate van zwelling postoperatief significant kleiner met serrapeptase dan met het placebo2.
Weer een ander onderzoek toonde aan dat serrapeptase beter werkt dan het gebruikelijke advies na operaties: bedrust, hoog houden en koelen van de wond. Bij patiënten die aan hun enkel geopereerd werden hadden diegenen die met serrapeptase werden behandeld 50 procent minder zwelling postoperatief dan diegenen die het standaard advies opvolgden. Ook was de serrapeptasegroep sneller pijnvrij dan de controlegroep3.
– KNO-aandoeningen
In een Italiaans onderzoek bij 193 patiënten met een aandoening van keel, neus en/of oren (acuut of chronisch) bleek dat serrapeptasebehandeling een significante vermindering van symptomen opleverde ten opzichte van placebobehandeling. Bovendien bleek het enzym niet alleen snel in te werken op het plaatselijke ontstekingsproces, maar zorgde het ook dat er minder vocht vastgehouden werd en dat stolsels beter oplosten (fibrinolyse): allemaal factoren die de genezing bevorderen4.
– Chronisch obstructieve longziekte (COPD)
Bij een klein onderzoek in Japan werden de effecten van serrapeptase onderzocht bij mensen met een vorm van COPD, zoals emfyseem en bronchitis. Vergeleken met geen behandeling bleek 30 mg/dag van dit enzym gedurende vier weken zowel de hoeveelheid sputum (slijm) die werd geproduceerd als de frequentie van hoesten te reduceren5.
– Carpale-tunnelsyndroom
Twintig patiënten met carpale-tunnelsyndroom werden in een klinisch onderzoek opgenomen om te onderzoeken of serrapeptase kon helpen bij de behandeling van hun symptomen. Na een korte behandeling met het NSAID nimesulide kregen de patiënten tweemaal daags 10 mg serrapeptase gedurende zes weken. Aan het eind van het onderzoek meldde 65 procent van hen significante verbetering van hun symptomen, zonder ernstige bijwerkingen6. Om deze resultaten te bevestigen zijn er grotere, kwalitatief beter opgezette klinische onderzoeken nodig.
– Borstaandoeningen
Serrapeptase kan nuttig zijn bij borststuwing, waarbij de borsten pijnlijk overvuld zijn met melk. Toen 70 vrouwen met deze klacht gedurende drie dagen behandeld werden met ofwel Danzen, een Japans serrapeptasepreparaat, of een placebo, bleek Danzen beter dan het placebo de pijn in de borsten, zwelling en verharding van de borsten tegen te gaan. Terwijl 86 procent van de Danzen-gebruikers ‘matige tot aanzienlijke’ verbetering van hun klachten ondervond, had maar 60 procent van de patiënten met een placebobehandeling zo’n verbetering. ‘Aanzienlijke’ verbetering werd zelfs bereikt bij 23 procent van de behandelgroep versus maar 3 procent in de placebogroep7.
– Infecties
Serrapeptase bleek effectief infectie door de bacterie Staphylococcus epidermidis te elimineren, althans bij ratten, hetgeen niet betekent dat hetzelfde geldt voor mensen. Toch leidden deze resultaten tot de conclusie van de onderzoekers, dat het enzym in staat zou kunnen zijn tot ‘versterking van de werkzaamheid van antibiotica bij de behandeling van infecties met stafylokokken’8.

Hartziekte en meer
De sterke ontstekingsremmende werking van het enzym maakt het geschikt voor de behandeling van vele andere aandoeningen, waaronder artritis, fibromyalgie, migraine, prikkelbare-darmsyndroom en zelfs hartziekte. De inmiddels overleden Duitse arts Dr. Hans Nieper heeft al eens geschreven dat serrapeptase van onschatbare waarde is voor een veilige verwijdering van stolseltjes uit de kransslagaderen en, met name, uit de arteria carotis aan beide zijden van de hals, die de bloedtoevoer naar de hersenen verzorgt9.
Er zijn echter meer klinische onderzoeken nodig om voor elk van deze aandoeningen te kunnen bepalen of serrapeptase al dan niet werkzaam is.

Veiligheid van serrapeptase
In het algemeen zijn er geen ernstige bijwerkingen gemeld bij gebruik van dit enzym, al zijn er een aantal cases beschreven van eosinofiele pneumonie (een vorm van longontsteking die meestal ontstaat door een allergische reactie, vaak op een medicijn) als reactie op serrapeptase10. Hoewel zo’n reactie niet vaak voorkomt, maakt het bestaan ervan al te duidelijk dat ‘natuurlijk’ niet altijd onschadelijk is.
Andere mogelijke bijwerkingen zijn diarree en maag-darmklachten. Die effecten zijn echter meestal mild, vooral in vergelijking met de vaak ernstige bijwerkingen van NSAID’s. Maar totdat er meer bekend is, dienen gebruikers zelf hun gezondheid goed te bewaken tijdens gebruik van dit product.

Joanna Evans

1Int J Oral Maxillofac Surg, 2008; 37: 264-268
2Pharmatherapeutica, 1984; 3: 526-530
3Fortschr Med, 1989; 107: 67-68, 71-72
4J Int Med Res, 1990; 18: 379-388
5Respirology, 2003; 8: 316-320
6J Assoc Physicians India, 1999; 47: 1170-1172
7Singapore Med J, 1989; 30: 48-54
8J Bone Joint Surg Am, 2006; 88: 1208-1214
9www.serrapeptase.info/content.asp?page=Dr-H-A-Nieper
10Nihon Kokyuki Gakkai Zasshi, 2009; 47: 254-258; 2000; 38: 540-544

Wat is serrapeptase?
Serrapeptase is een enzym dat geproduceerd wordt door de bacterie Serratia, die in de darmen van zijdewormen leeft. Als de zijdeworm eenmaal zijn metamorfose tot mot heeft doorgemaakt, gebruikt hij deze substantie om een gat in zijn cocon te ‘smelten’ waardoor hij naar buiten kan. In tegenstelling tot andere biologische enzymen werkt serrapeptase alleen op niet-levend weefsel, zoals de zijde-cocon. Bij mensen breekt het de eiwitresten af die ontstaan door toxinen en ontstekingen, terwijl gezonde weefsels worden gespaard.
Serrapeptase wordt altijd oraal gebruikt bij doseringen van 10-30 mg/dag. Voor een maximale opname in de dunne darm en ter bescherming van het enzym tegen maagzuur, hebben de tabletten meestal een coating.
Momenteel is er onderzoek gaande ten behoeve van de ontwikkeling van plaatselijke toepassingen van serrapeptase, in de vorm van zalf en gel1.

1Indian J Pharm Sci, 2010; 72: 65-71