Mijn man en ik proberen al meer dan een jaar zwanger te worden, en we zijn er net achter gekomen dat zijn sperma verminderd beweeglijk is, zonder duidelijke oorzaak. Wat kan hij doen om de kwaliteit van het sperma te verbeteren?
T.L., via e-mail

Sperma-gerelateerde problemen zijn verantwoordelijk voor ongeveer 20 tot 30 procent van de gevallen van onvruchtbaarheid wereldwijd.1 De motiliteit of spermabeweeglijkheid verwijst naar de mate waarin sperma zich efficiënt kan bewegen. Dit is cruciaal voor het reizen door het voortplantingsstelsel van een vrouw en het bereiken en bevruchten van een eicel. Het aantal en de concentratie van de zaadcellen, de grootte en vorm (morfologie) en de viscositeit (mate van stroperigheid) zijn andere belangrijke aspecten van de spermakwaliteit voor de vruchtbaarheid. Deze termen heb je waarschijnlijk gezien in het sperma-analyserapport van je echtgenoot.

Er zijn allerlei voedings- en leefstijlfactoren die invloed kunnen hebben op de kwaliteit van het sperma, dus hij kan veel doen om te proberen die te verbeteren. Problemen aan de vrouwelijke kant kunnen mogelijk ook een rol spelen. Het is daarom belangrijk om een holistische blik te hebben.

Het best kunnen jullie naar een complementair werkende gezondheidsprofessional gaan die gespecialiseerd is in onvruchtbaarheid. Deze kan jullie voedingspatroon, levensstijl en medische geschiedenis beoordelen en een preconceptieplan op maat voor jullie opstellen.

In Nederland kun je onder meer terecht bij de volgende complementaire praktijken en natuurartsen:

• www.groeisprong.nl/vruchtbaarheidsproblemen-en-kinderwens
• www.lotuscoach.nl
• www.homeopathievandeven.nl
• www.acupuncturist.nl/specialisme/vruchtbaarheid-ivf-icsi-iui

Als je wil weten wat je wel en niet kunt doen voor gezond sperma, dan is het volgende – op basis van onderzoek – een handige handleiding voor je man.

Probeer supplementen

• Co-enzym Q10. Er zijn bij onvruchtbare mannen lage niveaus gevonden van deze antioxidant2 en energiebevorderende voedingsstof en inname van een CoQ10-supplement blijkt te zorgen voor verbetering van verschillende aspecten van de spermakwaliteit, waaronder de concentratie, morfologie, dichtheid en beweeglijkheid.3
  Aanbevolen dosering: 100mg co-enzym Q10, 3 maal daags
• Zink. Een gebrek aan zink is in verband gebracht met mannelijke onvruchtbaarheid, en volgens onderzoek kunnen supplementen mogelijk helpen.4 In een onderzoek onder mannen met een lage spermabeweeglijkheid trad bij degenen die zinksupplementen gebruikten een significante verbetering op van de voortgaande beweging (sperma zwemt in een overwegend rechte lijn of in zeer grote cirkels). Het aantal zaadcellen en de bevruchtingscapaciteit namen ook toe.5
  Aanbevolen dosering: max. 25 mg per dag
• Selenium. Suppletie met dit mineraal kan de beweeglijkheid van het sperma en de kans op een succesvolle bevruchting verbeteren, volgens een onderzoek onder mannen met verminderde beweeglijkheid.6
  Aanbevolen dosering: 100 mcg per dag
• Arginine. Dit aminozuur is essentieel voor de normale ontwikkeling van het sperma7 en lijkt gunstig te zijn voor de beweeglijkheid ervan.8
  Aanbevolen dosering: 4 g per dag
• L-carnitine en L-acetylcarnitine. Deze micronutriënten, die afzonderlijk of samen worden gebruikt, kunnen de beweeglijkheid van het sperma aanzienlijk verbeteren.9
  Aanbevolen dosering: 3 g per dag

Kruiden die kunnen helpen

• Panax Ginseng. Koreaanse rode ginseng blijkt de beweeglijkheid van het sperma te bevorderen en het aantal zaadcellen en de vorm ervan
  te verbeteren.10
  Aanbevolen dosering: 1 g/dag
• Maca. Lepidium meyenii, of maca, kan verschillende aspecten van de spermakwaliteit verbeteren, inclusief beweeglijkheid, bij zowel gezonde als onvruchtbare mannen.11
  Voorgestelde dosering: 1.500-2.000 mg/dag

Volg een mediterraan dieet

Mannen die zich strikt houden aan een mediterraan dieet, dat zich richt op vers fruit en groenten, bonen, volle granen, noten, kruiden, specerijen en gezonde vetten zoals olijfolie, hebben volgens een onderzoek minder kans op abnormaal sperma. Degenen die het laagst scoorden op het volgen van een mediterraan dieet, hadden tweeënhalf keer zoveel kans op een slechte spermaconcentratie, -hoeveelheid en -motiliteit, vergeleken met degenen die het hoogst scoorden.12 Kies zoveel mogelijk voor biologische producten. Een andere studie wees uit dat een hogere inname van fruit en groenten die grote hoeveelheden pesticiden bevatten, wordt geassocieerd met een slechtere spermakwaliteit.13

Geen chemicaliën

Allerlei vormen van milieuverontreiniging waarmee we dagelijks in contact komen, waaronder pesticiden, ftalaten, bisfenol A en zware metalen, kunnen een nadelige invloed hebben op de beweeglijkheid van het sperma en andere aspecten van de spermakwaliteit.1 Hier vind je een paar manieren om je blootstelling
te minimaliseren.

• Eet zoveel mogelijk biologische producten. Als je een klein budget hebt, bekijk dan de ‘dirty dozen’-lijsten die zijn gepubliceerd door de Environmental Working Group (www.ewg.org) in de VS en het Pesticide Action Network in het VK (www.pan-uk.org) voor de top 12 groenten en fruit met de meeste pesticiden. Een soortgelijke lijst bestaat officieel niet (meer) in Nederland. Onlangs heeft De Energieke Vrouwenacademie deze lijsten wel onderzocht voor de Nederlandse situatie
  (www.energiekevrouwenacademie.nl/bestrijdingsmiddelen-dutch-dirty-dozen).
• Koop een waterfilter. Een goed filter kan vrijwel alle opgeloste vaste stoffen uit leidingwater verwijderen, inclusief zware metalen.
  Kies voor natuurlijke, niet-giftige schoonmaakproducten, cosmetica en toiletartikelen. Goede plekken om te kijken zijn sites, zoals www.organic-shop.nl, www.thegreenguide.nl, www.greenjump.nl en www.biggreensmile.com.
• Bewaar voedsel in glas in plaats van plastic. Als je eten en drinken in een plastic verpakking koopt, doe dit dan bij thuiskomst in een plasticvrije bewaardoos of bak.
  Vermijd aluminium en teflon kookgerei en gebruik bakpapier in plaats van aluminiumfolie.
• Kies zoveel mogelijk voor vers, gezond voedsel in plaats van bewerkte en ingeblikte voedingsmiddelen en bereid je eten zelf in plaats van het te bestellen of af te halen. Dan heb je minder kans op vervuiling met chemicaliën uit de verpakking, de opslag of bij de bereiding.

Minder medicijnen

Bepaalde medicijnen, zoals pijnstillers (paracetamol) en protonpompremmers (maagzuurmedicatie), kunnen de beweeglijkheid van het sperma beïnvloeden,1 dus probeer waar mogelijk een alternatief te vinden. Ook drugs zoals marihuana kunnen invloed hebben op de beweeglijkheid.

Kijk naar je leefstijl

Er zijn veel eenvoudige leefstijlveranderingen die je kunt aanbrengen om de spermakwaliteit te verbeteren.

• Vermijd alcohol. Het is bekend dat alcohol drinken de spermabeweeglijkheid vermindert; als je daarmee stopt wordt dat effect weer teruggedraaid.14
• Stop met roken. Zelfs matig roken kan al een aanzienlijke invloed hebben op de beweeglijkheid van het sperma.1
• Stap van je fiets af. Hoewel sommige vormen van – niet al te intensieve15 – lichaamsbeweging goed kunnen zijn voor het sperma, kan veel fietsen een schadelijk effect hebben.16
• Blijf koel. Alles wat de testikels verwarmt, kan het sperma beschadigen,17 dus vermijd hete baden, sauna’s, bubbelbaden, strak ondergoed en leg je laptop niet direct op je schoot.
• Minimaliseer het gebruik van mobiele telefoons. Hoe vaker je je mobieltje gebruikt, hoe meer je je sperma kunt beschadigen.18 Draag je telefoon in ieder geval niet in je broekzak.19
• Pas op voor wifi. Ook draadloos internet is een vorm van elektromagnetische straling die schadelijk kan zijn voor sperma, met name voor de beweeglijkheid ervan.20 Zie Medisch Dossier van februari 2020 voor een stapsgewijze handleiding om het risico op straling te verminderen.
• Verminder stress. Dagelijkse stress kan een negatief effect hebben op verschillende aspecten van de spermakwaliteit, waaronder de beweeglijkheid.21 Probeer stress te verminderen door dagelijks lichaam-geesttechnieken te beoefenen zoals meditatie, yoga en tai chi.
• Goede nachtrust. Slecht slapen wordt in verband gebracht met een slechte spermakwaliteit. Streef ernaar om niet te laat naar bed te gaan en ongeveer acht uur per nacht te slapen om het sperma gezond te houden.22
• Let op je gewicht. Obesitas kan een negatieve invloed hebben op de spermakwaliteit.23

Bronnen
1 Reprod Sci, 2020 Dec 7: 1–19
2 Clin Exp Reprod Med, 2019; 46: 112–8
3 J Clin Diagn Res, 2015; 9: BC01–3; J Urol, 2012;188: 526–31; J Assist Reprod Genet, 2013; 30: 1147–56
4 Sci Rep, 2016; 6: 22386
5 Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol, 1998; 79: 179–84
6 Br J Urol, 1998; 82: 76–80
7 Cochrane Database Syst Rev, 2019; 2019: CD007411
8 Minerva Urol Nefrol, 1994; 46: 251–3; Ginecol Obstet Mex, 2003; 71: 297–303
9 Andrologia, 1994; 26: 155–9; Acta Eur Fertil, 1992; 23: 221–4; Andrologia, 2019l; 51: e13267
10 Chin J Integr Med, 2016; 22: 490–5; Minerva Urol Nefrol, 1994; 46: 251–3
11 Maturitas, 2016; 92: 64–9
12 Hum Reprod, 2017; 32: 215–22
13 Hum Reprod, 2015; 30: 1342–51
14 Reprod Biomed Online, 2010; 20: 324–7
15 Am J Mens Health, 2017; 11: 654–62
16 Hum Reprod, 2014; 29: 2575–82
17 Andrologia, 2007; 39: 203–15
18 Fertil Steril, 2008; 89: 124–8
19 Asian J Androl, 2015; 17: 433–4
20 Kaohsiung J Med Sci, 2015; 31: 480–4
21 Fertil Steril, 2014; 102: 530–8
22 Basic Clin Androl, 2020; 30: 5
23 PLoS One, 2019; 14: e0211837