Miraculeuze chemotherapie

Media en artsen roepen in koor dat de nieuwe middelen van de chemotherapie,zoals Herceptin, de oorlog tegen kanker gaan winnen. Maar de statistieken laten een ander beeld zien: Hierna staat een kort overzicht van de laatste stand van zaken.

Longkanker
• EGFR-blokkers
De nieuwste ‘baanbrekende’ chemotherapeutica, zoals erlenotib, blokkeren de epidermale (huid-) groeifactor receptoren (EGFR). Dat zijn in de cel gelegen wegwijzers die betrokken zijn bij de groei van kankercellen.

Het veronderstelde effect is dat de kankercellen worden gedood maar de normale cellen niet worden beschadigd. Maar stijgt de overlevingskans er ook door: nee! In een recent onderzoek bleek dat toediening van erlenotib gedurende tien en een halve maand geen betere resultaten opleverde qua levensduurverlenging dan een placebo.

Een recente trial met Iressa (AstraZeneca), met een licentie in 25 landen, werd voortijdig afgebroken omdat het volgens het Amerikaanse National Cancer Institute (NCI) geen verbetering van de overlevingskansen liet zien. Bijwerkingen: huiduitslag en zulke ernstige diarree dat de patiënten met het middel moesten stoppen1.

Borstkanker
• Anthracyclines
Deze middelen hebben de plaats ingenomen van de cocktails met 5-FU. De levensduurverlenging: over zes maanden gezien daalde bij oudere vrouwen het aantal sterfgevallen met 20 procent en bij vrouwen jonger dan vijftig jaar met 40 procent2. Maar pas op: de totale overlevingskansen worden positief gekleurd door het feit dat bij ongeveer 50 procent van de vrouwen de diagnose ‘ductuscarcinoma in situ’ (DCIS) werd gesteld: een vorm van kanker die zelden uitzaait of tot de dood leidt.

Bijwerkingen: meer infectieziekten, ongewone bloedingen en blauwe plekken, moeilijkheden met slikken en ademhalen, pijn op de borst, koorts, zere mond en keel, bloederig braaksel en bloederige diarree, haaruitval en hartfalen.
• TaxinesDit zijn de nieuwste chemotherapeutica. Ze worden bereid uit de taxusplant/boom. Ze vallen de allerkleinste bloedvaten in de tumor aan. De levensduurverlenging: in combinatie met een cocktail van 5-FU bereiken ze het teleurstellende resultaat van een toename van de vijfjaarsoverleving met 7 procent.

Bijwerkingen: significant ernstiger dan die van oudere chemotherapeutica, met name koortsverwekkende neutropenie (verlies van witte bloedlichaampjes)3, beschadiging van perifere zenuwen, braken, spier- en gewrichtspijnen. Profijt als therapie ‘voor alle zekerheid’ (chemo- en stralingstherapie na chirurgische ingreep): geen; ook geen betere overlevingskansen dan bij een operatie4.

Prostaatkanker
• Docetaxel (een nieuw taxine)
Levensduurverlenging: twee maanden, wanneer gebruikt in combinatie met andere middelen zoals estramustine en prednison5. Combinatie van het middel met calcitriol (een stof bereid uit vitamine D) schijnt de werking van het middel te bevorderen: dit wordt nog onderzocht6.
Bijwerkingen: ‘zwaar toxisch’, onder andere neutropenie en asthenie (slopende zwakte) 7.

Kanker van de alvleesklier
• Gemcitabine (een antimetaboliet)
Een antimetaboliet verstoort de celstofwisseling. Dit middel werkt via interferentie met het DNA in de cellen. De patiënten leven bij gebruik van het middel na chirurgisch ingrijpen gemiddeld zeven maanden langer (levensduurverlenging van chirurgisch ingrijpen is eveneens gemiddeld zeven maanden)8.

Bijwerkingen: koorts, vlekkerige huid, huiduitslag met of zonder jeuk, zwellingen van vingers, voeten of onderbeen, rare bloeduitstortingen en blauwe plekken, hevige vermoeidheid of zwakte, obstipatie, diarree, algehele malaise, verlies van eetlust, haaruitval, spierpijnen, misselijkheid en braken, loopneus, transpireren, slaapproblemen en slap gevoel in de ledematen. Vooruitzichten bij conventionele behandeling: slechts 4 procent van de patiënten is vijf jaar na de diagnose nog in leven.

Kanker van de dikke darm (colon)
• Xeloda
Het product werd in 2001 op de markt gebracht en werd verwelkomd als een doorbraak in de therapie. In het lichaam blijkt het echter simpelweg te worden omgezet in fluorouracil (5-FU): al veertig jaar hét middel tegen coloncarcinoom, waarvan nu bekend is dat het hooguit een ‘partieel en voorbijgaand effect’ sorteert9. Levensduurverlenging: 13 procent bij patiënten met stadium III; geen voor patiënten met stadium II. Bijwerkingen: neutropenie (vermindering van de witte bloedlichaampjes), onderdrukking van het beenmerg, mondklachten en blaren en pijnlijke plekken op handen en voeten.

• Erbitux (cetuximab)
Dit middel is een monoklonaal antilichaam: het eerste voor gemetastaseerd coloncarcinoom in een gevorderd stadium. Het wordt intraveneus toegediend, vaak in combinatie met irinotecan (Camptosar), nog een goed werkend middel voor carcinomen van colon en rectum (endeldarm). Als patiënten irinotecan niet kunnen verdragen (zie hierna) wordt ook wel volstaan met cetuximab. Cetuximab bevat naast humane componenten ook componenten afkomstig van muizen. Verondersteld wordt dat de werking berust op tegenwerking van een eiwit dat zich bevindt op het oppervlak van kankercellen, ‘epidermal growth factor receptor’ (EGFR), waardoor de groei van kankercellen wordt belemmerd. Levensduurverlenging: geen, volgens de NCI, na vier jaar van follow-up. Op z’n allerhoogst verlengt het het leven met vier maanden als het in combinatie wordt gebruikt; bij gebruik als enig middel is de winst slechts anderhalve maand. Bijwerkingen: granulocytopenie (vermindering van de witte bloedlichaampjes die granulocyten heten), paresthesieën (vreemde pijnen alsof er naalden en spelden prikken), diarree, braken en misselijkheid. Ook kan het leverbeschadiging geven.

• Irinotecan
Dit middel belemmert zowel de groei van normale als van kankercellen. Levensduurverlenging: patiënten in een vergevorderd stadium kunnen ongeveer drie maanden winst boeken als het middel in lage doseringen wordt toegediend (als ze het middel overleven; hogere doses zijn sowieso te toxisch). Bijwerkingen: vernietigend voor het immuunsysteem: een onderzoek in de VS werd halverwege stopgezet omdat er onverwacht veel patiënten overleden10.

1J Clin Oncol, 2005; 23: 5892-5899
2Lancet, 2005; 365: 1687-1717
3N Engl J Med, 2005; 362: 2302-2313
4JAMA, 1991; 265: 391-395
5Urology, 2005; 65 [6 Suppl]: 8-12
6BJU Int, 2005; 96: 508-513
7J Chemother, 2005; 17: 242-246
8American Society of Clinical Oncology Annual Meeting, Orlando, Florida, 14 mei 2005
9N Engl J Med. 1978; 299: 1049-1052
10NCI press release, April 2001

 

Wilt u dit artikel lezen?

Als abonnee kunt u dit artikel gratis lezen door in te loggen op uw account. Nog geen abonnee? Sluit nu een abonnement af.

Andere artikelen van Medisch Dossier

Mijn kind heeft eczeem wat nu?

Een echte allrounder; Magnesium

De hart-hoofd connectie

Voeding als medicijn

Cognitieve gedragstherapie

Marktwerking en zorg?

Veel politici spreken zich uit over marktwerking in de zorg. Volgens sommigen helpt concurrentie om kosten te beteugelen. Volgens anderen leidt het juist tot meer kosten en minder kwaliteit. De uitspraken van voor- en tegenstanders zijn niet altijd onderbouwd. Ten...

Gastcolumn: Emoties kun je als voedsel verteren

Er is de afgelopen jaren een gestage toename te zien van het aantal mensen dat psychische aandoeningen ontwikkelt.1 Dat is zorgelijk, maar eigenlijk ook relatief eenvoudig te veranderen. De kern van het probleem is dat veel mensen hun emoties niet adequaat kunnen...

De borsten

Zacht, rond, fier, stevig, klein, hangend, veranderd of zelfs afwezig na een operatie… Borsten zijn er in vele prachtige soorten en maten. Ze bestaan uit vetweefsel, bindweefsel, ligamenten én borstklieren; elke borst is gevuld met zo’n vijftien tot twintig lobben die...

Holistische hulp bij een kinderwens

Zwanger worden, het lijkt zo vanzelfsprekend. Toch heeft 1 op de 5 stellen vruchtbaarheidsproblemen - en dat worden er steeds meer. In haar praktijk begeleidt Ingrid Schoonveld vrouwen met een onvervulde kinderwens. Schoonveld werkte al jaren in de communicatiesector...

Beter naar je gevoel (leren) luisteren deel 2

In het eerste deel van dit tweeluik las je waarom het een uitdaging kan zijn om naar je gevoel te luisteren. In dit tweede deel gaan we in op het maken van gezonde voedingskeuzen, door een situatie te creëren waarin je op je gevoel kunt leren vertrouwen. Belangrijke...

Medisch Dossier avatar

Over de auteur

Lees meer artikelen van Medisch Dossier