[rubriek: Gezin & Gezondheid]

Magnesium: het wondermiddel voor uw hart
 

De standaardbehandeling voor hart- en vaatziekten bestaat uit een handje pillen met gevaarlijke bijwerkingen, maar dit veelzijdige mineraal is veel sterker dan al die pillen.

Door: Aileen Burford-Mason

 

De moderne geneeskunde kan niet goed overweg met hartziekten. Als bij u alle risicofac-toren tegelijkertijd aanwezig zijn – hoge bloeddruk, slagaderverkalking, verhoogd cho-lesterol en hartritmestoornissen – is het enige wat artsen kunnen verzinnen dat ze u voor elke aandoening een apart geneesmiddel voorschrijven.

Als gevolg hiervan worden bij de standaard behandeling van hartziekten zo veel middelen voorgeschreven, dat het door alle bijwerkingen en wisselwerkingen een steeds grotere uitdaging wordt om de zaken niet alleen maar erger te maken.1
Artsen die werken volgens de orthomoleculaire geneeskunde (gebaseerd op voe-ding), benaderen hartziekten anders. Zij proberen mogelijke tekorten aan voedingsmid-delen op te sporen, die de bron van deze fysiologische problemen kunnen zijn, om ze vervolgens aan te vullen.
Momenteel wordt onderzoek gedaan naar de rol van vitamine D, omega 3-vetzuren, antioxidanten en B-vitaminen bij hartziekten. Er is één ding dat duidelijk op-valt: het verband tussen een lage magnesiumspiegel en de kans op hartziekten.2
Dit verband tussen magnesium en een gezond hart werd ontdekt in onderzoeken onder verschillende bevolkingsgroepen. De kans op hart- en vaataandoeningen varieert per land, en zelfs per deel van eenzelfde land. Het is aangetoond dat deze verschillen ruwweg overeenkomen met de regionale verschillen in de hoeveelheid magnesium in de bodem en in het water.3 Diëten met veel groenten en fruit, noten, zaden en volkoren granen, die tegenwoordig worden aanbevolen om het optreden van hart- en vaataan-doeningen terug te dringen, bevatten dan ook ‘toevallig’ veel magnesium.4

Een natuurlijk ‘geneesmiddel’
Magnesium is een calcium-antagonist, wat betekent dat het met calcium concurreert voor de opname en heropname door de nieren,5 en voor het gebruik van routes om de cel binnen te komen. Vanwege deze werking wordt magnesium wel de ‘natuurlijke calci-umblokker’ genoemd.6 Voldoende magnesium in de voeding helpt om kalkvorming in slagaderen en schade aan vaatwanden te voorkomen en zelfs te verminderen, in elk ge-val bij proefdieren.7
Magnesium is ook nauw betrokken bij het in evenwicht houden van elektrolyten (opgeloste en niet-opgeloste mineralen) in de cellen. Voldoende magnesium in de voe-ding is nodig om normale kaliumgehaltes te onderhouden,8 wat belangrijk is voor een regelmatige hartslag.
Het veelzijdige mineraal speelt ook een hoofdrol bij het ontspannen van skelet-spieren, hartspier en gladde spieren nadat deze zijn aangespannen.9 Het calciumgehalte in spiercellen moet stijgen om een spier te laten spannen. Maar voordat de spier vervol-gens weer kan ontspannen, moet het calcium ofwel uit de cel worden verwijderd, of in speciale opslagplaatsen in de cel worden opgeborgen.
Dit proces is afhankelijk van de beschikbaarheid van magnesium.10 Als je te wei-nig magnesium binnenkrijgt, kunnen je gladde spieren en je hartspier moeilijker ont-spannen. De kans op ‘hartflutters’ (snelle of onregelmatige hartslag), hoge bloeddruk en plotselinge vernauwing van hart- en hersenbloedvaten wordt daardoor verhoogd, wat hartstilstand en een beroerte kan veroorzaken.11
Uit laboratoriumonderzoek met celkweken en dierlijke weefsels is gebleken dat een magnesiumtekort de werking én de structuur van de binnenbekleding van het hart en de slagaderen aantast, terwijl het bekend is dat een intacte bekleding van de slag-aderwand essentieel is om aderverkalking te voorkomen. Dit alles wijst erop dat het herstellen van een te laag magnesiumgehalte een nuttige en goedkope manier kan zijn om hart- en vaataandoeningen te voorkomen en te behandelen.12

Magnesium en de regulering van cholesterol
Magnesium is ook nodig voor de regulering van het enzym HMG-CoA-reductase, dat re-gelt hoeveel cholesterol er wordt gevormd. In dit geval heeft magnesium bepaalde effec-ten die de veelgebruikte geneesmiddelen van de groep statines ook hebben: het remmen van dit enzym.
Maar statines remmen de vorming van cholesterol voortdurend. Daardoor be-perken ze de beschikbaarheid van cholesterol voor de vorming en reparatie van cel-membranen, en voor geslachtshormonen, stresshormonen en vitamine D. Magnesium daarentegen maakt sterk onderscheid en schakelt de HMG-CoA-activiteit naar behoeven aan of uit.13
Een andere ongewenste bijwerking van statines is dat de hoeveelheid testosteron in de bloedsomloop wordt verlaagd. Testosteron verkleint zowel bij mannen als bij vrouwen het risico op hart- en vaatziekten.14 Van een magnesiumsupplement is juist aangetoond dat het de totale testosterongehaltes bij mannen verhoogt.15
Magnesium heeft ook ontstekingsremmende eigenschappen. Een tekort aan dit onmisbare mineraal leidt tot overbelasting van het afweersysteem en het ontstaan van schadelijke producten (vrije radicalen), waardoor er meer ontstekingen in het lichaam ontstaan. Hierdoor wordt een hele reeks processen gestimuleerd die leiden tot slecht werkende bloedvaten en de vorming van bloedstolsels. Bovendien verandert het de ma-nier waarop vetten worden omgezet.16
In een onderzoek is aan 14 vrouwen die de overgang waren gepasseerd gevraagd om hun inname van magnesium te beperken tot 33 procent van de aanbevolen dagelijk-se hoeveelheid (ADH). Dit is een hoeveelheid die niet ongewoon is bij mensen met een typisch westers eetpatroon.
Na slechts 78 dagen (en soms al na 42 dagen) kregen de vrouwen te maken met hartritmestoornissen, een verhoogde bloedsuikerspiegel, veranderde cholesterolwaar-den en nog allerlei andere effecten.17

Magnesiumtekort
De magnesiumgehaltes worden in het lichaam in een delicaat evenwicht gehouden, bin-nen een kleine marge, door de dunne darm en de nieren. Als u te veel magnesium bin-nenkrijgt, gaan de nieren aan het werk en wordt de uitscheiding ervan verhoogd. Als de inname van magnesium daalt, zorgen de dunne darm en de nieren dat er meer magnesi-um wordt opgenomen in het lichaam. Als uw magnesiumspiegels blijven dalen, probeert uw lichaam deze te herstellen door de voorraden magnesium die in uw botten zijn opge-slagen aan te spreken.18
Dit betekent dat uw magnesiumspiegel voortdurend afhankelijk is van de ge-zondheid van deze beide organen: een magnesiumtekort is een bekende complicatie bij ontstekingsziekten van de darmen,19 terwijl ernstige nierziekte het gevolg kan zijn van hoge concentraties magnesium in het bloed.20
Er zijn vele redenen waarom u een tekort aan magnesium kunt hebben. Er kan een genetische afwijking zijn waardoor u magnesium niet (goed) kunt opnemen of vast-houden; uw lichaam kan grote hoeveelheden magnesium uitscheiden door te veel stress; of er kan te weinig magnesium in uw voeding zitten.21
De grootste boosdoener is echter ons moderne voedingspatroon. In veel westerse landen zit er veel te weinig magnesium in het dagelijkse voedsel. In Canada krijgt ie-mand met een gemiddeld voedingspatroon naar schatting gemiddeld 200 tot 300 mg magnesium binnen.22 Dat is aan de krappe kant vergeleken bij de ADH van 280 mg/dag voor vrouwen en 350 mg/dag voor mannen die het Nederlandse Voedingscentrum aan-beveelt, en veel minder dan de optimale hoeveelheden van 500750 mg/dag.23 Volgens een Amerikaans onderzoek (NHANES, National Health and Nutrition Examination Sur-vey) uit 1999 en 2000 kreeg 79 procent van de volwassenen minder magnesium binnen dan de ADH.24
Naast de voeding zijn er ook een aantal medische aandoeningen die invloed heb-ben op het magnesiumgehalte in het lichaam, zoals chronische diarree en braken,18 overmatig plassen als gevolg van diabetes die slecht onder controle is,25 intensieve en/of langdurige inspanning26 en overmatig alcoholgebruik.27
Ook voorgeschreven geneesmiddelen zijn schuldig, ironisch genoeg ook sommige geneesmiddelen tegen hartziekte, zoals de plasmiddelen furosemide en indapamide.
De Amerikaanse voedings- en geneesmiddelenautoriteit (FDA) heeft onlangs ge-waarschuwd dat het gebruik van protonpompremmers ertoe kan leiden dat de hoeveel-heid magnesium in het lichaam ernstig wordt verlaagd, wat beenkrampen, spiersamen-trekkingen en spierzwakheid, trillen, spierspasmen, toevallen en hartflutters kan ver-oorzaken.28 Omeprazol, lansoprazol en esomeprazol zijn voorbeelden van protonpom-premmers die vaak worden voorgeschreven tegen brandend maagzuur.
De FDA benadrukte ook dat de situatie nog slechter kan zijn bij mensen die ook nog andere geneesmiddelen gebruiken die het magnesiumgehalte verlagen, zoals di-goxine en plasmiddelen. Dit zijn middelen die vaak worden voorgeschreven aan mensen met hart- en vaatziekten.

Stress is een killer
Magnesiumspiegels worden ook sterk verlaagd door stress.29 Wanneer we langdurig te veel stress ondervinden, zorgen onze bijnierhormonen ervoor dat de magnesiumgehal-tes in onze cellen dalen. Als gevolg hiervan komt er meer calcium de zenuwcellen bin-nen, waardoor spiercellen samentrekken. Dat geldt voor alle typen spieren, maar vooral voor de hartspier en de gladde spieren in de bloedvaten, omdat die erop ingesteld zijn snel te reageren op plotselinge, acute stress.30
Deze reactie is een noodzakelijke voorbereiding voor de vecht-of-vluchtreactie. Onder normale omstandigheden keren de spiercellen terug naar een ontspannen toe-stand als de noodsituatie voorbij is. Maar bij chronische stress en een tekort aan magne-sium zullen onze skeletspieren, hartspier en bloedvatspieren constant aangespannen blijven.31
De gehaltes calcium en magnesium in ons lichaam werken samen, maar met ons huidige voedingspatroon heeft er een dramatische verschuiving plaatsgevonden in het evenwicht tussen de twee. Anders dan de voeding van onze jagende en voedselverzame-lende voorouders, bevat onze voeding weinig magnesium, en door de ruime verkrijg-baarheid en consumptie van zuivelproducten veel meer calcium.
De combinatie van de moderne veranderde voeding, veelvuldig gebruik van ge-neesmiddelen die de magnesiumspiegel verlagen, hoge stress door de moderne manier van leven en een verhoogde inname van calcium – ook als supplementen tegen botont-kalking – heeft geleid tot meer calcium en minder magnesium in de cellen. Daardoor blijven spieren langer aangespannen.
Uit grote onderzoeken, waarbij mensen calciumsupplementen gebruikten zonder extra magnesium, en hun inname van magnesium ook niet in de gaten hielden, is inder-daad gebleken dat er een verband bestaat tussen een magnesiumtekort en een verhoog-de kans op hartziekte, zowel bij mannen als bij vrouwen.32
Veranderingen in het evenwicht tussen calcium en magnesium, en tekorten aan deze mineralen in ons moderne voedingspatroon, kunnen samen onze vatbaarheid voor hart- en vaatziekten verhogen.

Magnesiumsupplementen
Zolang u geen nierfalen hebt, is het slikken van supplementen de meest effectieve ma-nier om uw magnesiumspiegel te verhogen. Hoewel een standaard dosis van 5 mg/kg lichaamsgewicht is voorgesteld – waarbij iemand van 70 kg 350 mg per dag nodig heeft33 – is de individuele behoefte aan magnesium in feite moeilijk te voorspel-len. Deze behoefte kan zelfs voor een en dezelfde persoon variëren, afhankelijk van het stressniveau, de voeding en de geneesmiddelen die hij gebruikt.
Een beproefde manier om de magnesiumspiegel te optimaliseren, is om de inna-me telkens te verhogen, totdat het punt wordt bereikt dat de darmen dit niet meer ver-dragen (toenemende doses innemen totdat de ontlasting dunner wordt: als dat gebeurt, weet u dat u te veel hebt ingenomen). De optimale hoeveelheid is dan de dosering die u direct daarvoor nam.
Bij het verhogen van de hoeveelheid magnesium is het ook belangrijk om de op-namecapaciteit van het maag-darmkanaal voor magnesium niet te overbelasten. De bes-te resultaten worden verkregen door de dosis magnesium heel geleidelijk, eens in de drie of vier dagen, met kleine stapjes te verhogen (met ongeveer 50 mg elementair mag-nesium). Zo zou u per dag een of twee maal ontlasting moeten hebben en zouden de klachten langzamerhand moeten verdwijnen.
Klachten als angst, vermoeidheid, hoofdpijn, slapeloosheid of lichtgeraaktheid zouden moeten verbeteren. Ook kunt u verbeteringen merken in uw stemming, slaap en energieniveau.
Een van de best verteerbare vormen van magnesium is magnesiumcitraat. Mag-nesiumoxide heeft weliswaar een hogere concentratie elementair magnesium, maar het wordt minder goed opgenomen dan citraatzouten.34 Voor de beste resultaten moet de dosis verdeeld over de ochtend en de avond worden ingenomen.
Een laag magnesiumgehalte heeft vergaande gevolgen voor uw algehele gezond-heid, maar is vooral van belang voor hartziekten, omdat het invloed heeft op alle belang-rijke risicofactoren.
Behalve het innemen van supplementen is het verstandig om te streven naar het eten van biologische, zo min mogelijk bewerkte voedingsmiddelen. Zorg dat er veel fruit, groenten en volkorengranen op uw menu staan, waarbij ongeveer twee derde van uw dagelijkse energie (calorieën) afkomstig is van plantaardig voedsel en een derde van dierlijke producten. Als u bijvoorbeeld 2.100 kcal eet, zou dit ongeveer 1.100 mg calcium en 800 mg magnesium moeten bevatten. Dit is een goede verhouding voor een blijvend gezond hart.35

LITERATUUR
1 Nat Rev Cardiol, 2011; 8: 13-28
2 Am Heart J, 1977; 94: 649-57
3 Drugs, 1984; 28 Suppl 1: 17-27
4 JAMA, 2002; 288: 2569-78
5 Perit Dial Int, 2006; 26: 366-73
6 Am Heart J, 1984; 108: 188-93
7 J Invest Dermatol, 2009; 129: 1388-94
8 Am J Health Syst Pharm, 2004; 61: 1569-76
9 Magnes Res, 2005; 18: 275-84
10 J Clin Invest, 1992; 89: 1988-94
11 Panminerva Med, 2001; 43: 177-209
12 Clin Sci [Lond], 2012; 122: 397-407
13 J Am Coll Nutr, 2004; 23: 501S-5S
14 Diabetes Metab Res Rev, 2012; 28 Suppl 2: 52-9; Curr Opin Pharmacol, 2013; 12: 186-91
15 Biol Trace Elem Res, 2011; 140: 18-23
16 Arch Biochem Biophys, 2007; 458: 48-56
17 J Am Coll Nutr, 2007; 26: 121-32
18 J Bone Miner Res, 1998; 13: 749-58
19 Magnesium, 1988; 7: 78-83
20 Clin Kidney J, 2012; 5 [Suppl 1]: i39-51
21 J Neural Transm, 2012; 119: 575-9
22 Health Canada. ‘Guidelines for Canadian Drinking Water Quality – Supporting Docu-ments – Magnesium’; www.hcsc.gc.ca/ewh-semt/pubs/water-eau/magnesium/index-eng.php
23 FDA Sci Forum, 1996; Abstract # C-13
24 Adv Data, 2004; 341: 1-5
25 Nutr Rev, 2012; 70: 153-64
26 J Am Coll Nutr, 1998; 17: 124-7
27 Alcohol Clin Exp Res, 1994; 18: 1076-82
28 U.S. Food and Drug Administration. ‘FDA Drug Safety Communication: Low magnesi-um levels can be associated with long-term use of proton pump inhibitor drugs (PPIs)’; www.fda.gov/drugs/drugsafety/ucm245011.htm
29 Artery, 1981; 9: 182-9
30 J Am Coll Nutr, 2010; 29: 563-74
31 J Am Coll Nutr, 1994; 13: 429-46
32 JAMA Intern Med, 2013; 173: 639-46; BMJ, 2011; 342: d2040
33 Magnes Res, 1994; 7: 313-28
34 Am Coll Nutr, 1990; 9: 48-55
35 J Hum Hypertens, 2005; 19 Suppl 3: S10-9

[kadertekst:] Waarom is magnesium zo belangrijk?
Magnesium is nodig als cofactor voor meer dan 300 enzymen die de stofwisseling rege-len. Vrijwel alle hormoonreacties zijn afhankelijk van magnesium. Het mineraal is ook indirect betrokken bij alle processen waarin de enzymen een rol spelen, omdat ATP (adenosine-trifosfaat), een molecuul dat alle energie die het lichaam nodig heeft om in leven te blijven opslaat en vervoert, eerst moet binden aan een positief geladen magne-sium-ion voordat het beschikbaar is voor de stofwisselingsprocessen.
We weten nu dat de magnesiumspiegels in uw lichaam invloed hebben op de hoeveelheid cholesterol, de bloeddruk en slagaderverkalking, en dat een tekort aan dit essentiële mineraal een bekende risicofactor is voor atriumfibrillatie (onregelmatige en te snelle hartslag). Dit wijst erop dat alle, op het oog afzonderlijke, hartaandoeningen bij een en dezelfde persoon kunnen optreden, simpelweg door onvoldoende inname van dit uiterst belangrijke mineraal.

[kadertekst:] Hoe herkent u een magnesiumtekort?
Laboratoriumtests om de magnesiumspiegel te bepalen, zijn doorgaans onnauwkeurig.1 Een plotselinge daling van de magnesiumspiegel in het bloed wordt snel weer aangevuld vanuit opslagplaatsen in botten en cellen; bovendien geven conventionele metingen (in serum, plasma of rode bloedcellen) geen goed beeld van de werkelijke toestand, omdat magnesium niet stabiel is in bloedcellen.
Er is een alternatieve benadering waarvoor geen labtests nodig zijn: kijk naar de symptomen. Te weinig magnesium in uw weefsels herkent u aan het slecht werken van skeletspieren, zoals beenkrampen en spasmen, spiersamentrekkingen, rustelozebenen-syndroom en gespannen spieren.
Verstoringen van het evenwicht hebben ook invloed op de gladde spieren, en dat kan zorgen voor bijvoorbeeld een niet goed gereguleerde longfunctie, met symptomen als kortademigheid, piepend ademhalen, astma en vaak zuchten.
Andere mogelijke aanwijzingen zijn een lage blaasspanning – die afhankelijk is van het evenwicht tussen calcium en magnesium – vooral ‘s nachts, wanneer de magne-siumbehoefte het grootst is. En darmverstopping, omdat magnesium een centrale rol speelt bij het ontspannen van de gladde spieren van het maag-darmkanaal.2
Hoewel er nog heel veel andere symptomen zijn, kunt u snel vaststellen of u mo-gelijk een magnesiumtekort hebt: dit kan het geval zijn als u een of meer van de volgen-de vragen met ja beantwoordt. De symptomen zouden moeten verdwijnen als u uw magnesiumtekort hebt aangevuld.
• Hebt u krampen in uw benen of voeten?
• Zijn uw schouders aan het einde van de dag vaak gespannen?
• Schiet uw rug weleens in een verkramping?
• Voelt u weleens spiersamentrekkingen, met name rond uw ogen?
• Hebt u last van een piepende ademhaling of astma, met name na inspan-ning?
• Bent u weleens kortademig, bijvoorbeeld als u de trap op loopt?
• Moet u vaak zuchten?
• Hebt u weleens hartkloppingen of een onregelmatige hartslag gehad?
• Moet u vaak plassen, met name ’s nachts?
• Hebt u weleens last van verstopte darmen?

LITERATUUR
1 Clin Chim Acta, 2000; 292: 55-68
2 World J Gastroenterol, 2011; 17: 779-83

[kadertekst:] Goede bronnen van magnesium:
Volkorenbrood en havermout
Bonen en peulvruchten
Bladgroenten
Noten en zaden
Pure chocolade
Heilbot en garnaal
Van donkere chocolade is ook aangetoond dat het de bloeddruk verlaagt, de vaatfunctie en glucosestofwisseling verbetert, en de vorming van bloedstolsels en de hechting daar-van aan de slagaderwand tegengaat.1

[Literatuur:]
1 Curr Hypertens Rep, 2012; 14: 279-84

Dit artikel is afkomstig uit het boek Orthomolecular treatment of chronic disease (Basic Health Publications, 2014)

[Streamers:]
Verschillen in hart- en vaatziekten per land komen ruwweg overeen met verschillen in de hoeveelheid magnesium in bodem en water
Magnesium wordt wel de ‘natuurlijke calciumblokker’ genoemd
Magnesium heeft bepaalde effecten die statines ook hebben
De grootste boosdoener van een magnesiumtekort is ons moderne voedingspatroon
Magnesiumspiegels worden sterk verlaagd door stress
Het gebruik van maagzuurremmers kan ertoe leiden dat de hoeveelheid magnesium in het lichaam ernstig wordt verlaagd