De meeste gezondheidsdeskundigen zeggen dat we onze consumptie van zout moeten beperken, maar hoeveel zout is nu eigenlijk te veel? kunt u dit toelichten?
– MW, Birmingham
Na tientallen jaren campagne voeren door verschillende consumentengroepen heeft de Engelse regering uiteindelijk erkend dat het voor de consument lastig is het gebruik van zout in de voeding te beperken omdat veel bewerkt voedsel zulke hoge doses zout bevat. Vorig jaar publiceerde de Britse Wetenschappelijke Adviescommissie voor Voeding – die het Food Standards Agency en andere Britse gezondheidsinstellingen adviseert – zijn Salt and Health-rapport, een herziening van het wetenschappelijk bewijs voor de effecten van zout op onze gezondheid.
Het rapport stelde vast wat de belangrijkste bronnen van zout zijn in onze voeding en stelde voor het eerst een aanbevolen dagelijkse hoeveelheid voor kinderen vast: 0-12 maanden: minder dan 1 g zout; 7-12 maanden: 1g; 1-3 jaar, 2g; 4-6 jaar: 3g; 7-10 jaar: 5 g; 11 jaar en ouder: 6 g (www.doh.gov.uk/sacn/pdf/saltfinal.pdf).
De meeste mensen vinden het lastig zich aan een zoutarm dieet te houden. De aanbevolen bovengrens van 6g/dag staat gelijk aan ongeveer 1 theelepel/dag terwijl de meeste van ons zonder dit zelfs te beseffen dagelijks rond de 8-10 g zout gebruiken (2-3 theelepels). Volgens Belinda Linden, hoofd Medische informatie van de Britse Hartstichting, is maar liefst 85 procent van onze zoutconsumptie via het voedsel afkomstig van bewerkt voedsel zoals brood, ontbijtgranen en deegwaren.
Veel ontbijtgranen voor kinderen bevatten overdadig zout. Niettemin heeft de voedselindustrie zich heftig verzet tegen pogingen van de overheid een limiet te stellen aan de zoutconsumptie en heeft men deze pogingen ook gedwarsboomd.
Volgens de Food Commission, die campagne voert voor informatie op voedselverpakkingen en in reclameuitingen die gezonde voedingskeuzes ondersteunt, is het probleem van de meeste verpakkingen dat ze geen informatie geven over de hoeveelheid zout in een product. Wordt die informatie wel gegeven, dan staat zout vaak vermeld als natrium, een bestanddeel dat je met 2,5 moet vermenigvuldigen om de hoeveelheid zout te krijgen. Sommige fabrikanten (zoals Marks & Spencer en Co-op) melden tegenwoordig echter wel het ‘zoutequivalent’.
DASH-dieet
Een zoutarm dieet heeft zo zijn voordelen. In het Amerikaanse onderzoek Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH) werd ontdekt dat een zoutarm dieet zowel een hoge (140-159/90-99 mmHg) als een normale bloeddruk (120/80 mm Hg) aanzienlijk kan verlagen. Het DASH-dieet legde de nadruk op fruit, groenten en vetarme zuivel en schreef onder andere volkoren producten, gevogelte, vis en noten voor, maar stond weinig rood vlees toe, zoetigheid, verzadigde vetten en cholesterol.
Bij de mensen die het DASH-dieet volgden en het minste zout consumeerden, werd de bloeddruk aanzienlijk lager. Het onderzoek had ook zijn nadelen. Zo werd niet onderzocht of de effecten van zoutarme voeding ook na de onderzoeksperiode van dertig dagen doorwerkten. Bovendien werd de voeding strenger gecontroleerd dan de meeste mensen in hun eentje zouden doen, en was het zoutarmste dieet (1,2 g natrium) niet realistisch en zou op de lange termijn zelfs niet eens gezond zijn.
Gezond zout
Hoewel het niet gezond is excessieve hoeveelheden natrium te gebruiken, is de voedingsstof toch van vitaal belang. Natrium regelt namelijk de waterhuishouding en de zenuwfuncties in ons lichaam en voor de balans van vele stoffen in ons lichaam moet het zoutgehalte in het bloed op een constant niveau blijven.
Als het lichaam te weinig zout krijgt, treedt een hormonaal mechanisme in werking waardoor we minder zout via de urine en transpiratie afscheiden. Dit mechanisme kan er echter niet voor zorgen dat we helemaal geen zout meer afscheiden. Bij een volledig zoutvrij dieet zal het lichaam langzaam maar zeker kleine hoeveelheden zout via de nieren en zweetklieren uitscheiden. Vervolgens zal het proberen dit verlies bij te stellen door de uitscheiding van water te versnellen om zo het zoutgehalte in het bloed op peil te houden. Het resultaat is geleidelijke dehydratie (uitdroging) met uiteindelijk de dood tot gevolg.
Zwangeren wordt vaak geadviseerd minder zout te gebruiken, maar er bestaat geen bewijs voor dat zoutarm eten problemen zoals pre-eclampsie (met als kenmerk hoge bloeddruk) kan voorkomen. Het kan zelfs schadelijk zijn tijdens de zwangerschap minder zout te gebruiken, omdat de behoefte aan natrium dan groter is.
Aan de andere kant kan te veel zout de balans tussen natrium en kalium in het lichaam verstoren. U kunt dit probleem omzeilen door een zoutvervanger te gebruiken, die meestal kaliumchloride bevat. Deze smaakt zout, maar bevat geen natrium. Toch is overconsumptie van zulke zoutvervangers niet zonder risico. Nederlandse onderzoekers waarschuwen dat sommigen mensen hyperkaliëmie kunnen krijgen (een te hoge kaliumspiegel in het bloed) als ze natriumzout vervangen door vervangers op kaliumbasis.1
Hoewel de kaliumvervangers een hoge bloeddruk kunnen helpen verlagen, kunnen volgens de onderzoekers patiënten met een verstoorde nierfunctie (waaronder ook diabetespatiënten) en mensen die bepaalde medicijnen slikken, hyperkaliëmie krijgen, dat weer tot hartfalen kan leiden. De auteurs sluiten het onderzoek af met de suggestie dat fabrikanten van zoutvervangers met kalium duidelijker waarschuwingen op hun producten zetten, die nauwkeurig aangeven dat ze niet geschikt zijn voor mensen met een zoutarm dieet.
Maat houden
Een manier om de zoutconsumptie te beperken is de geleidelijke weg: voeg elke keer als u kookt een beetje minder zout toe. Zo raakt uw gehemelte langzaam gewend aan minder zout. Een heleboel soorten voedsel, zoals gerookt vlees en vis, zijn van nature zout, dus daaraan hoeft u geen zout toe te voegen. U kunt de smaak ook oppeppen met kruiden en specerijen (zoals knoflook, gember of citroengras). Hoofdschotels als rijst en pasta behoeven geen extra zout, vooral niet als ze met een vlees- of kaassaus worden geserveerd die van zichzelf al zout is.
BRON:
1 BMJ, 2003; 326: 35-6