Nanotechnologie wordt wereldwijd gebruikt in honderden consumentenproducten. Toch is er weinig bekend over de veiligheid daarvan. Inmiddels groeit de bezorgdheid. Deze technologie van de kleine deeltjes zou wel eens grote risico’s voor het milieu en de gezondheid van de mens kunnen inhouden.

Nanotechnologie is de wetenschap die zich bezighoudt met het manipuleren van materialen op microniveau. De nanomaterialen die hierbij ontstaan, worden inmiddels gebruikt in een groeiend scala aan consumentenproducten: van halfgeleiders en zonnecellen tot voeding, gezondheidsproducten en cosmetica. Toch zou dit volgens wetenschappers van de Koninklijke Commissie Milieuvervuiling (Royal Commission on Environmental Pollution, RCEP) een risico kunnen vormen voor zowel het milieu als de gezondheid van de mens.

Hoewel zij geen bewijs vonden dat er daadwerkelijk schade wordt aangericht, benadrukken de onderzoekers in hun rapport dat dit niet betekent dat er geen gevaar bestaat, maar dat dit tot dusver niet valt aan te tonen. ‘Het spreekt voor zich dat er bij nieuwe materialen, en met name nanomaterialen, geen gegevens zijn over langetermijneffecten bij mensen, andere organismen en de leefomgeving,’ aldus het rapport. Het dringt tevens aan op nader onderzoek en strengere regels gezien de hiaten in de huidige kennis.

Wat de onderzoekers bij analyse van de gegevens wel ontdekten, was dat bewerkte nanogrondstoffen eigenschappen hebben die ‘potentieel gevaarlijk’ zijn en ‘reden tot ongerustheid’.

Verder onderzoek heeft overtuigend aangetoond dat nanomateriaal via het voedsel, de ademhaling of de huid het lichaam kan binnendringen en oorzaak kan zijn van biologische schade. Die betreft in alle gevallen schade aan stofwisseling, zoals oxidatiestress (blootstelling aan een teveel aan vrije radicalen), verstoring van de celoverdracht van moleculen en schade aan de mitochondriën (in feite de energiecentrale van de cel).

Deze informatie verdient onze aandacht, omdat momenteel wereldwijd meer dan 600 producten met nanomateriaal in omloop zijn.

Bewijs tot dusver

Veelvoorkomend nanomateriaal zijn koolstofnanobuizen (CNT’s), die gebruikt worden om sterke, lichtgewicht producten te vervaardigen, zoals medische apparatuur of fietsframes, maar ook computerchips. In de discussie over de gevaren voor mens en milieu wordt deze stof het vaakst genoemd. Qua structuur en afmetingen lijkt het namelijk op asbest, wat vragen oproept over de effecten voor gezondheid en veiligheid op de lange termijn.

Wetenschappers van NASA zijn van mening dat deze nanodeeltjes ‘bij inademing een beroepsrisico vormen’. Hun dieronderzoek laat zien dat ingeademde CNT’s in de longen kunnen leiden tot ontsteking en granuloom (microscopisch kleine knobbeltjes) van het epitheel, biochemische/toxicologische veranderingen en woekering van het bindweefsel. Sommige CNT’s zijn nog giftiger dan kwarts, waarvan bekend is dat dit een ernstig beroepsrisico vormt als dit chronisch wordt ingeademd.

Ook nanozilver, dat vanwege zijn antibacteriële eigenschappen wordt gebruikt in kleding, verbandstoffen en verzorgingsmiddelen, is riskant. Het blijkt bij ratten schadelijk doordat het leidt tot oxidatiestress in de longcellen. En, hoe kleiner het deeltje, des te groter de schade.

In laboratoriumonderzoek bleek nanozilver bij ratten giftig voor de lever, en bij mensen voor hersencellen. Van alle geteste stoffen bleek deze het meest giftig voor kiemcellen, die van generatie op generatie worden doorgegeven. Dit effect kan de vruchtbaarheid verstoren of een schadelijk effect voor nakomelingen opleveren.

Nóg een mogelijk gevaar schuilt volgens de Friends of the Earth (FOE) in het feit dat nanodeeltjes invloed hebben op de goede bacteriën in ons lichaam en onze leefomgeving. Daardoor kunnen sterker werkende, schadelijke bacteriën gevormd worden. Een zorgelijke ontdekking, vooral in het licht van nieuw onderzoek waaruit blijkt dat nanozilver via afvalwater in het milieu terechtkomt.