Patiënten met reuma en artrose zijn met succes behandeld met de uitgebreide detoxmethode van een oude ayurvedische geneeswijze.

De meesten van ons kennen het woord reuma en weten wat dat inhoudt: stijfheid, pijn en verdikkingen in je gewrichten en je kunt je gewrichten minder goed buigen, strekken en bewegen. Maar er zijn maar weinig westerse mensen die het woord panchakarma kennen.

Dat is een effectieve reinigingsmethode die wordt gebruikt om zowel artrose (de veel voorkomende ‘slijtagevorm’ van reuma) als reumatoïde artritis (een auto-immuunziekte die chronische ontsteking van de gewrichten veroorzaakt) te behandelen.

De methode is ergens tussen de drieduizend en vijfduizend jaar geleden ontwikkeld door ayurvedische genezers in India. Ayurveda is een woord uit het Sanskriet en betekent letterlijk ‘wetenschap van het leven’. In de ayurveda ben je gezond als er aan 5 voorwaarden is voldaan:

• je spijsverteringsvuur (agni) is in balans;
• je drie dosha’s (de energieën van vata, pitta en kapha, zie kader hiernaast) zijn in balans;
• je drie afvalstoffen (urine, ontlasting en zweet) worden normaal geproduceerd en uitgescheiden;
• je lichaamsweefsels functioneren optimaal;
• je geest en zintuigen werken harmonieus samen.

Als het evenwicht van deze systemen verstoord is, begint er een ziekteproces.

Genezing is in het ayurvedische systeem gebaseerd op de vijf elementen van de schepping die in, om en door ons werken: ether, lucht, water, vuur en aarde. Deze vijf fundamentele elementen van het leven worden beschouwd als de grondslag voor de werking en energie van alles in het universum, inclusief wijzelf.

De ayurveda legt veel nadruk op ziektepreventie en het behoud van gezondheid en welzijn. Dat doet ze door aandacht te besteden aan hoe je je leven in balans krijgt: met de juiste gedachten, de juiste voeding, de juiste leefstijl en de juiste kruiden.

Ook moet je je eigen, unieke dosha-combinatie leren kennen en de energetische eigenschappen ervan. Want dat is de sleutel tot zelfkennis, die je helpt om voor jezelf de voedingsmiddelen en activiteiten te kiezen, en ook de beste werk- en leefomgeving, die je ondersteunt in plaats van uitput.

Door inzicht in je dosha-type – het type dat je van nature bent – krijg je de informatie die je nodig hebt om je leven te leiden en in balans te blijven. Helaas zijn maar weinig mensen in het Westen bekend met de dosha’s. En als ze dat wel zijn, leent onze moderne leefstijl zich meestal niet voor gematigdheid en balans.

Dat betekent dat de overgrote meerderheid van ons uiteindelijk uit balans raakt en symptomen vertoont van uiteenlopende ziekten, zoals artrose. In de ayurvedische visie is artrose het gevolg van een onevenwichtig agni of spijsverteringsvuur.

Agni bemiddelt tussen de inwendige en uitwendige omgeving: het zet voedsel in lichaamsweefsels om, waarbij het onderscheid maakt tussen voedzaam materiaal en afvalproducten, die het verwijdert.

Als het spijsverteringsvuur wordt verstoord door stress, door emotie-eten, doordat je voedingsmiddelen combineert of eet die niet bij je dosha passen, of doordat je ’s avonds laat eet, ontstaat er een bijproduct van onverteerd voedsel, ama genoemd.

De beste manier om het lichaam te ontdoen van opgehoopte gifstoffen en het evenwicht te herstellen is in de ayurveda

Stadia van ziekte

‘Ama is als roet waarmee een schoorsteen verstopt raakt’, zegt Ed Danaher, manager van de afdeling Panchakarma van het Ayurvedic Institute in New Mexico. ‘Het zijn onverteerde stoffen, die kleverig, plakkerig, slijmerig en zwaar zijn. En het gaat rotten als het maar lang genoeg ergens zit.

‘Stel dat je ’s avonds laat een groen houtblok op het vuur legt. Dan word je de volgende dag wakker met een huis vol rook en roet, omdat het vuur niet sterk genoeg was om dat hout te verbranden. Ama is net als die rook en roet. Hoe meer je ervan hebt, hoe meer het door je systeem gaat circuleren.

Uiteindelijk vindt het de zwakste plek of plekken in je lichaam, en op die plekken wordt het afgezet.’  Danaher zegt dat reumatoïde artritis (RA) een typische ziekte is die samenhangt met een ophoping van ama.

Die ama heeft zijn weg gevonden naar de gewrichten en veroorzaakt daar ontsteking en alle pijnlijke symptomen die daarbij horen. In de ayurvedische geneeskunde wordt RA ‘amavata’ genoemd. De voornaamste symptomen van amavata zijn: de gewrichten zijn pijnlijk en stijf, ’s ochtends het ergst, de pijn verplaatst zich, de gewrichten zijn warm en ze vervormen en ten slotte is er verminderde beweeglijkheid.

De beste manier om het lichaam te ontdoen van opgehoopte gifstoffen en het evenwicht te herstellen, is in de ayurveda: het reinigingsproces van panchakarma ondergaan. Panchakarma werkt heel goed om de symptomen van RA te verlichten of te stoppen.

Het wordt ook gebruikt om artrose een halt toe te roepen. Artrose is een degeneratieve aandoening die optreedt als het gewrichtsvocht in de gewrichten minder wordt door genetische factoren of veroudering. In de ayurvedische geneeskunde bereik je op je 60e de ‘vata-leeftijd’.

Vanaf dan ben je onderworpen aan de uitdrogende invloed van de vata-energie, en als gevolg daarvan gaan je weefsels achteruit.  Artrose kan ontstaan door slijtage van het lichaam doordat we er roofbouw op plegen.

Maar tegen de tijd dat iemand artrosesymptomen krijgt, is het helaas moeilijker om de aandoening te verhelpen dan wanneer je gewoon een disbalans moet corrigeren die tot die symptomen zou kunnen leiden.

‘De ayurveda onderscheidt zes stadia van ziekte’, legt Manisha Kshirsagar uit. Ze is ayurvedisch genezer en een van de oprichters van Ayurvedic Healing in het Californische Santa Cruz. ‘Het eerste stadium is accumulatie, daarna provocatie of verergering, vervolgens verspreiding, daarna lokalisatie, dan manifestatie en ten slotte differentiatie.

‘In het westen kunnen mensen pas hulp zoeken als ze in stadium vier zijn: lokalisatie. De eerste vraag die een arts stelt als je vertelt dat je pijn hebt, is: “Waar heb je pijn?” Voordat je de pijn kunt aanwijzen en lokaliseren is er vaak maar weinig wat de westerse geneeskunde voor je kan doen.

‘Tegen de tijd dat je de pijn kunt lokaliseren, heeft de hoeveelheid toxiciteit zich al verspreid en een zwakke plek in de fysiologie ontdekt. Daardoor is het veel moeilijker om de stadia van ziekte en disbalans terug te draaien. Dat is het ayurvedisch perspectief.’

Het is onmogelijk om te voorspellen hoelang het duurt om met panchakarma de reumasymptomen uit het lichaam te krijgen. Maar Kshirsagar zegt dat je in het algemeen moet uitgaan van zo’n 8 tot 10 weken voordat de symptomen zijn verminderd of verdwenen.

Dat is als als je nog relatief jong bent en de diagnose net hebt gekregen. Bij iemand die al vijf of zes jaar reuma heeft en alleen vrij verkrijgbare pijnstillers heeft gebruikt, duurt het ongeveer drie maanden. ‘En iemand die medicijnen op recept gebruikt, zoals NSAID’s en injecties met hormonen en die steeds hogere ontstekingswaarden heeft, die doet er veel langer over’, zegt ze.

‘Dan hebben we niet meer alleen met reuma te maken, maar ook met stress die voor darmontsteking zorgt, problemen met de lever en al die andere dingen. Het kan wel een jaar duren. Een jaar waarin je iemand de tijd geeft te herstellen en het lichaam de controle teruggeeft in plaats van het met medicijnen te onderdrukken.’

Van orale ayurvedische medicijnen is aangetoond dat ze de symptomen van artrose significant verminderen en een betrouwbaar alternatief kunnen zijn
voor NSAID’s

Wat is panchakarma?

Panchakarma is een op de persoon afgestemd reinigings- en verjongingsprogramma voor lichaam en geest. Het woord betekent ‘vijf handelingen’ (of behandelingen), wat slaat op de vijf traditionele methoden waarmee je het lichaam reinigt van gifstoffen.

Die gifstoffen zijn het gevolg van slechte voeding, slechte voedselcombinaties, blootstelling aan gifstoffen in de omgeving en ziekte (zie kader p49). Voor elke patiënt wordt een individueel behandelprogramma ontworpen met een of meer van deze methoden, afhankelijk van zijn unieke dosha-profiel en persoonlijke geschiedenis.

Er is nog maar weinig wetenschappelijk onderzoek gedaan naar ayurveda. Maar van panchakarma is al wel aangetoond dat het effectief is tegen reuma, in elk geval dat het de symptomen van de ziekte duidelijk vermindert.

Twee klinische reviews door ayurvedische geneeskundigen in India stellen dat je de symptomen van RA kunt onderdrukken en zelfs verbeteren met ayurvedische medicijnen en panchakarma, zelfs zonder bijwerkingen.1 Een casusverslag beschrijft ook de volledige remissie van RA bij een patiënt, in slechts vier maanden tijd.2

Van orale ayurvedische medicijnen, zoals Yograj guggul en Ashwagandha-poeder, die allebei veel worden gebruikt in panchakarmaprotocollen, is aangetoond dat ze de symptomen van artrose significant verminderen en een betrouwbaar alternatief kunnen zijn voor NSAID’s.3

In één studie kregen artrosepatiënten tien weken lang de panchakarma-kruiden met onder andere Ashwagandha en Triphala, en daarnaast wreven ze de kruidenolie Bala-ashwagandha taila op hun pijnlijke gewrichten. Het hielp tegen de pijn en verbeterde hun mobiliteit.4

Een andere recente casusstudie beschrijft de effectiviteit van ayurvedische behandelingen en panchakarma bij systemische lupus erythematodes (SLE), een auto-immuunziekte met deels dezelfde kenmerken als RA.

De studie beschrijft een vrouw van 39 die in het ziekenhuis werd opgenomen met ernstige pijn en een branderig gevoel in beide benen, wat vergezeld ging van ulceratie (zweervorming) en gangreen (afstervend weefsel) in haar tenen.

De artsen stelden lupus en vasculitis (ontsteking van de bloedvaten) vast, die zo ernstig was dat ze het advies kreeg een been te laten amputeren. Maar ze koos ervoor om panchakarma te proberen en haar toestand verbeterde. Haar been werd gered en een jaar later was ze nog steeds gezond en had in geen van beide benen problemen.5

Hoe ziet een panchakarma-behandeling eruit?

Vooraf krijg je een onderzoek, met onder meer een pols- en tonganalyse, om te bepalen of panchakarma een geschikte behandeling is. Al je symptomen, emotionele problemen, leefstijl- en eetgewoonten worden genoteerd, al je gewrichten onderzocht, en ook de temperatuur ervan

Ook wordt je darmfunctie grondig onderzocht, en de hoeveelheid ama die is opgehoopt. Vaak is dat al af te lezen aan de tong of aan een slechte lichaamsgeur of adem.  Vervolgens begin je met de voorbereiding op de panchakarma: een reinigend dieet dat bestaat uit kitchari en Triphala (een kruid dat het spijsverteringskanaal helpt herstellen). Afhankelijk van de mate van disbalans in je lichaam dien je dit dieet tot twee weken te gebruiken.

‘Elke persoon is anders’, zegt Danaher. ‘De toestand van iemands dosha is altijd uniek, net als de toestand van zijn agni. Als je tien reumapatiënten hebt, hebben ze alle tien een andere doshatoestand, en moet je ze alle tien op een nét iets andere manier behandelen.’

Bij zowel artrose als RA worden Ashwagandha (een adaptogeen kruid dat het lichaam helpt met stress te dealen) en Yograj guggul (een traditioneel ayurvedisch middel om de vata in de gewrichten, zenuwen en spieren in balans te brengen) vaak inwendig gebruikt. Ook worden soms kurkuma en boswellia tegenen de ontstekingama gebruikt.

Yograj guggul, de ‘koning’ van de ayurvedische kruiden, dat gebruikt wordt voor gewrichten, spieren en bloedvaten, en Nirgundi, een medicinale ghee, kun je lokaal toedienen door ze op pijnlijke plekken te wrijven. Medicinale kruidenoliën worden gebruikt voor dagelijkse massages.

Afhankelijk van iemands toestand worden soms ook laxeermiddelen gegeven, zoals ricinusolie. Danaher legt de werking uit van ricinusolie (of castorolie). Bij een reumatische ziekte is er de chaos van ama.

Ricinusolie, op de juiste manier door de juiste persoon in de juiste dosering op het juiste moment en op de juiste manier, bijvoorbeeld met gemberthee, ingenomen, raast hongerig door die chaos van opgehoopte ama en ruimt het op.

Afhankelijk van de toestand van de persoon en de ernst van zijn aandoening kies je óf alleen bepaalde onderdelen óf alle vijf de stadia van panchakarma. Meestal duurt de behandeling 10-14 dagen, maar soms wel 30 dagen.

Ook worden wel medicinale stoombehandelingen in een sauna of zweetton voorgeschreven. Na de panchakarma begint de uiterst belangrijke periode na de reiniging: een periode waarin de patiënt voldoende rust moet krijgen, voldoende drinkt, yoga en meditatie doet, en voedingsmiddelen eet die speciaal zijn afgestemd op zijn persoonlijke toestand.

Zowel ziekte als panchakarma zijn ingewikkeld. Toch blijkt het soms verbazingwekkend eenvoudig om reuma effectief te behandelen. ‘Ik zie ongeveer tien tot vijftien patiënten met reumatoïde artritis per maand’, vertelt Kshirsagar, ‘en die hebben vaak alle kenmerken.

Ik had een patiënt die op haar 56e de diagnose kreeg. Ze had milde pijn, vooral ’s morgens vroeg. Ze had gezien wat de ziekte met haar moeder had gedaan en ze had dezelfde genen. Ze kreeg alleen prednisoninjecties, en slikte zelf NSAID’s. Nadat ze bij mij een ayurvedisch protocol had gevolgd, bleek hete yoga haar redding.

‘Veel mensen denken dat hete yoga de temperatuur van het lichaam verhoogt. En ja, dat doet het ook. Maar je helpt ook de doorbloeding, de afvoer van gifstoffen en het bewegingsapparaat. We gaven haar ook behandelingen met kruiden voordat ze aan de hete yoga begon, vijf keer per week.

En binnen zes weken was ze helemaal pijnvrij.’
Cate Montana

Bronnen
1 J Trad Med Clin Natur, 2016; 5: 189; J Pharmacognosy Phytochem, 2019; 8: 3960–5
2 J Ayurveda Integr Med, 2017; 8: 42–4
3 Ayu, 2013; 34: 49–55
4 J Homeop Ayurv Med, 2015; 4: e115
5 J Ayurveda Itegr Med, 2019; 10: 294–8

en ook:

The Ayurvedic Institute, Albuquerque, New Mexico: www.ayurveda.com
Ayurvedic Healing,
Santa Cruz, Californië: www.ayurvedichealing.net
Zoek een ayurvedisch therapeut bij jou in de buurt die is aangesloten bij de Algemene Nederlandse Vereniging voor Ayurvedische Geneeskunde:
www.anvag.nl
International Society for Ayurveda and Health: www.ayurvedahealth.org

De 3 dosha’s

In de ayurvedische geneeskunde staan de vijf elementen centraal: ether, lucht, vuur, water en aarde. Die vijf elementen manifesteren zich in drie dosha’s of constitutietypen, die onze individuele fysiologische en psychisch-emotionele gesteldheid bepalen: Vata, Pitta en Kapha. Elk mens is een combinatie of mengvorm van twee of drie dosha’s. Je bent zelden een ‘zuiver’ dosha-type.
Hier volgt een kort overzicht van de drie dosha’s:

Vata:

De vata-dosha is afgestemd op de elementen lucht en ether. De belangrijkste eigenschappen van vata zijn: zeer beweeglijk, snel, koel, droog, licht, ruw en fijngevoelig. Die eigenschappen komen op alle terreinen van het leven naar voren: mentaal, fysiek en emotioneel. Mensen bij wie vata dominant is, hebben vaak de volgende kwaliteiten:

goed in multitasken, kunnen verstrooid zijn en hebben een nerveus, onrustig gestel;
koude handen en voeten, zoeken warme plekken op;
droge huid, lippen, haren en nagels, en ‘droge botten’ die neigen naar osteoporose;
lichte botten, mager postuur;
neigen naar slapeloosheid en voelen zich vaak een ‘vreemde vogel’.

‘Mensen met een sterk vata-gestel kunnen beter geen rauw voedsel nemen’, zegt Ed Danaher, manager van de afdeling Panchakarma van het Ayurvedic Institute in New Mexico. ‘Maar vanwege het gezonde imago denken mensen dat rauw voedsel goed voor hen is. Het tegendeel is waar: als je een familiaire aanleg voor reuma hebt en je eet veel rauwe voedingsmiddelen, dan krijg je vaak beperkingen en reumaverschijnselen.’

Pitta:

De elementen vuur en water vormen de pitta-dosha. De belangrijkste eigenschappen van pitta zijn warm, vettig, pittig, vlezig, doordringend en vloeibaar. Mensen bij wie pitta dominant is, hebben vaak de volgende eigenschappen:

een rode teint, warm lichaam, sterke stofwisseling, mogelijk vatbaar voor zuurbranden en maagzweren;
kunnen een opvliegend karakter hebben;
vette huid, vatbaar voor acne, sterke lichaamsgeur;
een scherp verstand (soms ook een scherpe tong);
kunnen op energetisch niveau andere mensen, situaties en plekken ‘overnemen’ en overspoelen;
neiging tot overmatig zweten en te veel maagzuur.

Danaher adviseert: ‘In de zomermaanden moeten mensen met een pitta-dominantie minder of geen heet, gekruid, zuur en gefermenteerd voedsel eten, zodat hun systeem niet uit balans raakt en er snel ontstekingen ontstaan.’

Kapha:

Kapha is een combinatie van de elementen aarde en water. Deze dosha weerspiegelt aardse eigenschappen: zwaar, koel, traag, olie-achtig/vettig, glad, zacht en stabiel. Mensen met een kapha-dominantie vertonen:
een stevig, robuust, geaard lichaam, goed uithoudingsvermogen en sterke spieren. Kunnen neigen naar overgewicht en houden soms niet van verandering;
koele huid en relaxte, makkelijke persoonlijkheid;
goed gesmeerde gewrichten;
langzame manier van lopen;
moeite met wakker worden ’s morgens;
zachte huid en mild karakter;
stabiel en loyaal, mogelijk neigend naar koppigheid.

‘Bij kapha kunnen te veel zuivel, te veel zoetigheid en veel vlees, vooral ’s avonds, tot gewichtstoename en een vertraagde stofwisseling leiden’, zegt Danaher. ‘Dat kan tot gevolg hebben dat er ama in de gewrichtsruimtes dringt, waardoor ontsteking en gebrek aan mobiliteit ontstaat.’

Een panchakarma-casusstudie

Cynthia* was begin 60 en te zwaar toen ze naar de praktijk van Ed Danaher kwam voor een ayurvedisch consult en panchakarma. Haar klachten waren gewrichtspijn en ontsteking in haar handen, polsen, knieën en heupen, gebrek aan mobiliteit, langdurige obstipatie, hersenmist, een slechte adem, een vieze lichaamsgeur, een dikke witte aanslag op haar tong, negatieve en kritische gedachten, en algehele malaise.

‘Ik gaf haar Triphala tegen de obstipatie, om de gifstoffen af te voeren en haar dosha’s weer in balans te brengen’, vertelt Danaher. ‘Verder gaf ik haar de opdracht tien dagen aaneengesloten een kitcharidieet te volgen dat bestaat uit biologische basmatirijst, split-mungbonen en bepaalde kruiden – kurkuma, komijn, koriander, venkel, asafoetida [ook wel duivelsdrek genoemd, een hars van een soort reuzenvenkel, die een smaak heeft die op knoflook lijkt] en mosterdzaad – samen met warme, gekookte groenten.

‘Wat haar groenten betreft, adviseerde ik haar om die uit de nachtschadefamilie te vermijden, zoals tomaten, aardappels, aubergine en paprika’s. Want we weten dat die reuma kunnen verergeren.’
Danaher raadde Cynthia ook aan om koude dranken en zuivelproducten te vermijden, niet meer ’s avonds laat te eten en op te passen voor emotie-eten.

Vanwege haar gesteldheid en de onevenwichtigheden in haar lichaam kreeg ze een ayurvedisch kruidenmiddel dat ze driemaal daags na de maaltijd moest nemen.

‘Cynthia volgde het pre-panchakarma-protocol. Dat bestaat niet alleen uit het kitcharidieet, maar daarnaast moest ze vier dagen achtereen een steeds grotere hoeveelheid ghee (geklaarde boter) nemen, op de laatste dag gevolgd door twee eetlepels castorolie in milde gemberthee. Dit rijpt en verdrijft gifstoffen en voert ze af via het maag-darmkanaal.’

Na dit voorbereidende protocol begon Cynthia met haar twee weken durende panchakarma- programma. Dat bestond uit de volgende dagelijkse behandelingen: op haar persoonlijke constitutie aangepaste oliemassage genaamd abhyanga, een kruidenstoombad in een stoomcabine, Shiro dhara (warme olie die gedurende 20-25 minuten op het voorhoofd gegoten wordt), een kruidenklysma, yoga, pranayama (gecontroleerde ademhalingsoefeningen) en meditatie.

‘Toen ze haar twee weken panchakarma voltooid had, merkte Cynthia een duidelijke verbetering in haar algehele gezondheid en haar kijk op het leven’, zegt Danaher. ‘Haar hersenmist verdween, en ze was positiever en hoopvoller over haar aandoening. Ze had een regelmatige, dagelijkse stoelgang.

Haar gewrichtspijn was minder en haar mobiliteit duidelijk beter. Ze had ook minder last van winderigheid, een opgeblazen gevoel en lichaamsgeur. Ze kon met minder pijn en met meer kracht en energie bewegen.’

Cynthia krijgt nog steeds telefonische consulten en doet elk jaar een panchakarma om de winst die ze heeft geboekt en de ervaring die ze heeft opgedaan, vast te houden.

*De naam Cynthia is om privacyredenen gefingeerd.