Hoe ouder we worden, hoe groter de kans is dat we medicijnen en steeds meer medicijnen gaan gebruiken. We lopen namelijk meer kans op meer aandoeningen tegelijkertijd die allemaal weer om een therapie vragen.
Deze `tsunami’ aan geneesmiddelen wordt ook wel polyfarmacie (veel geneesmiddelen) genoemd en geeft naast de eventuele voordelen ook een scala aan nadelen. Zo is het lastig om wegwijs te worden uit alle medicijnen die we innemen en fouten liggen dan ook op de loer. Verder verdragen sommige geneesmiddelen elkaar niet of versterken of verzwakken ze elkaars werking. Maar ook: hoe meer geneesmiddelen, hoe meer bijwerkingen en soms ernstige bijwerkingen als we medicijnen innemen die vergelijkbare bijwerkingen hebben. Deze kunnen dan elkaar versterken.
Als we polyfarmacie omschrijven als het gebruik van vijf of meer verschillende soorten medicijnen, dan is daar sprake van bij bijna de helft van de senioren ouder dan 65 jaar (44,3 procent). Bij zo’n 20 procent van de 75-plussers is dat aantal medicijnen dat gelijktijdig wordt ingenomen al gestegen tot 9. Bij eenzelfde percentage van 20 procent bij 85-plussers is dat zelfs al 10. Opvallend is echter ook dat 25 procent van de 65-plussers helemaal geen medicijnen gebruikt. Illustratief dus dat je de gezondheidssituatie van senioren niet over één kam kunt scheren.
Voor welke ziektebeelden worden deze geneesmiddelen voorgeschreven? Medicijnen voor hart- en vaatziekten en diabetes vormen het leeuwendeel van wat we slikken, zoals middelen tegen hoge bloeddruk, antistollingsmiddelen, cholesterolverlagers en bloedsuiker-verlagende geneesmiddelen. Maar daarnaast gaat het ook om maagbeschermers, laxeermiddelen en slaapmiddelen.
Interacties
Als medicijnen een effect op elkaar uitoefenen worden dat interacties genoemd. Zeker als er sprake is van polyfarmacie zal dat nog een flinke toer worden om voor alle gebruikte geneesmiddelen de interacties in kaart te brengen, maar het is belangrijk genoeg om dat te doen. Ook is het van belang om bij een nieuwe klacht te denken aan een bijwerking of interactie van één of meer geneesmiddelen.
Interacties hoeven helemaal niet alleen tussen geneesmiddelen voor te komen. Zo kunnen cranberry’s de werking van antistolmiddelen versterken, waardoor de kans op bloedingen toeneemt. Gebruiken we een antistolmedicijn, maar ook langdurig cranberry’s, bijvoorbeeld als onderhoudsbehandeling om blaasontstekingen te voorkomen, dan moeten we dat zeker melden aan de huisarts die dan weer de trombosedienst informeert, zodat de dosering antistol aangepast kan worden.
Nog een ander voorbeeld: stel dat we de plaspil furosemide (Lasix) gebruiken omdat we hartfalen (hartzwakte) hebben. Kenmerk daarvan zijn dikke voeten en soms kortademigheid. Met een plaspil gaat het weer een stuk beter. Op een dag hebben we last van hoofdpijn en gaan naar de supermarkt om een pijnstiller te kopen: ibuprofen. Na inname zakt de hoofdpijn, maar wat opvalt is dat de voeten weer dikker worden. Als we de bijsluiter niet doornemen, wordt het hartfalen erger zonder dat we weten waardoor het komt en gaan we naar de huisarts omdat het slechter gaat. Als we de bijsluiter van ibuprofen wél doornemen komen we er achter dat ibuprofen de werking van de plaspil verzwakt waardoor het hartfalen weer erger wordt. Gewapend met deze kennis stoppen we de ibuprofen en nemen in plaats daarvan een paracetamol tegen de hoofdpijn.
Boek Medicijnen voor Senioren. 333 pagina’s 2015 prijs € 21. Verkrijgbaar bij bol.com, de boekhandel en te vinden in de Nederlandse en Vlaamse bibliotheken.