Hij mag er dan uitzien als een speeltje, maar onderzoek laat zien dat de neusdouche een nuttige therapie kan zijn voor sinusaandoeningen.

Dankzij een demonstratie bij The Oprah Winfrey Show is de neusdouche – een apparaat om het neuskanaal schoon te spoelen – een zeer populaire alternatieve behandeling voor problemen van de neusbijholten geworden. Voorstanders claimen dat deze simpele vorm van neusspoeling verstopping tegen kan gaan, allergieën kan verlichten en luchtweginfecties vermindert. Maar wat zegt de wetenschap over dit vreemd uitziende apparaat?

Wat is een neusdouche?
Een neusdouche is een klein soort glazen of plastic reservoir dat wat wegheeft van een theepot, en is bedoeld om de neusholte te spoelen. Hij wordt gewoonlijk gevuld met een eenvoudige oplossing van zout in water (saline), die achtereenvolgens in een van de neusgaten gegoten wordt om slijm en lichaamsvreemde prikkelende stoffen weg te spoelen. Deze techniek is waarschijnlijk al duizenden jaren een Ayurvedische behandeling om gezonde neusslijmvliezen en sinussen te behouden, waar zij bekendstaat als neti.
Wetenschappelijk bewijs
In tegenstelling tot veel andere natuurlijke behandelingen is er voor de neusdouche daadwerkelijk wetenschappelijk bewijs om zijn bestaan te rechtvaardigen. De neusspoelingsmethode is bewezen effectief tegen een aantal veelvoorkomende aandoeningen van de bovenste luchtwegen, vooral van de neus, mond, sinussen en keel.

Chronische sinusitis
Onderzoek heeft aangetoond dat neti een effectieve aanvullende therapie is voor hardnekkige sinusaandoeningen als verstopping en aangezichtspijn. In een gerandomiseerde gecontroleerde studie (GGS) voerden patiënten met chronische sinusaandoeningen zes maanden lang elke dag een neti-neusspoeling uit, als aanvulling op normale behandelingen. Zij vertoonden een vermindering van 64 procent in de ernst van de symptomen vergeleken met de groep die alleen de standaardbehandeling kreeg. De neti-groep meldde ook een significante toename van kwaliteit van leven in relatie tot hun sinusklachten, en minder medicijngebruik1. Een andere GGS concludeerde dat neusspoelingen met grote hoeveelheden saline en een lage positieve druk (zoals bij een neusdouche), effectiever waren bij de behandeling van chronische nasale en sinusaandoeningen dan salinespray2.

Allergische rhinitis
Er bestaat enig bewijs dat neti nuttig kan zijn voor mensen die allergisch zijn voor pollen, stofmijt, huidschilfers van huisdieren of andere allergenen. Een kleine GGS onder kinderen met hooikoorts vond dat neti gecombineerd met antihistamines de symptomen significant verminderde vergeleken met een behandeling met alleen antihistamines. De neti-gebruikers konden hun gebruik van deze medicatie ook verminderen3. Vergelijkbare resultaten werden gerapporteerd bij een studie onder zwangere vrouwen met hooikoorts4. In een andere studie verminderden de symptomen bij patiënten met een geschiedenis van allergische rhinitis toen ze neti gingen gebruiken5.

Verkoudheid en griep
Een studie onder 401 kinderen suggereert dat neti kan worden gebruikt om eenvoudige verkoudheid en griep te behandelen en zelfs te voorkomen. De kinderen (die allemaal verkouden waren of griep hadden) werden willekeurig verdeeld over twee groepen, waarvan één alleen de standaardmedicijnen kreeg en de andere daarnaast neti-neusspoelingen uitvoerde. De studie bestond uit een behandelfase van drie weken, gevolgd door een preventiefase van negen weken. In beide fasen had de neti-groep betere resultaten wat betreft nasale secretie, verstopping en medicijngebruik. De neti-groep had ook significant minder ziektedagen (31 tegen 75 procent), minder schoolverzuim (17 tegen 35 procent) en minder last van complicaties (8 tegen 32 procent) dan de controlegroep6.

Andere toepassingen
Ander bewijs doet vermoeden dat neti nuttig kan zijn bij de behandeling van acute sinusitis, astma en nasale poliepen, en voor patiënten die sinusoperaties hebben ondergaan5,7. In een kleine GGS onder patiënten die een endoscopische sinusoperatie hadden ondergaan verminderde neti – drie maal daags uitgevoerd gedurende 6 weken – tijdens de herstelfase significant de neusafscheiding en zwelling8.

Hoe werkt het?
Hoe neti precies werkt, is niet bekend, maar er wordt gedacht dat het de verwijdering van slijm met daarin mogelijk bacteriën, allergenen en irriterende stoffen vergemakkelijkt door de neusholte te spoelen. Een andere theorie is dat neti de functie van de trilharen (cilia) verbetert; dit zijn kleine, haarachtige structuren in de luchtwegen die heen en weer bewegen om slijm ofwel naar de keel te bewegen, zodat het ingeslikt kan worden, of naar de neus, zodat het uitgesnoten kan worden. Onderzoek heeft inderdaad uitgewezen dat neti de verwijdering van slijm door de cilia significant kan verbeteren bij patiënten met allergische rhinitis en acute en chronische sinusitis9.

Is het veilig?
Neti lijkt veilig te zijn, aangezien geen enkele studie ernstige bijwerkingen rapporteert5. Onschuldige bijwerkingen kunnen echter voorkomen, zoals een geïrriteerde en prikkende neus. Verlaging van de concentratie zout, van de gebruiksfrequentie en verandering van de temperatuur van het water vermindert de bijwerkingen. Aangeraden wordt om lauwwarm water te gebruiken met een zoutgehalte tussen de 0,9 en 3 procent. Volgens een studie die gepresenteerd werd op de American College of Allergy, Asthma & Immunology (ACAAI) 2009 Annual Scientific Meeting kan langdurig gebruik van neti echter averechts werken en het vóórkomen van luchtweginfecties zelfs verhogen. De onderzoekers zeggen dat dit kan komen doordat neti het ‘goede slijm’ wegspoelt, dat dient als de eerste verdediging tegen infecties10. Hoewel de studie nog niet gepubliceerd is, is het wellicht raadzaam om neti slechts kort te gebruiken, totdat meer duidelijk is over de langetermijneffecten van neusdouches en andere vormen van neti.
Joanna Evans

1J Farm Pract, 2002; 51: 1049-1055
2Arch Otolaryngol Head Neck Surg, 2007; 133: 1115-1120
3Pediatr Allergy Immunol, 2003; 14: 140-143
4Int Arch Allergy Immunol, 2010: 151; 137-141
5Am Fam Physician, 2009; 80: 1117-1119
6Arch Otolaryngol Head Neck Surg, 2008; 134: 67-74
7WMJ, 2008; 107: 69-75
8Clin Otolaryngol, 2008; 33: 462-465
9J Laryngol Otol, 2009; 123: 517-521
10www.medscape.com/viewarticle/712146

Kader
Zo gebruik je een neusdouche
Neusdouches (ook wel bekend als netipots of neti-kannetjes) en zoutpakketten zijn online verkrijgbaar, en in reformwinkels en apotheken. De American Academy of Family Physicians adviseert de volgende drie stappen voor effectieve neti:
1. Meng de oplossing. Volg de gebruiksaanwijzingen op de verpakking van het zout om een lauwwarme zoutoplossing in water te maken. Schenk 100 ml van de oplossing in de neusdouche.
2. Positioneer de neusdouche. Leun boven een wastafel, zodat u naar beneden in de wasbak kijkt. Draai uw hoofd lichtjes naar één kant, en plaats het uiteinde van de neusdouche voorzichtig in het bovenste neusgat, zodat het een afsluiting vormt. Druk het uiteinde niet tegen het tussenschot (septum) van uw neus.
3. Giet de oplossing in het neusgat. Houd de neusdouche zo, dat de oplossing in het bovenste neusgat stroomt. Adem door uw mond. De oplossing zal spoedig door het andere neusgat naar buiten stromen. Adem uit door beide neusgaten als de neusdouche leeg is, om overtollig zout water en slijm te verwijderen. Snuit uw neus voorzichtig in een tissue. Herhaal het proces met het andere neusgat.
Er zijn ook legio spuit- en sproeiflessen verkrijgbaar voor neusspoeling. Zie www.aafp.org/afp/2009/1115/p1121.html voor meer informatie.
Kader
Een eenvoudig recept voor sinusspoeling
Een huisgemaakte zoutoplossing kan net zo effectief zijn als een commercieel product. Probeer het volgende recept, ontwikkeld door de American Academy of Allergy, Asthma and Immunology Rhinosinusitis Committee.
1. Meng drie ruime theelepels zeezout (of een ander zout dat geen jodium, antiklontermiddel en conserveringsmiddel bevat) met één theelepel zuiveringszout (verkrijgbaar bij de apotheek), en bewaar het in een luchtdichte houder.
2. Voeg een theelepel van bovenstaand mengsel toe aan ca. 230 ml (een kop) lauwwarm gedestilleerd of gekookt water. Gebruik de helft van deze oplossing per neusgat.
3. Gebruik minder van de droge ingrediënten om een zwakkere oplossing te maken als u er een prikkend of brandend gevoel van krijgt. Gebruik voor kinderen een halve theelepel met 115 ml water.