Lezersvraag

Mijn vader is gevoelig voor nierstenen (calciumoxalaatstenen) en is op zoek naar natuurlijke manieren om ze te voorkomen. Gelukkig had hij tot nu toe alleen kleine steentjes en hoefde hij niet geopereerd te worden, maar hij is bang dat hij de volgende keer niet zoveel geluk zal hebben. Zijn hiervoor holistische oplossingen?
SP, via e-mail

Antwoord

Nierstenen – harde afzettingen van mineralen en zouten in de nieren – zijn een veelvoorkomende urinewegaandoening.1 De stenen, die meestal gemaakt zijn van calciumoxalaat, kunnen klachten veroorzaken wanneer ze in de nier bewegen of terechtkomen in de urineleiders, de buisjes die urine naar de blaas vervoeren. Als een steentje in de urineleiders blijft steken, kan dit de urinestroom blokkeren en leiden tot hevige pijn, misselijkheid, koorts en roze of bruine urine.

Als de steentjes klein zijn, krijg je waarschijnlijk het advies om veel water te drinken, pijnstillers te gebruiken en eventueel een alfablokker te nemen, een medicijn om de doorgang van stenen te vergemakkelijken, met bijwerkingen zoals duizeligheid, lage bloeddruk en seksuele disfunctie.2

Voor grotere stenen kan een techniek genaamd ESWL worden ingezet, waarbij schokgolven worden opgewekt om de stenen te vergruizen, of PCNL (percutane niersteenverwijdering), waarbij de stenen operatief worden verwijderd met een dun telescopisch instrument door de huid heen. Maar hieraan zijn natuurlijk risico’s verbonden, waaronder nierbeschadiging, en terugkeer van stenen wordt hiermee niet voorkomen.3

Mensen die vatbaar zijn voor nierstenen krijgen soms preventieve medicatie voorgeschreven, zoals thiazidediuretica. Maar de medicijnen zijn niet bijzonder effectief en hebben veel bijwerkingen.4

Het goede nieuws is dat er tal van eenvoudige leefstijl- en voedingsaanpassingen mogelijk zijn die nierstenen kunnen helpen voorkomen en daarnaast zijn er ook er nuttige kruiden en supplementen. Je vader kan het beste naar een gediplomeerde natuurgeneeskundige gaan die een persoonlijk behandelplan kan opstellen, maar hier zijn alvast wat algemene aanbevelingen voor calciumoxalaatstenen die je aan hem kunt doorgeven.

Zorg voor voldoende vocht

Veel drinken, vooral water, is belangrijk om nierstenen te voorkomen. Het helpt om de stoffen in de urine te verdunnen die de vorming van stenen veroorzaken. In één onderzoek was elke toename van de waterinname met 500 ml geassocieerd met een significant verminderd risico op niersteenvorming.5

Een beetje citroensap toevoegen aan je water kan extra voordelen met zich meebrengen, aangezien citroenen veel citraat bevatten, wat nierstenen kan voorkomen. Een langetermijnonderzoek zag een afname van de vorming van stenen bij mensen die verdeeld over de dag 2 liter water vermengd met 120 ml geconcentreerd citroensap dronken.6 Suikerhoudende frisdranken zoals cola dien je juist te vermijden.7

Eet meer fruit en groenten

Het eten van veel fruit en groenten kan bijdragen aan bescherming tegen nierstenen. Vooral producten die rijk zijn aan citraat, zoals citrusvruchten, en aan kalium, zoals bananen, meloen en avocado, kunnen steenvorming verminderen.8 Vermijd echter fruit en groenten met een hoog oxalaatgehalte, aangezien die het risico op nierstenen verhogen (zie rechts).9

Vermijd zout en suiker

Een hoge zoutinname kan het risico op nierstenen verhogen.15 Ook suiker lijkt de vorming van urinesteen te verhogen, via de effecten die het heeft op de urine-pH en oxalaat.16 Probeer geraffineerde suikers zoals tafelsuiker en fructose(glucose)stroop (HFCS) te vermijden en zout te beperken. Het helpt ook om bewerkte voedingsmiddelen te vermijden, omdat deze vaak grote hoeveelheden toegevoegd zout en suiker bevatten.

Beperk oxalaat

De inname van oxalaat, dat van nature in veel voedingsmiddelen zit, is in verband gebracht met nierstenen. In één onderzoek hadden mensen met de hoogste oxalaatinname tot 20 procent meer kans op het ontwikkelen van nierstenen dan mensen met de laagste inname.10 De belangrijkste voedingsmiddelen om op te letten lijken spinazie, rabarber, bieten, noten, chocolade, thee, tarwezemelen en aardbeien.11

Het is ook belangrijk om voldoende calcium uit voeding binnen te krijgen, omdat dit zich bindt aan oxalaat in de darmen, waardoor er minder oxalaat door het lichaam zal worden opgenomen.12 Uit een kleine studie bleek zelfs dat een hoge inname van oxalaat het risico op nierstenen niet verhoogde, zolang de deelnemers voldeden aan de dagelijkse aanbevolen inname van calcium.13

Voedingsmiddelen met veel calcium zijn sardines, zalm, zuivelproducten, chiazaad, zonnebloempitten en vijgen. Streef naar een inname van ongeveer 1.000-1.200 mg calcium per dag.14

Kom in beweging

Een groot onderzoek bij vrouwen suggereert dat lichaamsbeweging het risico op nierstenen met wel 30 procent kan verminderen.17 Maar een ander onderzoek vond geen verband.18 Toch is lichaamsbeweging goed voor de algehele gezondheid; het kan helpen om een ​​gezond gewicht te behouden, wat belangrijk lijkt te zijn voor de preventie van nierstenen. Vergeet niet om voldoende vocht in te nemen tijdens het sporten. Zweten kan ertoe leiden dat je minder urine produceert, wat steenvorming kan stimuleren.

Eet pompoenpitten

Pompoenpitten zijn een uitstekende bron van calcium, kalium en magnesium, die allemaal een rol lijken te spelen bij het voorkomen van nierstenen. En twee onderzoeken in Thailand wezen uit dat het eten van pompoenpitten de risicofactoren voor het ontwikkelen van nierstenen kan verminderen.19

Supplementen

Bepaalde supplementen lijken bij te dragen aan een afname van niersteenvorming. Raadpleeg hiervoor wel eerst een deskundige arts, die de juiste doseringen op maat kan aanbevelen.

Kalium-magnesiumcitraat. Een drie jaar durend onderzoek wees uit dat suppletie met kalium-magnesiumcitraat het terugkeren van nierstenen met 85 procent kan verminderen.20
Aanbevolen dosering: dagelijks 1.600 mg kaliumcitraat en 500 mg magnesiumcitraat

Fytinezuur (inositol-hexafosfaat ofwel IP6) kan de vorming van calciumoxalaatkristallen verminderen in de urine van mensen die vatbaar zijn voor nierstenen.21 Er zijn in Nederland niet zoveel aanbieders van dit supplement. Het is onder meer verkrijgbaar via de website van Smeets en Graas.
Voorgestelde dosering: volg de instructies op het etiket

Vitamine E. Er zijn aanwijzingen dat vitamine E gunstig kan zijn voor het voorkomen van nierstenen.22 Het Voedingscentrum geeft aan dat volwassen vrouwen kunnen volstaan met 11 mg per dag en volwassen mannen met 13 mg per dag.23

Vitamine B6 en magnesium. Een combinatie van deze voedingsstoffen kan bijdragen aan het voorkomen van de terugkeer van nierstenen.24 Volgens het Voedingscentrum is het voldoende als volwassenen 1,5 mg B6 per dag innemen.25 Voor magnesium geldt voor mannen een inname van 350 mg per dag en voor vrouwen van 300 mg per dag.26

Hydraterende kruidenthee

Kruidkundige Meilyr James raadt het drinken van bepaalde soorten kruidenthee aan om de hydratatie van het lichaam te stimuleren. Gebruik 1 volle theelepel van de volgende kruiden per 300 ml kokend water en laat het mengsel 20 minuten trekken. Drink drie keer per dag.

Gebruik gelijke delen van:

• Zea mays (maiszijde), een verzachtend diuretisch kruid met een zachte ‘antilithische’ werking, wat ‘anti-steenvorming’ betekent.
• Equisetum arvense (paardenstaart), dit bevordert de nierfunctie en verstevigt en de wanden van het urinestelsel.
• Solidago virgaurea (guldenroede); dit is ontstekingsremmend en geneest het slijmvlies van de nieren.

Top-tip: Neem een warm bad om de kleine steentjes gemakkelijk te kunnen doorspoelen en uitplassen en drink daarbij 2-3 liter vocht, wissel af tussen kruidenthee en warm water.

Kruiden die kunnen helpen

Volgens kruidkundige Meilyr James geeft de vorming van nierstenen aan dat de uitscheiding vanuit de nieren niet goed werkt. Het kruidengeneesmiddel hiertegen bestaat uit de eerder genoemde antilithische kruiden, die helpen kleine nierstenen op te lossen en de vorming van nieuwe te voorkomen. Hiervoor kan het volgende recept worden gebruikt. Voor grotere stenen is het volgens James van belang om een gekwalificeerde gezondheidsdeskundige te raadplegen.

Gebruik tincturen van de volgende combinatie van kruiden, in gelijke delen. Neem driemaal daags 5 ml in een beetje water.

• Parietaria officinalis (groot glaskruid), 1:5 tinctuur. Naast een antilithische werking heeft dit kruid een herstellend, ondersteunend en versterkend effect op de nierfunctie, aldus James.
• Hydrangea arborescens (wilde hortensia), 1:3 tinctuur. Hortensia heeft een diuretische werking en stimuleert de urinestroom en het uitplassen van stenen.
• Viburnum opulus (schors van Gelderse roos), 1:3 tinctuur. De schors van de Gelderse roos, die ook wel ‘krampschors’ wordt genoemd; werkt verlichtend bij kramp doordat het de gladde spieren ontspant, wat ervoor kan zorgen dat je minder last hebt van de nierstenen en dat je kleine steentjes makkelijker kan uitplassen.

Controleer je medicijnen

Bepaalde geneesmiddelen zijn in verband gebracht met nierstenen, zoals lisdiuretica, sulfasalazine en topiramaat, dus raadpleeg je arts als je dit soort medicijnen gebruikt.27

Mogelijke blootstelling aan cadmium

Er zijn verbanden gevonden tussen beroepsmatige blootstelling aan cadmium en nierstenen,28 dus ga eens na of je misschien aan dit giftige zware metaal wordt blootgesteld op het werk. Blootstelling aan cadmium via de voeding bleek echter het risico niet te verhogen bij de algemene bevolking.29

Tabak is een bron van cadmium, dus als je rookt, is dit een extra reden om te stoppen. Roken kan zelfs een onafhankelijke risicofactor zijn voor nierstenen.30

Bronnen
1 Int J Mol Sci, 2018; 19: 765
2 J Pharm Technol, 2018; 34(2): 54–61
3 Urol Res, 2008; 36: 51–60; Int J Mol Sci, 2018; 19: 765
4 J Transl Med, 2020; 18: 106
5 Medicine (Baltimore), 2015; 94: e1042
6 J Urol, 2007; 177: 1358–62
7 Clin J Am Soc Nephrol, 2013; 8: 1389–95
8 Arch Ital Urol Androl, 2015; 87: 105–20; Adv Nutr, 2013; 4: 368S–77S
9 J Am Diet Assoc, 1993; 93: 901–6
10 J Am Soc Nephro, 2007; 18: 2198–204
11 Arch Ital Urol Androl, 2015; 87: 105–20
12 J Am Diet Assoc, 1993; 93: 901–6; Arch Ital Urol Androl, 2015; 87: 105–20
13 Urology, 2012; 79: 1226–9
14 Urolithiasis, 2016; 44: 27–32
15 J Urol, 2012; 187: 1645–9
16 BMC Nephrol, 2018; 19: 315
17 J Am Soc Nephrol, 2014; 25: 362–9
18 J Urol, 2015; 193: 864–8
19 J Med Assoc Thai, 1993; 76: 487–93; Am J Clin Nutr, 1987; 45: 115–21
20 J Urol, 1997; 158: 2069–73
21 Anticancer Res, 1999; 19(5A): 3717–22; Arch Esp Urol, 1999; 52: 94–9
22 J Clin Biochem Nutr,1999; 27: 37–47; BJU Int, 2005; 96: 117–26
23 www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vitamine-e.aspx
24 Am J Clin Nutr, 1967; 20: 393–9; Urol Res, 1994;22(3):161–5
25 www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vitamine-b6.aspx
26 www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/magnesium.aspx
27 Am J Kidney Dis, 2017; 70: 869–73; Rev Urol, 2003; 5: 227–31
28 Br J Ind Med, 1993; 50: 598–602
29 Environ Int, 2013; 59: 148–51
30 Nephrourol Mon, 2013; 5: 702–5