Er zijn aanwijzingen dat muziek helpt om te genezen. Het zou pijn en angst verlichten en zelfs hersenschade kunnen keren, zo blijkt uit recent onderzoek.

De meesten van ons luisteren naar muziek om te ontspannen. Of misschien juist om zich te motiveren of inspiratie op te doen. Toch realiseren maar weinigen zich de kracht van de stimulans die muziek kan zijn. Van oudsher al heeft muziek een helende functie voor lichaam en geest.

Inmiddels blijkt uit onderzoek dat muziek ook een effectief geneesmiddel kan zijn bij onder meer depressies, beroerten en hartaandoeningen. In een recente overzichtsstudie van 23 klinische onderzoeken met in totaal ongeveer 1500 proefpersonen is de functie van muziek bij hartaandoeningen onderzocht.

De hartpatiënten kregen willekeurig een behandeling toegewezen met standaardtherapie plus muziek of zonder muziek. Uit de resultaten bleek een heilzaam effect van muziek op bloeddruk, hart- en ademhalingsfrequentie, angst en pijn.

De toevoeging van muziek hield in dat patiënten naar muziekopnamen luisterden. Wie weet had de inzet van een speciaal daarvoor opgeleide muziektherapeut nog meer positieve effecten opgeleverd1.

Deze studie vormt een van de vele bewijzen dat muziek bij een groot aantal medische behandelingen kan worden ingezet. De eigenschap van muziek dat hij angst en pijn verlicht, werkt bij zowel volwassenen als kinderen met kanker of vlak voor een operatie2. Een opmerkelijke uitkomst van een ander onderzoek onder 207 patiënten is dat luisteren naar muziek even goed bleek te helpen als kalmerende middelen om de angst voor een operatie te onderdrukken.

Er werden geen verschillen gevonden in hartritme en bloeddruk tussen muziekluisteraars en gebruikers van bijvoorbeeld valium in de aanloop naar de operatie3. Uit een ander overzicht van verschillende klinische onderzoeken door wetenschappers van de Stanford Universiteit bleek dat muziektherapie effectief was bij chronische, soms ernstig invaliderende pijn bij kankerpatiënten. Doordat de angst afnam verminderde automatisch de pijn, waardoor de kwaliteit van leven verbeterde4.

Muziek en het brein

Het meest opzienbarende onderzoeksresultaat is momenteel de rol die muziek lijkt te kunnen spelen bij revalidatie na een beroerte. Volgens een studie uit Helsinki geeft een paar uur per dag naar muziek luisteren een enorme impuls aan het geestelijk en emotioneel herstel in de eerste periode na een beroerte.

De betrokken wetenschappers hadden het herstel na een beroerte in kaart gebracht van in totaal 60 patiënten. Deze patiënten luisterden twee maanden lang dagelijks ofwel naar hun lievelingsmuziek, naar een luisterboek of ze luisterden nergens naar. Daarnaast kreeg iedereen de standaard medische zorg en revalidatiebehandeling.

Uit dit onderzoek kwam naar voren dat het verbale geheugen (het letterlijk onthouden van zinnen) en de gefocuste aandacht (het vermogen om mentale opdrachten te beheersen en uit te voeren en conflicten op te lossen) veel sterker verbeterden als de patiënt naar muziek luisterde dan het geval was bij luisterboeken of bij afwezigheid van dit alles.

De groep die naar muziek luisterde was minder depressief en verward dan de groep zonder muziek. Deze verschillen waren zes maanden later nog steeds aantoonbaar. Muziek heeft klaarblijkelijk ook op lange termijn effect op de hersenfunctie en de stemming5.

Ander onderzoek liet een overtuigend effect van muziek zien bij drie patiënten die na een beroerte hun halve gezichtsveld kwijt waren, een effect dat visueel neglect genoemd wordt. Deze patiënten voerden uiteenlopende taken uit onder drie verschillende omstandigheden: luisterend naar hun favoriete muziek, naar muziek waar ze niet van hielden of in stilte.

Al luisterend naar de muziek van hun keuze bleken alle patiënten veel beter gekleurde vormen en rode lichten te kunnen zien aan de kant met het verminderde zicht6.

Het precieze mechanisme hiervan is nog niet duidelijk. Eén mogelijkheid is dat muziek het herstel van de aangedane kant van de hersenen rechtstreeks stimuleert. Een andere theorie is dat de positieve emoties die worden opgeroepen door muziek leiden tot een efficiëntere signaalafgifte tussen cellen in de hersenen. Hoewel nog meer onderzoek nodig is wordt dagelijks luisteren naar muziek nu al door deskundigen aanbevolen als een waardevolle toevoeging aan de therapie voor patiënten met een beroerte.

En voor ons allemaal geldt dat elke soort muziek heilzaam kan zijn – vooropgesteld dat we ervan houden. Luisteren naar onze lievelingsmuziek kan een effectief middel zijn om angst en stress in deze zware economische tijden te verlichten.

Joanna Evans

BRONNEN:
1 Cochrane Database Syst Rev, 2009; 2: CD006577
2 South Med J, 2005; 98: 282-288
3 Rev Esp Anestesiol Reanim, 2007; 54: 355-358
4 Hawaii Med J, 2007; 66: 292-295
5 Brain, 2008; 131: 866-876
6 Proc Natl Acad Sci USA, 2009; 106: 6011-6016