[Dossier: Hooikoorts]

Medicijnen of Moeder Natuur

Groot hoefblad of antihistaminica voor hooikoorts? Zou u een kruidenmiddel durven vertrouwen in plaats van een antihistaminicum om uw hooikoortsklachten tegen te gaan?

Antihistaminica vormen de standaardbehandeling voor die vervelende symptomen van hooikoorts, waar naar schatting zo’n 10-20 procent van de Nederlanders last van heeft. Maar de bijwerkingen zijn soms haast net zo erg als de niesbuien en tranende ogen zelf: sufheid, duizeligheid, droge mond, concentratieproblemen, hoofdpijn en wazig zien zijn de meest gangbare. Zelfs de zogenaamde tweedegeneratie-antihistaminica, die niet sederend zouden werken en beter verdragen zouden worden, veroorzaken soms sufheid en vermoeidheid.1 Enkele hiervan zijn zelfs in verband gebracht met cardiotoxiciteit: ze kunnen de hartspier beschadigen en de hartfunctie verstoren.2
Vooral zwangere vrouwen kunnen beter uit de buurt blijven van antihistaminica, want ze zijn geen van alle veilig verklaard tijdens de zwangerschap.3
Groot hoefblad is een natuurlijk alternatief dat wordt aangeprezen om hooikoorts te verlichten. Maar werkt het ook?

Wat is groot hoefblad?
Groot hoefblad of Petasites hybridus is een plant met grote bladeren die zowel in Europa als delen van Azië en Noord-Amerika voorkomt. Ze wordt al heel lang medicinaal aangewend. In de middeleeuwen werd de plant gebruikt tegen de pest en koorts; in de zeventiende eeuw was het een gangbaar middel bij hoest, astma en huidwonden. Tegenwoordig is groot hoefblad een populair alternatief voor de behandeling van hooikoorts. Het extract ervan vindt u als supplement in de schappen van gezondheidswinkels.

Beter dan een placebo
Er zijn nog meer natuurlijke middelen tegen hooikoorts, maar groot hoefblad is een van de weinige middelen waarvan wetenschappelijk is vastgesteld dat het inderdaad werkt. In een gerandomiseerd onderzoek met een controlegroep (een RCT: beschouwd als de beste onderzoeksmethode in de geneeskunde) kregen 186 hooikoortspatiënten twee weken lang dagelijks een hoge of lage dosis van een gestandaardiseerd extract van groot hoefblad (merknaam Ze339), of een placebo (neppil).
De onderzoekers ontdekten niet alleen dat groot hoefblad significant beter was in het verlichten van de symptomen dan de placebo, maar ook dat de hogere dosis effectiever was dan de lage: een teken dat het kruid inderdaad de veranderingen teweegbracht.4

Een alternatief voor antihistaminica
Het extract werd ook vergeleken met twee veelgebruikte antihistaminica: cetirizine en fexofenadine. Het resultaat was indrukwekkend.
Toen Ze339 werd vergeleken met cetirizine (merknaam Zyrtec) – verkrijgbaar bij de drogist – bleek de plant net zo goed te zijn in het verlichten van hooikoortsklachten zoals jeukende ogen en een loopneus. Het grote verschil zat in de bijwerkingen. Ondanks het feit dat cetirizine geclassificeerd is als een antihistaminicum dat geen sufheid veroorzaakt, werd er toch een verband gevonden met nevenverschijnselen als slaperigheid en vermoeidheid. Groot hoefblad gaf die bijwerkingen niet.
‘Groot hoefblad moet overwogen worden voor de behandeling van seizoensgebonden allergische rinitis [de medische term voor hooikoorts] als de sederende effecten van antihistaminica vermeden moeten worden’, aldus de onderzoekers.5
Ze339 bleek ook net zo effectief te zijn als fexofenadine, een middel dat uitsluitend op recept verkrijgbaar is, in twee sterktes: 120 mg of 180 mg. Toen het plantenextract in een RCT met 330 hooikoortspatiënten vergeleken werd met de hoogste dosis, waren beide behandelingen beter dan de placebo, en allebei even effectief tegen de klachten.6

De gegevens nader bekeken
Hoewel een klein onderzoek meldde dat groot hoefblad geen ‘significant effect’ had,7 concludeerde een literatuurstudie naar alle onderzoeken tot dusver dat er ‘bemoedigend bewijs’ is dat de plant een effectieve behandeling kan zijn voor hooikoorts.8
Maar het is nodig dat er meer onafhankelijk onderzoek gedaan wordt, zeiden de onderzoekers, want drie grote trials waren gefinancierd door de producenten van Ze339.
Hoe werkt het groothoefbladextract? Uit onderzoek bleek dat het de hoeveelheid ontstekingsmediatoren vermindert. Dat zijn stoffen die vrijkomen bij een afweerreactie, zoals histamine en leukotriene, en die de gebruikelijke verschijnselen zoals niezen, een verstopte neus en jeukende ogen veroorzaken.9

Dosering en veiligheid
De gangbare dosering van groot hoefblad is tweemaal daags 50-75 mg van een gestandaardiseerd extract van de plant (dat meestal minimaal 7,5 mg petasin en isopetasin bevat, de voornaamste actieve ingrediënten). Dit wordt meestal goed verdragen: de meest gemelde bijwerking waren milde spijsverteringsklachten, zoals oprispingen.10
Maar van de plant groot hoefblad weten we dat die ook giftige stoffen bevat: pyrrolizidine-alkaloïden (PA’s). Die kunnen de lever beschadigen en zelfs kanker veroorzaken, dus zorg dat u een preparaat kiest dat geen alkaloïden bevat.
Helaas is groot hoefblad niet geschikt voor zwangere en zogende vrouwen, omdat het onvoldoende getest is in die groep. Jonge kinderen en mensen met ernstige nier- of leveraandoeningen kunnen het ook beter niet slikken.

Slotsom
Als u antihistaminica wilt vermijden, kan groot hoefblad de oplossing zijn voor uw hooikoortsklachten, als u tenminste niet bij de zojuist genoemde groepen hoort. Als u twijfelt, raadpleeg dan een gekwalificeerde natuurgeneeskundige.

[Literatuur]
1 BMJ, 2002; 324: 144–6
2 J Pediatr [Rio J], 2006; 82 [5 Suppl]: S173–80
3 J Pharmacol Pharmacother, 2012; 3: 105–8
4 Arch Otolaryngol Head Neck Surg, 2004; 130: 1381–6
5 BMJ, 2002; 324: 144–66
6 Phytother Res, 2005; 19: 530–7
7 Ann Allergy Asthma Immunol, 2004; 93: 56–60
8 Ann Allergy Asthma Immunol, 2007; 99: 483–95
9 Int Immunopharmacol, 2002; 2: 997–1006
10 Adv Ther, 2006; 23: 373–84