Als de nachtmerrie van Covid-19 ons iets heeft doen beseffen, is het wel dat we in de 21e eeuw nog steeds doodsbang zijn voor virussen en andere ziekteverwekkers die we niet kunnen zien.De berichtgeving over de pandemie door de media meldt wereldwijd honderdduizenden doden door het coronavirus dit jaar.

Dit voedt onze paniek als nooit tevoren. Als gevolg hiervan zijn overal lockdowns ingesteld. Die hebben ons leven veranderd op een manier die begin dit jaar nog sciencefiction leek.

Toch zijn velen van ons die in aanraking komen met deze killers, waaronder Covid-19, maar een paar dagen een beetje ziek. Veel mensen hebben zelfs helemaal geen symptomen. Ze merken niet eens dat ze een virus hebben opgelopen. Hoe kan het dat de één door een virus licht verkouden wordt en de ander overlijdt aan een longontsteking?

Een relatief nieuw onderzoeks-gebied, de neo-virologie, probeert inzicht te krijgen in de 1031 (tien tot de macht 31, dat is een 10 met 31 nullen) virussen die er zijn.1
Volgens dit onderzoek naar het ‘viroom’ zitten er triljoenen virussen in en op ongeveer elk oppervlak van een gezond menselijk lichaam: in ons speeksel en onze darmen, op onze huid en in onze longen. Ze vermenigvuldigen zich zelfs in ons bloed, hoewel wetenschappers lang dachten dat bloed steriel is.2

Virussen zijn weliswaar tien tot honderd keer kleiner dan bacteriën, maar er zitten wel tien keer zoveel virussen als bacteriën in ons lichaam. En dan te bedenken dat ons lichaam veel meer bacteriën dan eigen cellen telt.3

Onderzoekers in de neo-virologie zien deze virussen niet als onschuldige meelifters. En ook niet als dodelijke killers, die klaarstaan om aan te vallen. Ze bekijken de belangrijke invloed die deze virussen hebben op de werking van ons microbioom: bevorderen of juist voorkomen dat andere ziekteverwekkers opleven.

Een delicaat evenwicht

In een overzichtsartikel uit 2020, ‘Villains or heroes? The raison d’être of viruses’, (Slechteriken of helden? De bestaansreden van virussen) stelt de bekende viroloog Yoshihiro Kawaoka van de Universiteit van Wisconsin dat virussen hun menselijke gastheer grote voordelen bieden die niet naar waarde worden geschat. ‘Een infectie met één virus kan de gastheer beschermen tegen een tweede infectie met een andere ziekteverwekker’, schrijft hij.4

Sommige virussen gedragen zich als parasieten in hun bacteriegastheer: ze barsten open en doden de bacteriën waarin ze zitten. Zo zorgen ze dat de bacteriën hun menselijke gastheer niet ziek maken. Ze lijken ook nuttige functies van genen over te brengen, die betrokken zijn bij reacties van het afweersysteem en de vorming van bloedplaatjes. Het is waar dat virussen zich snel verspreiden binnen een huishouden, maar zo brengen ze ook de voordelen over.5

Van sommige virusinfecties wordt gedacht dat ze ons in een later stadium vatbaar maken voor andere ziekten. Daarom worden meisjes gevaccineerd tegen humaan papillomavirus (HPV). Die vaccinatie moet baarmoederhalskanker voorkomen, hoewel HPV veel voorkomt en zich zelden tot kanker ontwikkelt.6 Andere virusinfecties hebben pas later duidelijk gunstige effecten, zegt Kawaoka. ‘Mensen die als kind de mazelen hebben gehad, hebben later bijvoorbeeld minder kans op chronische lymfatische leukemie.

En vrouwen die als kind de bof hebben gehad, zijn mogelijk beter beschermd tegen eierstokkanker als ze volwassen zijn.’ Niet alleen in ons lichaam wemelt het van de virussen, ook de lucht die we inademen is vol microbieel leven. In luchtmonsters uit Amerikaanse steden werden bijvoorbeeld zo’n 1800 micro-organismen gevonden, waaronder enkele schadelijke ziekteverwekkers.7

De micro-organismen in de lucht die we inademen, zijn net zo rijk en divers als die in onze bodem, ontdekten de onderzoekers. En ze veranderen met het seizoen en het weer.Net als de micro-organismen in onze bodem zijn die in onze luchtwegen meestal onschuldig, zelfs als ze in principe schadelijk kunnen zijn. Soms versterken ze onze afweer, in plaats van die te verzwakken. In de geschiedenis van de moderne geneeskunde zijn we vooral bang geweest voor bacteriën. We beschouwden ze als ‘ziektekiemen’ en hebben ze vernietigd met antibiotica.

De afgelopen tien jaar blijkt dat er door dit wereldwijde overmatige gebruik van antibiotica micro-organismen zijn ontstaan die veel dodelijker zijn dan de micro-organismen die we eerst hadden. En dat niet alleen: de antibiotica hebben ook als napalm gewerkt op onze ‘vriendelijke’ bacteriën die het afweersysteem regelen. Die verstoring van het microbiële evenwicht heeft een scala aan chronische ziekten veroorzaakt.

Als we onze lucht en omgeving steriliseren om van de virussen af te komen (of maskers dragen en ons voor onbepaalde tijd isoleren), zal dat niet beter helpen dan wanneer we de micro-organismen in onze darmen met antibiotica bestrijden. Het kon zelfs weleens dodelijk zijn.

Hoe kan het dat de een verkouden wordt en de ander overlijdt aan een longontsteking

De cruciale rol van vervuiling

In maart analyseerden onderzoekers het microbioom van ernstig zieke Covid-19-patiënten in China. Ze zagen dat hun darmflora ernstig verstoord was. Zij ontdekten dat het evenwicht in de darmflora bepaalt of een geïnfecteerd iemand wel of geen gezonde afweerreactie krijgt, die de longen beschermt. ‘De vicieuze cirkel tussen een niet goed werkend afweersysteem en een verstoord evenwicht van de darmflora kan een groot risico vormen op een dodelijke longontsteking’, was hun conclusie.

Met andere woorden: een verstoord evenwicht in de darmflora kan het verschil betekenen tussen mensen die geen symptomen hebben, mensen die heel ziek worden en mensen die overlijden.8
Dat betekent dat het niet zozeer de micro-organismen zijn die bepalen hoe ernstig een virusinfectie wordt, maar het lichaam waarin de virussen terechtkomen. Er zijn veel factoren die een virusinfectie erger of minder erg maken. De belangrijkste factoren die een rol spelen bij overlijden aan longontsteking zijn goed onderzocht.

Te weinig of slechte voeding is wereldwijd verantwoordelijk voor meer dan de helft (57 procent) van alle sterftes door longontsteking onder kinderen jonger dan vijf jaar. Vervuiling binnen en buiten staan op de tweede en derde plaats. Na jonge kinderen, hebben volwassenen boven de 70 jaar de grootste kans op longontsteking. De sterfte door Covid-19 is in deze groep ook het hoogst. Een onderzoek uit 2018 (Global Burden of Disease Study) noemt luchtvervuiling buitenshuis en roken de grootste risicofactoren voor deze groep.

In 2017 overleden meer dan 300.000 oudere mensen aan longontsteking door luchtvervuiling. En roken droeg bij aan het overlijden van 223.000 ouderen door longontsteking.9
De hoge sterftecijfers door coronavirus in Italië komen daarmee overeen. Onder de ouder wordende bevolking van Noord-Italië zijn veel mensen die roken. Het gebied is bovendien berucht om de ergste luchtvervuiling van Europa.

Die tast al tientallen jaren de longen van mensen aan en speelt een rol in de hoge sterftecijfers in de winter. Luchtvervuiling is een van de oorzaken waardoor 13 procent van de 65-plussers in die regio overlijdt aan ziekten van de luchtwegen.10 Dus omgevingsfactoren en onze eigen inwendige ecologie bepalen hoe ziek we worden van ziekteverwekkers. Als je dat beseft, kun je moed scheppen uit de wetenschap dat er veel eenvoudige manieren zijn om je afweer te verbeteren.

Ironisch genoeg zorgden de lockdowns, die overheden over de hele wereld instelden om mensen te beschermen tegen het nieuwe coronavirus, voor een wereldwijde vloedgolf van dodelijke chronische stress

Hieronder beschrijven we de krachtigste virusdoders en hoe je infecties kunt voorkomen
of behandelen.

1. Geef je afweersysteem een boost

Niets is zo vaak in verband gebracht met een sterker afweersysteem als vitamine C. Dat is een essentiële voedingsstof die werkt als krachtige antioxidant. Vitamine C versterkt de afweer doordat het veel functies van zowel het specifieke als het niet-specifieke deel van het afweersysteem ondersteunt.Luchtvervuiling en roken putten de hoeveelheid antioxidanten snel uit. Daardoor kan een vitamine C-gebrek ontstaan.11 Een aanval van virussen zorgt voor ontstekingen en een snellere omzetting van stoffen in ons lichaam en dat kost ook veel vitamine C. Dat tast de afweer aan en maakt ons weer gevoeliger voor nieuwe infecties.12

Er is herhaaldelijk aangetoond dat vitamine C luchtweginfecties zoals longontsteking kan voorkomen en behandelen. Zo was longontsteking de meest voorkomende doodsoorzaak bij mensen met scheurbuik. Toen we eenmaal wisten dat vitamine C-gebrek de oorzaak was van scheurbuik, werd de stof in de jaren 20 van de vorige eeuw geïsoleerd. Pioniers in het medisch onderzoek, onder wie Claus Washington Jungeblut en Frederick Klenner, gebruikten het in hoge doses om longontsteking te voorkomen en te behandelen.13 Het bleek te werken.

Klenner, een Amerikaanse longspecialist, heeft 41 gevallen van longontsteking door virussen beschreven die hij in de jaren 40 van de vorige eeuw heeft genezen met vitamine C.14 Robert Cathcart, een beschermeling van Linus Pauling, gebruikte in de jaren 60 van de vorige eeuw hoge doses vitamine C voor de behandeling van longontsteking, leverontsteking (hepatitis) en afweerstoornis (immuundeficiëntie).

Sindsdien zijn er in de medische literatuur duizenden studies naar vitamine C gepubliceerd. Die studies laten bijvoorbeeld zien hoe vitamine C oxidatieschade bij rokers herstelt,15 dat het buitengewoon goed werkt bij de behandeling van patiënten met levensbedreigende sepsis (bloedvergiftiging),16 dat het de hoeveelheid ontstekingsmarkers bij deze patiënten kan verlagen17 en dat het effectief is tegen virusziekten zoals de ziekte van Pfeiffer en gordelroos.18

‘Er is geen virus waartegen vitamine C niet werkt’, zegt Damien Downing, vooraanstaand arts in de integrale geneeskunde en voorzitter van de British Society of Ecological Medicine. Downing wijst op onderzoeken met hoge doses intraveneus (via een ader) toegediende vitamine C die werden uitgevoerd in brandhaarden van de coronapandemie, zoals Italië en Wuhan (in China).19
Enqian Mao, hoofd spoedeisende geneeskunde in het Ruijin Ziekenhuis in Shanghai, zag 359 Covid-19-patiënten op de ic die 7 tot 10 dagen lang zeer hoge doses vitamine C kregen. Geen van deze patiënten overleed.

De resultaten in China waren zo veelbelovend dat artsen van een aantal ziekenhuizen in New York ook studies naar vitamine C voor kritieke coronapatiënten hebben opgezet. Zij werken wel met lagere doses. Volgens de eerste berichten in maart hebben 700 patiënten meerdere keren per dag intraveneus vitamine C gekregen. Ze kregen doses die veel lager waren dan bijvoorbeeld Klenner en Cathart gebruikten, maar die nog steeds veel hoger waren dan de aanbevolen dagelijkse maximale hoeveelheid.20

‘Het helpt geweldig, maar het krijgt geen aandacht omdat het geen sexy medicijn is’, zegt Andrew Weber, longspecialist en specialist kritische zorg bij Northwell Health, een koepel van 23 ziekenhuizen in New York. Een onlangs gepubliceerd overzichtsartikel beschrijft acht klinische onderzoeken met vitamine C bij patiënten die aan de beademing lagen. Ic-patiënten die vitamine C kregen, lagen gemiddeld 14 procent korter aan de beademing.

Harri Hemilä van de Universiteit van Helsinki en Elizabeth Chalker van de Universiteit van Sydney hebben de samengevoegde gegevens van 685 patiënten geanalyseerd. In deze groep hielp vitamine C het best bij de mensen die het ziekst waren. Bij de 471 patiënten die langer dan 10 uur werden beademd, was de duur van de beademing gemiddeld 25 procent korter wanneer patiënten hoge doses vitamine C kregen.21

‘Gezien de sterke aanwijzingen dat de ziekere patiënten op de ic baat hebben bij vitamine C, in combinatie met de aanwijzing dat die patiënten zeer lage vitamine C-waarden hebben, kunnen patiënten in de intensieve zorg baat hebben bij toediening van vitamine C’, zei Hemilä in een verklaring. ‘Als je verder niets doet, neem dan in elk geval vitamine C’, zegt Downing over het bestrijden van Covid-19. Zie het kader  voor de anti-Covid-19-cocktail van Downing.

‘Miljoenen, waarschijnlijk zelfs miljarden mensen hebben vitamine C gebruikt tegen verkoudheid en griep’, zegt Andrew Saul, co-auteur van Vitamin C: the real story (Basic Health Publications, 2015) en redacteur van de nieuwsbrief Orthomolecular News.

Voor ernstige virusinfecties verwijst Saul naar de door Klenner gepubliceerde behandelingen van patiënten die injecties met zeer hoge doses vitamine C kregen variërend van 350 tot 1200 mg per kg lichaamsgewicht. Dat is voor een volwassene 20 tot 120 gram per dag. ‘Dit is geen onderhoudsdosis. Dit is een therapeutische dosis voor een ernstige, levensbedreigende ziekten zoals longontsteking.’ ‘Vitamine C kan gewoon naast andere medicijnen worden gebruikt’, zegt Saul. ‘Je hoeft niet te kiezen. Het is heel belangrijk om het antioxidatie-vermogen en de natuurlijke afweer van het lichaam maximaal te stimuleren. Daardoor kun je bij een virusaanval symptomen voorkomen of tot een minimum beperken.’

2. Verlaag je virusbelasting

Sarah Myhill is een Britse arts en schrijver van The infection game: life is an arms race (Hammersmith Health Books, 2018). Zij zegt dat de ernst van infecties, zoals die met coronavirus, afhangt van de ‘laaddosis’ van de ziekteverwekker.
Ons afweersysteem is erop gericht om tegen lage doses van lichaamsvreemde ziekteverwekkers te strijden, ook al zijn die sterk. Maar het is niet bestand tegen overweldigende concentraties.

‘Zorg ervoor dat die laaddosis laag blijft, zodat het langer duurt voordat het aantal virusdeeltjes zich in het lichaam heeft opgebouwd’, adviseert Myhill. ‘Dat geeft je afweer de tijd om een effectieve reactie op te bouwen.’Jodium, de geelrode vloeistof die voor een operatie op de huid wordt gesmeerd, wordt al bijna 200 jaar als ontsmettingsmiddel gebruikt. ‘Er is geen virus dat bestand is tegen jodium’, meent Myhill. ‘Het doodt alles waarmee het in aanraking komt.’

3. Zorg voor minder stress

Chronische stress – dat is stress die langer dan een paar uur duurt – onderdrukt de afweerreacties die ons lichaam beschermen. Ook veroorzaakt het lichte chronische ontstekingen, die bij ongeveer elke ziekte voorkomen, van kanker tot longontsteking.22 Stress veroorzaakt een vecht-of-vlucht-reactie. Daardoor komt het hormoon cortisol in je lichaam vrij, zodat je snel in actie komt. Veel stresshormonen in je lichaam putten je voedingsreserves uit, je kunt slechter leren en onthouden, je stemming daalt en je bent vatbaarder voor depressie.

Ironisch genoeg zorgden de lockdowns, die gezondheidsautoriteiten en overheden over de hele wereld instelden om mensen te beschermen tegen het nieuwe coronavirus, voor een wereldwijde vloedgolf van schadelijke chronische stress. Economieën zijn ingestort, tientallen miljoenen mensen moeten enorme financiële verliezen en onzekerheid verwerken. Ook moesten miljoenen mensen veel missen wat hun plezier en zingeving geeft en stress verlicht: hun werk, opleiding, clubs, vrienden, kleinkinderen, hobby’s, kerkbezoek, vakantie en andere sociale contacten.

‘Eenzaamheid en zwakke sociale relaties zorgen dat je korter leeft. De invloed ervan is net zo groot als wanneer je 15 sigaretten per dag rookt en zelfs groter dan de invloed van overgewicht op de levensduur’, zegt de Amerikaanse oud-chirurg Vivek Murthy. Hij baseert zich op een groot onderzoek uit 2018 naar de invloed van sociale isolatie op gezondheid en sterfte.23

Veel studies ontdekken ook een verband tussen werkloosheid en vroegtijdig overlijden. De levens-verwachting in Amerikaanse regio’s met een hoge werkloosheid was 3,8 tot 4,7 jaar korter dan in regio’s met een lage werkloosheid. Dat bleek uit een onderzoek van gegevens van 1990 tot 2010. Wij kunnen zelf stappen zetten om onze stress zoveel mogelijk te verminderen. Dat kan door regelmatig bewegen, mediteren, positieve visualisaties, genieten van muziek en kunst, tijd doorbrengen met vrienden en familie en eventueel ons geloof onderhouden.

Vitamine C kan schade aan het afweersysteem door stress verminderen. In een onderzoek van de Universiteit van Alabama (VS) kregen gestreste ratten vitamine C. Dat verhoogde hun hoeveelheid stresshormonenen verbeterde andere indicatoren voor lichamelijke en emotionele stress, zoals gewichtsverlies, vergrote bijnierklieren en een gekrompen zwezerik en milt. Door behandeling met vitamine C stegen ook de waarden van IgG-antistoffen in het bloed: antistoffen die de belangrijkste afweer van het lichaam tegen infecties verzorgen.24

Een ander onderzoek liet zien dat vitamine C lichamelijke en psychische stress bij mensen vermindert. Onderzoekers onderwierpen een groep van 120 mensen aan een taak die zeker stress veroorzaakt: mensen moesten in het openbaar spreken en tegelijk een wiskundeprobleem oplossen. De ene helft van de groep kreeg een hoge dosis vitamine C, de andere helft niet. De mensen uit de controlegroep, die geen vitamine C hadden gekregen, hadden drie keer zoveel stresshormonen en een hogere bloeddruk dan de mensen uit de vitamine C-groep. Die lieten ook weten dat ze zich minder gestrest hadden gevoeld tijdens de opdracht.25

Linus Pauling-instituut (vitamine C-bron):
lpi.oregonstate.edu/mic/vitamins/vitamin-C
Sarah Myhill: www.drmyhill.co.uk
Damien Downing: www.drdamiendowning.com
David Brownstein: www.drbrownstein.com

BRONNEN:
1 Virus Res, 2019; 274: 197751
2 J Mol Biol, 2014; 426: 3892–906
3 Curr Opin Virol, 2012; 2: 63–77
4 Clin Transl Immunology, 2020; 9: e01114
5 Microbiome, 2016; 4: 64
6 CDC, HPV Fact Sheet. www.cdc.gov
7 Proc Natl Acad Sci U S A, 2007; 104: 299–304
8 MedRxiv, doi: https://doi.org/ 10.1101/ 2020.03.03.20030650
9 Lancet Infect Dis, 2018; 18: 1191–210
10 BMC Public Health, 2019; 19: 1445; Legambiente, Mal’aria 2019, 22 januari 2019
11 Am J Public Health, 1989; 79: 158–62; Occup Environ Med, 2003; 60: 612–6
12 Nutrients, 2017; 9: 1211
13 Nutrients, 2017; 9: 339
14 Southern Med Surg, 1948; 110(2): 36–8, 46
15 Circulation, 1996; 94: 6–9
16 Nutrients, 2018; 10: 1762
17 J Transl Med, 2014; 12: 32
18 Med Sci Monit, 2012; 18: CR215–24; Med Sci Monit, 2014; 20: 725–32
19 Clinical trial identifier NCT04323514 (Palermo, Italy), NCT04264533 (Wuhan, China); www.clinicaltrials.gov
20 New York Post, 24 maart 2020
21 J Intensive Care, 2020; 8: 15
22 Immunol Res, 2014; 58: 193–210
23 Cigna U.S. Loneliness Index, 2018
24 American Chemical Society meeting, 23 augustus 1999
25 Psychopharmacology (Berl), 2002; 159: 319–24