Myelogrammen worden als diagnostisch instrument gebruikt voor men tot een operatie aan de ruggengraat overgaat. Er wordt een contrastvloeistof of –kleurstof in de ruggenmergholtes ingespoten, waarna deze in en rond de tussenwervelschijven en zenuwwortels druppelt zodat via röntgenonderzoek de problemen aan het licht gebracht kunnen worden. Critici vrezen echter dat de kleurstof adhesieve arachnoïditis (verklevende ontsteking van het spinnenwebvlies rond het ruggenmerg) kan veroorzaken en vinden daarom onderzoek met MRI (magnetische resonantie) of een CT (computertomografie)-scan een veiliger alternatief. Voordat myelografie in opspraak kwam, werden er in de Verenigde Staten elk jaar bijna een half miljoen myelogrammen gemaakt.

Arachnoïditis is een aandoening waarvan men nog niet veel begrijpt. Het middelste membraan rond het ruggenmerg raakt erdoor ontstoken en er blijven littekens achter. Het dichte littekenweefsel drukt vervolgens continu op de zenuw. Symptomen kunnen lijken op die van andere aandoeningen, zoals ruggenmergtumoren, cauda equina-syndroom, arachnoïditis ossificans en syringomyelie.1

Voor de meeste patiënten is arachnoïditis een ziekte die je invalide maakt en die met ernstige pijn en neurologische problemen gepaard gaat. Als de ziekte voortschrijdt, worden sommige symptomen permanent.

Orthopedisch chirurg dr. Charles Burton van het Institute for Low Back Care in Minneapolis schat dat wereldwijd een miljoen mensen arachnoïditis hebben die door myelografie is veroorzaakt, met name door de kleurstof op oliebasis iophendilaat (iodophenylundecylaatzuur, Pantopaque) dat bij de testen wordt gebruikt.

Zijn schatting wordt ondersteund door een onderzoek dat aantoonde dat door besmetting van het poeder voor operatiehandschoenen, de myelografienaald kan worden geïnfecteerd en arachnoïditis kan ontstaan.2 Bij tien van de zeventien geïnjecteerde konijnen leidde iophendilaat samen met poeder voor operatiehandschoenen tot milde of ernstige arachnoïditis.3

Helaas is het probleem niet opgelost door wateroplosbare contrastmiddelen te gebruiken in plaats van kleurstoffen op oliebasis. Zo ontstond arachnoïditis bij 11 procent van de patiënten die methiodal sodium kregen ingespoten, bij 25 procent van de patiënten die iothalamate meglumine kregen en bij 58 procent van de patiënten die iocarmate meglumine kregen, vergeleken bij 70 procent die iodophenylundecylaatzuur (Pantopaque) kregen ingespoten.4

Een nieuwe contrastvloeistof, metrizamide (Amipaque), is van alle myelografie-vloeistoffen tot nu toe het veiligst gebleken, maar zelfs metrizamide kan neurologische complicaties veroorzaken. Zeven van de 75 patiënten die metrizamide kregen ingespoten voor een lumbale myelografie, ontwikkelden een ernstige psychose vanwege organische disfunctie, en drie patiënten leden aan visuele illusies of hallucinaties. Zulke stoornissen werden ook waargenomen na een myelografie op basis van andere wateroplosbare contrastvloeistoffen.5

Ondanks de gevaren die het gebruik van iodophenylundecylaatzuur voor een myelografie met zich meebrengt, wordt het nog steeds overal ter wereld gebruikt. Ook houden sommige artsen vol dat het veilig gebuikt kan worden. Bovendien heeft noch de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) noch de Britse overheid iets gedaan om deze kleurstoffen op oliebasis te verbieden. In Nederland zijn de meest schadelijke middelen wel in onbruik geraakt, maar het ideale contrastmiddel moet nog worden uitgevonden.

Megan McAuliffe

BRONNEN:
1 Orthop Nurs, 2003; 22: 215
2 Am J Roentgenol, 1982; 138: 705-8
3 Am J Neuroradiol, 1982; 3: 121-5
4 Br J Radiol, 1978; 51: 321-7
5 Neuroradiology, 1980; 19: 153-7