Het is een bijzonder kostbare aangelegenheid een nieuw geneesmiddel door het gecompliceerde proces te loodsen dat tot officiële goedkeuring leidt. Als een farmaceutisch bedrijf rendement wil halen uit zo’n investering van vele miljoenen, moet het ervoor zorgen dat het geneesmiddel een breed toepassingsgebied heeft onder een groot aantal potentiële patiënten.Een bedrijf kan uit twee strategieën kiezen om zich van dat soort aantallen te verzekeren. De eerste is een modern equivalent van de levertraanpil te ontwikkelen. Zo’n pil die overal tegen helpt en die kan worden toegepast bij alle denkbare chronische klachten.

De tweede goede strategie is je te concentreren op een pas gedefinieerde aandoening met zulke vage symptomen dat ze op zowat iedereen van toepassing zijn.

Waarschijnlijk zijn beide strategieën onderdeel van de langetermijnplanning van Pfizer voor Lyrica (pregabaline). Oorspronkelijk keurde de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) dit geneesmiddel in 2004 goed voor een zeer specifieke aandoening: neuropathische (zenuw)pijn, een zenuwbeschadiging als gevolg van diabetes of als complicatie van gordelroos (post-herpatische neuropathie of PHN).

Alleen al deze aandoening staat voor een omvangrijke markt: de helft van de 18 miljoen diabetici in de VS zal ooit last krijgen van brandende of stekende pijn in armen of benen en 150.000 patiënten hebben PHN. De vergunningen voor verschillende Europese landen, waaronder Nederland, volgden spoedig daarop.

Vervolgens besloot Pfizer dat hun nieuwe aanwinst misschien ook kon worden gebruikt als toegevoegd geneesmiddel (‘aanjager’) voor de behandeling van partiële beginnende beroerte, waarvoor het bedrijf in 2005 goedkeuring kreeg in de VS.

Deze nieuwe indicatie vloeide ongetwijfeld voort uit het grote succes van hun geneesmiddel voor epilepsie, Neurontin (gabapentine), waarvan Pfizer later ontdekte dat het ook kan worden gebruikt voor de behandeling van diabetische neuropathie.

Pfizer stoomde door naar een zeer lucratieve groeimarkt in de vorm van een psychische aandoening die ‘gegeneraliseerde angststoornis’ werd genoemd en die gekenmerkt wordt door ‘depressieve symptomen en paniek, hoofdpijn en spierpijn’.

Deze stoornis, zo beweerde Pfizer, treft zo’n 2 miljoen patiënten ofwel 5 procent van de bevolking in de loop van hun leven. Ook al zien wij misschien geen verband tussen de verschillende indicaties voor Lyrica, Pfizer ziet dat wel.

Psychische klachten zoals de gegeneraliseerde angststoornis, zo beweert deze onderneming, komen veel vaker voor bij mensen met chronische medische aandoeningen. Mensen die chronisch pijn hebben of die zich afvragen of ze misschien een aanval krijgen, zijn natuurlijk angstig.

Dat verbaast ons niets. Binnen twee jaar kreeg Pfizer toestemming om Lyrica in de Europese Unie te gebruiken voor de behandeling van gegeneraliseerde angststoornis.

Men denkt dat de werking van dit middel, een alfa-2-bèta-verbinding, bestaat uit het ‘kalmeren van overmatig geprikkelde neuronen’. Het blijkt zich te binden aan een onderdeel van de calciumkanalen in het centrale zenuwstelsel en het heeft bij proefdieren een kalmerend effect op de pijnreceptoren en bij attaques.

Bij onderzoek in het laboratorium bleek het middel verscheidene neurotransmitters af te geven. Pfizer begrijpt niet hoe het werkt. Met andere woorden, we hebben hier een neurochemisch middel op zoek naar een ziekte.

Hoewel Pfizer bij meer dan 9000 patiënten onderzoek heeft gedaan, waren de schadelijke effecten ‘matig’. Tot de meest voorkomende bijwerkingen behoorden duizeligheid (bij 29 procent van de patiënten), slaperigheid (22 procent) en een aantal stoornissen in het gezichtsvermogen zoals wazig zien (6 procent), te weinig gezichtsscherpte (7 procent) en veranderingen in het gezichtsveld (13 procent)1.

Bij ratten die dit middel kregen toegediend en die hun hele leven werden gevolgd, raakten de ogen beschadigd. Zo verschrompelde hun netvlies, stierven cellen af die het licht opvangen en raakte het hoornvlies ontstoken. Een andere bijwerking van Lyrica is gewichtstoename: ongeveer een op elke twaalf patiënten komt 7 procent of meer van het eigen lichaamsgewicht aan.

Dus als je sociale angst te maken heeft met gebrek aan zelfvertrouwen of een weinig ontwikkeld zelfbeeld, kun je je door dit middel nog rotter gaan voelen over jezelf. Diabetici kwamen gemiddeld 5,2 kg aan, met uitschieters tot 16 kg. Voor diabetici is dit zorgelijk, want door gewichtstoename kan het bloedsuikergehalte zo snel toenemen dat het onbeheersbaar wordt.

Behalve dat ze een paar pondjes aankomen, blijkt ongeveer 6 procent van de patiënten ook vocht vast te houden in armen en benen. Bij diabetici liepen de problemen met gewichtstoename en vochtophoping extra hoog op (respectievelijk 7,5 en 19 procent) wanneer de patiënten tegelijkertijd Lyrica en een antidiabetisch preparaat met thiazolidinedione gebruikten.

Voor diabetespatiënten is het goed te bedenken dat er bij dieren die dit middel kregen, verzweringen van de huid zijn ontstaan, van erytheem (roodkleuring) tot necrose (plaatselijke afsterving). Deze effecten zijn niet bij menselijke proefpersonen waargenomen.

Verontrustender is dat bij twee muizenstammen die dit middel kregen toegediend, een groot aantal gevallen van hemangiosarcoom (kanker in de bloedvaten) is geconstateerd. Wat dit voor mensen betekent, weet niemand, omdat de uitkomsten van dieronderzoek niet altijd ook voor de mens opgaan.

Behalve dat Lyrica mogelijk kanker veroorzaakt, leidt het ook tot een afname van het aantal bloedplaatjes. Bij 5 procent van de patiënten was dat een aanzienlijke daling. Een verlaagde waarde van het aantal bloedplaatje heeft een nadelige invloed op het stollingsvermogen van het bloed en kan tot bloedingen leiden.

Patiënten die pregabaline gebruiken, vertonen ook zorgwekkende veranderingen in hun elektrocardiogram, vooral het zogenaamde PR-interval wordt verlengd. Deze conditie treffen we ook aan bij alcoholisten na een hevige drinkpartij2. Ze verhoogt de kans op onderbreking van de elektrische impulsen naar de hartspieren, kan onregelmatige hartslag en mogelijk hartstilstand veroorzaken.

Het middel leidt ook tot verhoogde waarden voor creatinekinase, een enzym in de spieren. Wanneer spieren beschadigd raken, lekt dit enzym door naar de bloedbaan. Verhoogde waarden (die dikwijls ook door statines worden veroorzaakt) gaan vaak samen met myopathie of spierzwakte.

Ten slotte kunt u beter twee keer nadenken voor u aan dit middel begint als u kinderen wilt, vooral wanneer u de mannelijke partner bent. Bij verscheidene proefdieren leidde dit middel namelijk tot een geringere hoeveelheid sperma, meer afwijkingen in het sperma, verminderde vruchtbaarheid, miskramen en aangeboren afwijkingen. In het ene kortdurende onderzoek dat bij mannen is uitgevoerd, leidde dit middel weliswaar tot een afname van de hoeveelheid sperma, maar die was niet opvallend groot.

Het is waarschijnlijk ook niet zo’n goed idee om het aan kinderen te geven. Wanneer dit geneesmiddel aan jonge dieren werd gegeven, kregen zij problemen met motorische vaardigheden en met leren, ook nadat met toediening van het middel was gestopt.

BRONNEN:
1 Informatie producent Lyrica
2 Neth J Med, 2005; 63(2): 59-63

Stress: als het maar een naam heeft

Pfizer kenmerkt de ‘gegeneraliseerde angststoornis’, onze laatste medische aanwinst, als ‘excessieve ongerustheid’ en ‘spanning over het gewone leven en gewone bezigheden’. Volgens het bedrijf kost deze stoornis de gezondheidszorg in Europa het ontstellende bedrag van ruim 1,1 miljard euro.
Dit zijn de symptomen (wie daar nog nooit last van heeft gehad, mag zijn hand opsteken):
• slecht slapen;
• moeite met concentreren;
• rusteloosheid;
• vermoeidheid;
• prikkelbaarheid.

Lezers slaan alarm

Ik heb pas geleden Lyrica voorgeschreven gekregen vanwege een perifere neuropathie. U moet de mensen hier echt voor waarschuwen. Ik kan me niet concentreren, mijn gezichtsvermogen is achteruitgegaan, ik heb hoofdpijn en ik voel me over het algemeen afschuwelijk. Ik neem het nooit meer. Ik heb het twee keer echt geprobeerd, maar beide keren was het effect hetzelfde. Nooit meer. Ik ga terug naar de gewatteerde sokken en de zijden handschoenen. – I.S., per e-mail.