Verschillende effectieve alternatieve geneeswijzen kunnen PDS onder controle houden.
Prikkelbaredarmsyndroom (PDS) is een van de meest voorkomende aandoeningen van het spijsverteringsstelsel. In ontwikkelde landen treft het tot 15% van de bevolking. Hoewel het niet levensbedreigend is, wordt de kwaliteit van het leven van een PDS-patiënt danig aangetast door verschillende symptomen zoals buikpijn, opgeblazen gevoel, winderigheid, constipatie en diarree. PDS-lijders melden geregeld dat ze verlies ervaren van vrijheid, spontaniteit en sociale contacten. Verder kampen ze met gevoelens van vrees, schaamte en gêne1.
Een bijkomend probleem is dat de conventionele therapie hoogst ontoereikend is. Verschillende behandelingen (zoals middelen tegen kramp, diarree, obstipatie, maar ook kalmeringsmiddelen) doen meer kwaad dan goed, en geen enkel middel is doeltreffend genoeg om alle PDS-symptomen te behandelen2.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat een toenemend aantal PDS-patiënten zich wendt tot de complementaire en alternatieve geneeswijzen3.
De rol van suiker
Een probleem bij het behandelen van PDS is dat niemand precies weet wat de oorzaak is. Recent onderzoek stelt dat bepaalde voedingsmiddelen een rol zouden kunnen spelen. Dit is een idee dat alternatieve therapeuten al jaren verkondingen.
De meer recente studies tonen aan dat ongeveer een derde van de PDS-patiënten problemen kunnen hebben met het verwerken van fructose. Dit is het type suiker dat aanwezig is in fruit, sommige groenten, honing en fructoserijke maïsstroop. Dit heet officieel ‘fructose-malabsorptie’ en verwijst naar het onvermogen van het lichaam om de fructose volledig op te nemen wanneer die de dunne darm passeert. Dit kan leiden tot veel van de symptomen die kenmerkend zijn voor PDS4.
In een Amerikaanse studie door onderzoekers van het Immanuel St Joseph’s Hospital, onderdeel van het Mayo Health System in Minnesota, werd bij 31 (38%) van de 80 onderzochte patiënten met PDS tevens fructose-malabsorptie vastgesteld. Van deze patiënten werden er 26 op een fructose-beperkt dieet gezet. Wie erin slaagde zich te houden aan het dieet (slechts ongeveer de helft van hen) kon genieten van significante verbeteringen van de symptomen, zoals buikpijn, boeren, een opgeblazen gevoel, een oververzadigd gevoel, indigestie en diarree. De patiënten die zich niet hielden aan de dieetrichtlijnen zagen doorgaans geen verandering van hun symptomen5.
Evenzo werd bij een onderzoek onder 32 kinderen met aanhoudende, onverklaarde buikpijn ontdekt dat 11 van hen fructose-malabsorptie hadden en ook zij werden op een fructose-arm dieet gezet. Na twee maanden werd bij iedereen, uitgezonderd twee kinderen, een snelle verbetering van de symptomen vastgesteld, en ook nadien werden nog positieve veranderingen waargenomen. De onderzoekers van het New York Medical College in de VS concludeerden dat ‘fructose-malabsorptie een significant probleem kan zijn bij kinderen en dat het bijsturen van de voedselinname effectief kan zijn in het verminderen van maag-darmsymptomen6.
Alhoewel het onderzoek naar de exacte rol en de mechanismen van fructose-malabsorptie bij PDS nog in de kinderschoenen staat, is een fructose-arm dieet het overwegen waard wanneer men flatulentie (winderigheid), een opgeblazen gevoel en diarree ervaart bij het eten van fruit.
Andere problematische voedingsmiddelen
Naast vruchtensuikers kunnen de gebruikelijke symptomen van PDS ook veroorzaakt of verergerd worden door andere slecht opneembare koolhydraten zoals lactose (in melk), fructanen (in tarwe en ui) en sorbitol (een veelgebruikt zoetmiddel)7,8.
Bovendien blijkt dat sommige voedingsmiddelen die gewoonlijk worden aangeraden om PDS te verzachten, de conditie juist doen verslechteren. Tarwezemelen bijvoorbeeld, vaak voorgeschreven bij constipatie vanwege hun hoge vezelgehalte, hielpen in een studie slechts 10% van de patiënten.
Meer dan de helft van de PDS-patiënten die gevolgd werden door de onderzoekers aan het University Hospital of South Manchester in het Verenigd Koninkrijk vermeldden dat zemelen tot verergering leidden van hun symptomen zoals darmstoornissen, een opgezette buik en pijn. Hieruit concludeerden de onderzoekers dat ‘wellicht door overmatige consumptie van zemelen in onze maatschappij juist bij steeds meer mensen het prikkelbaredarmsyndroom ontstaat9. Dat is helemaal geen verrassing als je weet dat tarwe (samen met melk en eieren), een van de meest voorkomende oorzaken is van de symptomen van PDS10.
Als men vezels wil aanraden dan blijken zaden van de Plantago (weegbree) een betere optie te zijn. Dit is een bron van oplosbare vezels die te koop zijn als ‘psyllium’ of ‘ispaghula’ vezels. Bij sommige PDS-patiënten kan het de symptomen echter doen verergeren11.
Probiotische yoghurt is een andere populaire aanbeveling voor mensen met PDS. Maar ook hierdoor kunnen de symptomen verergeren. Hoewel probiotica heilzaam zijn bij sommigen, is gebleken dat zuivelproducten symptomen uitlokken bij een aanzienlijk deel van de PDS-patiënten.
Dr. Stephen O.Wangen, geneeskundig hoofd van het IBS Treatment Center in Seattle, Washington stelt dat ‘een groot aantal van onze patiënten die lijden aan PDS eigenlijk lijden aan een zuivelallergie zonder het zelf te beseffen. Yoghurt, ook al is het gefermenteerd, blijft een zuivelproduct en het kan een uitlokkende oorzaak zijn van hun spijsverteringsproblemen. Voor deze mensen is het gebruik van yoghurt, zelfs van merken met een hoog gehalte probiotische bacteriën, af te raden12
Het is duidelijk dat voeding een cruciale factor is in de behandeling van PDS, maar er bestaat geen aanpak die voor iedereen werkt. Experimenteren met het beperken of volledig elimineren van bepaalde voedingsstoffen uit het dagelijks dieet en/of het samenwerken met een ervaren voedingskundige zou wel eens de beste manier kunnen zijn om deze aandoening onder controle te houden.
Andere behandelingen
Naast het aanpassen van het voedingspatroon zijn er nog een aantal natuurlijke manieren om PDS te bestrijden.
· Hypnotherapie. Emotionele en psychologische problemen blijken een rol te spelen bij PDS. Dat kan het positieve effect van hypnose verklaren bij patiënten met deze aandoening. Een zeer uitgebreid overzicht van de medische en wetenschappelijke publicaties van de prestigieuze Cochrane Collaboration, leidde tot een verzamelde meta-analyse van vier studies met in totaal 147 patiënten. Volgens dit overzicht was hypnotherapie, wat het verlichten van buikpijn en andere PDS symptomen betreft, te verkiezen boven de standaard geneeskundige aanpak en boven geen behandeling, althans voor de korte termijn13. Het is echter wel duidelijk dat er meer hoog-kwalitatieve studies nodig zijn voordat er definitieve conclusies kunnen worden getrokken.
· Ontspanning. Aangezien talrijke testen reeds de rol van psychologische en emotionele factoren als uitlokkende factoren bij patiënten met PDS hebben aangetoond worden relaxatietechnieken vaak aanbevolen. De Duitse techniek ‘functionele relaxatie’ – een term die decennia geleden voor het eerst werd gebruikt om een vorm van relaxatie te beschrijven die ook bekendstaat als ‘zelf-hypnose’ – mikt op behoud van het evenwicht in het zenuwstelsel en blijkt heilzaam bij PDS-patiënten. In een gerandomiseerde studie met controlegroep kregen 80 patiënten gedurende vijf weken ofwel functionele relaxatie ofwel verhoogde medische zorg (standaardbehandeling plus twee begeleidingssessies). De resultaten toonden aan dat functionele relaxatie beduidend effectiever was dan de controlebehandeling. Drie maanden later waren de positieve effecten op fysiek én mentaal vlak nog steeds aanwezig14. Een kleinschalige gerandomiseerde test met controlegroep (21 PDS-patiënten) uitgevoerd aan de Tohoku University Graduate School of Medicine in Japan maakte gebruik van ‘autogene training’ (AT). Dit is een relaxatietechniek waarbij men het eigen lichaam leert hoe te reageren op verbale commando’s aan de hand van zes standaardoefeningen. Deze techniek combineert elementen van zelfhypnose en biofeedback. Deze studie toont aan dat AT door ‘verhoging van zelfcontrole’ PDS ten goede kan komen, blijkens de antwoorden van de patiënten op een aantal PDS-gerelateerde vragenlijsten15.
· Lichaamsbeweging. Er is ook al bewijs geleverd dat lichaamsbeweging een effectieve interventie kan zijn voor PDS. In een onderzoek van 12 weken werd een vergelijking gemaakt met traditionele behandeling. De patiënten met de meeste beweging vertoonden duidelijk minder constipatiesymptomen16. Een andere proef toonde aan dat zelfs lichte fysieke activiteit gasvorming en een opgeblazen buik kan reduceren17.
· Pepermuntolie. Volgens een overzichtsonderzoek van de bestaande literatuur toonden acht van de 12 placebogecontroleerde studies statistisch significante positieve effecten van pepermuntolie voor de behandeling van PDS. De gemiddelde reactiewaarden, als weerspiegeling van ‘algemeen succes’ waren 58% voor pepermuntolie en 29% voor het placebo. Alhoewel pepermuntolie meestal wordt afgeleverd in omhulde capsules, speciaal ontworpen om de maag te beschermen, kunnen deze capsules toch leiden tot bijwerkingen zoals brandend maagzuur of rectale irritatie18.
· Chinese kruidengeneeskunde. In een klinisch onderzoek met meer dan 100 PDS-patiënten zagen diegenen die behandeld werden met gestandaardiseerde of geïndividualiseerde recepten volgens de Chinese kruidengeneeskunde, significante verbeteringen van hun darmsymptomen alsook van de algehele levenskwaliteit. Echter enkel de groep die individueel aangepaste kruiden nam was in staat om de verbeteringen te behouden tot 14 weken later. Bovendien maakten slechts twee patiënten die Chinese kruiden namen melding van bijwerkingen: een klaagde over maag-darmproblemen terwijl de andere last had van hoofdpijn19.
· Acupunctuur. Een klinisch onderzoek in de VS toonde aan dat acupunctuur in combinatie met moxatherapie veelbelovend kan zijn voor het behandelen van PDS20. Een groot overzicht van studies tot 2006 vond echter slechts zes gerandomiseerde onderzoeken met controlegroep. Deze waren niet afdoende omdat de kwaliteit te wensen overliet of ze waren niet vergelijkbaar omdat er te veel verschillen in de bestudeerde variabelen waren. Conventionele onderzoekers hebben geconcludeerd dat het nog niet duidelijk is of traditionele acupunctuur beter is dan gesimuleerde acupunctuur in het reduceren van PDS-symptomen21.
Joanna Evans
1 Dig Dis Sci, 2009; 54: 1532-1541
2 J Chin Med Assoc, 2009; 72: 294-300
3 Gastroenterol Clin Biol, 2009; 33 Suppl 1: S79-83
4 J Am Diet Assoc, 2006; 106: 1631-1639
5 J Clin Gastroenterol, 2008; 42: 233-238
6 J Pediatr Gastroenterol Nutr, 2008; 47: 303-308
7 J Am Diet Assoc, 2009; 109: 1204-1214
8 Curr Gastroenterol Rep, 2009; 11: 368-374
9 Lancet, 1994; 344: 39-40
10 Am J Gastroenterol, 1998; 93: 2184-2190
11 Townsend Letter Docs, 2004; 252: 159
12 Townsend Letter Docs, 2008; June: 35
13 Cochrane Database Syst Rev, 2007; 4: CD005110
14 J Altern Complement Med, 2010; 16: 47-52
15 Appl Psychophysiol Biofeedback, 2010; 35: 189-198
16 Int J Sports Med, 2008; 29: 778-782
17 Am J Gastroenterol, 2006; 101: 2552-2557
18 Phytomedicine, 2005; 12: 601-606
19 JAMA, 1998; 280: 1585-1589
20 Gastroenterol Nurs, 2009; 32: 243-255
21 Cochrane Database Syst Rev, 2006; 4: CD005111