AAMBEIEN (HEMORRHOIDEN) KOMEN VEEL VOOR: ONGEVEER DE HELFT VAN ALLE MENSEN KRIJGT ZE OOIT IN HUN LEVEN. HET ZIJN EIGENLIJK SPATADEREN, MAAR DAN IN HET SLIJMVLIES VAN HET RECTUM. Als ze uitzakken of opzwellen kunnen ze in of zelfs door de anus naar buiten uitsteken (‘prolaps’) zodat ze zichtbaar worden. Aambeien kunnen verschillende problemen veroorzaken, zoals huidirritatie, pijn of jeuk en soms zelfs ernstig bloedverlies.
Niemand weet precies waardoor aambeien ontstaan, maar factoren die ertoe bijdragen zijn persen bij de ontlasting, chronische obstipatie, diarree, langdurig zitten, zwangerschap, ouderdom en bekkentumoren.
Aambeien worden onderverdeeld in vier graden van ernst:
• Graad-I-aambeien steken wel uit in het anale kanaal, maar niet tot voorbij de anus.
• Graad-II-aambeien steken tijdens de ontlasting naar buiten, maar trekken zich daarna vanzelf terug tot in het anale kanaal.
• Graad-III-aambeien steken tijdens de ontlasting of bij het persen naar buiten en trekken zich niet vanzelf terug, maar moeten na de ontlasting zachtjes met een vinger teruggeduwd worden.
• Graad-IV-aambeien zijn ‘onomkeerbaar’: ze zijn niet terug te duwen als ze eenmaal door de anus naar buiten steken.
Bij mensen bij wie de symptomen aanhouden ondanks conservatieve of minder invasieve behandelingen, wordt meestal geadviseerd de aambeien chirurgisch te laten verwijderen.
 

Wat artsen wel vertellen
De diagnose is gebaseerd op de anamnese (voorgeschiedenis) van de patiënt en een lichamelijk onderzoek. De arts onderzoekt het rectum en de anus door met een handschoen aan een vinger naar binnen te steken om te kijken of hij iets afwijkends voelt. Om te testen op ‘occult bloedverlies’ (niet zichtbaar met het blote oog) kan de arts een klein monster van de ontlasting nemen. Dat wordt op een vel papier gelegd waarop een chemische stof zit, waarna er een andere stof op het monster wordt gedruppeld. Als er bloed in de ontlasting zit, wordt het papier blauw.
Om zeker te weten of er geen andere afwijkingen zijn van de anus en het rectum, en geen andere oorzaken van het bloedverlies, is een endoscopie nodig. Daarbij wordt met een buigbare of onbuigbare scoop met een lampje in het uiteinde het slijmvlies van de darmen onderzocht. Andere ‘oscopieën’ kunnen zijn anoscopie of sigmoidoscopie bij jongere patiënten, of een colonoscopie, vaak aanbevolen bij oudere patiënten om ernstigere oorzaken van het bloedverlies uit te sluiten, zoals dikkedarmkanker. Voordat een scopie wordt uitgevoerd, wordt soms een laxerend middel voorgeschreven zodat het rectum en de dikke darm leeg zijn.
Bij een operatie van aambeien (hemorrhoidectomie) wordt al het aambeiweefsel en ander overtollig weefsel uit de anus en het rectum gesneden. De patiënt is onder algehele verdoving gebracht of heeft een ruggenprik gekregen. Met een anoscoop (een instrument waarmee anus en onderste rectum kunnen worden onderzocht) worden de aambeien gezocht die verwijderd moeten worden. Tijdens de operatie kan de arts eventueel ook ander overtollig weefsel uit het rectum verwijderen. Eventuele wondjes worden gehecht of open gelaten zodat ze zelf kunnen genezen.
In plaats van een operatie kan een chirurg ook een circulaire hemorrhoidopexie (procedure volgens Longo) uitvoeren. Deze procedure is in het begin van de jaren negentig ontwikkeld. Met een speciale ronde nietmachine (circulaire stapler) wordt net boven de aambeien een ring slijmvlies verwijderd. De bloedtoevoer naar de aambeien wordt onderbroken waardoor ze kleiner worden. Ook wordt het slijmvlies omhoog getrokken, waardoor het niet meer kan uitzakken.
Bij beide procedures kan de patiënt dezelfde dag nog naar huis. In het ergste geval moet hij, afhankelijk van de vordering van het herstel, tot drie dagen in het ziekenhuis blijven. Een zitbad (met alleen billen en heupen in warm water) wordt aanbevolen, evenals een middel om de ontlasting zachter te maken en een zalf voor de geopereerde gebieden. Meestal kan de patiënt binnen een paar dagen of weken weer aan het werk, afhankelijk van het soort werk dat hij doet. De eerste dagen kunnen er problemen zijn met plassen, onwillekeurige winden en met de darmbeweeglijkheid.
 

Wat artsen niet vertellen
In het algemeen bagatelliseren artsen de risico’s van een operatie en raden hem soms zelfs aan een patiënt aan die daar geen baat bij heeft.
• De procedure van Longo is niet geschikt voor alle soorten aambeien, met name niet voor aambeien graad IV1. Bij sommige patiënten is het moeilijk om toegang te krijgen tot het anale kanaal en is de hoeveelheid weefsel die moet worden weggesneden te groot voor het nietapparaat.
• De procedure van Longo kan tot sepsis in het bekken leiden. Door meldingen van ernstige infecties na circulaire hemorrhoidopexie zijn er vragen gerezen over de toepasbaarheid van deze behandeling bij aambeien.
• Antibiotica kunnen voor de zekerheid noodzakelijk zijn, zelfs na een foutloos uitgevoerde procedure van Longo, om een postoperatieve infectie te voorkomen2.
• De procedure van Longo werkt soms niet. Uit Belgisch onderzoek is gebleken dat sommige mensen na deze operatie toch nog aambeien hebben en/of verzakkingen en dat sommige patiënten een tweede operatie nodig hebben3.
Maar zelfs de conventionele operatie kent zijn complicaties, waaronder:
• Langdurigere postoperatieve pijn en herstelperiode. Uit onderzoek is duidelijk gebleken dat patiënten na een standaard hemorrhoidectomie meer postoperatieve pijn hebben dan patiënten die een circulaire hemorrhoidectomie hebben gekregen4. Ze moesten langer in het ziekenhuis blijven en het duurde beduidend langer voordat ze hun normale dagelijkse bezigheden weer konden hervatten5.
• Postoperatieve complicaties in tien procent van de gevallen, zoals bloedingen, kloofjes, fistels (onnatuurlijke verbindingen van de anus naar de huid), abcessen, problemen met plassen, incontinentie voor feces en andere problemen, zoals klierinfecties rond de anus. Daardoor kunnen complexen van fistels en abcessen ontstaan met als gevolg een verhoogd risico (30-80 procent) van nog meer complicaties zoals incontinentie6.
Isabel Atherton

1Eur J Surg, 2002; 168: 621-625
2Lancet, 2000; 355: 810
3Acta Chir Belg, 2005; 105: 44-52
4Lancet, 2000; 355: 782-785
5Lancet, 2000; 355: 779-781
6Eur J Med Res, 2004; 9: 18-36
 

kader 1
Hoe zijn aambeien te voorkomen?
• Stop met roken. Uit Frans onderzoek lijkt duidelijk naar voren te komen, dat deze gewoonten wel eens een rol kan spelen bij het ontwikkelen van aambeien1.
• Eet vezelrijke voeding. Ter voorkoming van obstipatie, waar aambeien erger van worden, kunt u een gezond voedingspatroon aanhouden met veel water en vezels2. Bij een onderzoek onder Russische zeelui bleek dat er minder aambeien ontstonden toen er tarwezemelen aan hun dieet werden toegevoegd3. Voorbeelden van vezelrijke voedingsmiddelen zijn bonen, broccoli, wortel, erwten, aardappelen, bananen, appels, perziken en volkorengranen.
• Gebruik natuurlijke laxerende middelen. Wie al aambeien heeft, krijgt wellicht van zijn arts een laxerend middel voorgeschreven. Probeer echter eerst natuurlijke alternatieven zoals senna en walnootbolster.
• Gebruik plantaardige crème. Wie al aambeien heeft, krijgt wellicht ook van zijn arts een crème om de klachten te verzachten. Veel conventionele crèmes bevatten hydrocortison, waarvan bekend is dat het de huid dunner maakt4. Van Nelsons (www.nwlsonshomeopathy.co.uk) bestaat er bijvoorbeeld een homeopathische crème tegen aambeien op plantaardige basis.
• Vaak is een minder ingrijpende operatie met elastieken bandjes mogelijk, bij aambeien van graad I-III die bij de ontlasting naar buiten komen. Er wordt een elastieken bandje over de basis geschoven zodat de aambei afknelt en afsterft. Zonder dat de patiënt het merkt komt de aambei uiteindelijk met de ontlasting mee naar buiten5. Deze operatie is veilig en kan zonder verdoving (poliklinisch) gebeuren.

1Presse Med, 1998; 27: 513-517
2Prof Care Mother Child, 1995; 5: 161-162
3Lik Sprava, 1995; 9-12: 179-181
4J Allergy Clin Immunol, 1999; 104: S126-130
5Dis Colon Rectum, 2004; 47: 1364-1370
 

kader 2
Als een operatie echt noodzakelijk is
• Houd u aan de instructies van uw arts. Gebruik een lichte maaltijd, zoals soep of salade, de avond voor de operatie. Eet of drink vanaf middernacht niets meer, dus ook geen koffie, thee of water.
• Vraag om een non-invasieve procedure omdat daarvan het herstel beduidend sneller is gebleken ten opzicht van een open operatie1.
• Maak een planning voor uw herstel. Gun uzelf tijd om te rusten en vraag zo mogelijk anderen om hulp bij uw dagelijkse werk. Volledig herstel kan twee weken tot twee maanden duren.
• Wees nauwkeurig bij de zorg voor de operatiewond. Was het gebied dagelijks met warm stromend water. Sommige patiënten vinden het meer verzachtend om in een warm bad met een zoutoplossing te gaan zitten.
• Doe rustig aan. Pleeg geen grote inspanningen, til niet, draag niet, en ga geen lange tijd staan. Blijf wel actief op een comfortabel niveau, omdat dan uw darmfunctie makkelijker weer normaal wordt.

1Niger Postgrad Med J, 2004; 11: 79-83