Steeds meer mensen spuiten een fris luchtje in hun huis omdat ze denken dat gewoon luchten niet genoeg is. Maar maken deze luchtverfrissers ons huis wel echt schoon? En zijn ze eigenlijk wel veilig?Ramen opendoen en planten kopen blijken een beter alternatief..

Miljoenen mensen stellen onbewust hun gezondheid in de waagschaal door met een verstuiver, een pompje of een elektrisch apparaatje hun favoriete geurtje de lucht in te blazen. Geleidelijk zijn velen van ons namelijk gaan geloven dat ons huis constant besproeid moet worden met chemische middelen om schoon te blijven en lekker te ruiken.

De waarheid is echter dat synthetische luchtverfrissers volstrekt overbodig zijn. Sterker nog, er komt steeds meer bewijs dat deze middelen giftig zijn en tot de sterkste vervuilers van ons binnenhuisklimaat behoren.

Hoewel producten als Outdoor Breeze of Fresh New Day romantisch genoeg klinken, gaan achter die ‘frisse’ parfums vaak een mengsel van giftige chemische stoffen schuil. Van vele daarvan is bekend dat zij ernstige schade kunnen toebrengen aan de gezondheid van mens en dier. In plaats van te verfrissen dragen ze alleen maar bij aan de vervuiling van de atmosfeer in huis.

De chemicaliën

Onderstaand een greep uit de chemicaliën waaraan gebruikers van luchtverfrissers en hun huisgenoten dagelijks blootstaan:
– formaldehyde (kankerverwekkend en allergeen);
– benzeen (kankerverwekkend; geeft mogelijk voortplantingsschade);
– styreen (schadelijk voor het zenuwstelsel en waarschijnlijk kankerverwekkend);
– tolueen (geeft huidirritatie en is giftig voor lever en nieren);
– terpeen (irriterend en allergeen).

In 2005 werd in opdracht van de Europese Consumenten Organisatie BEUC (Bureau Européen des Consommateurs) onderzoek gedaan naar de kwaliteit van de lucht binnenshuis na gebruik van 74 verschillende luchtverfrissers die in Europa te koop zijn.

Hiertoe hoorden onder andere ook wierook, natuurlijke producten, geurkaarsen, sprays, gels, vloeistoffen en elektrische producten. De opvallendste conclusie was dat de hoeveelheid vluchtige organische stoffen (VOC’s), die bijzonder giftig zijn voor het centrale en perifere zenuwstelsel, alarmerend hoog was.

Bij de meeste geteste producten bleek deze de bovengrens van 200 mcg/m3 , die in veel landen wordt gehanteerd, zelfs te overschrijden. Daarnaast bleek de lucht benzeen en formaldehyde te bevatten, stoffen die geclassificeerd zijn als ‘carcinogeen (kankerverwekkend) bij vrij hoge concentraties’.

Ondanks de beperkingen van deze studie – er werd bijvoorbeeld geen rekening gehouden met ventilatie – was het oordeel van de SCHER (het wetenschappelijk comité voor gezondheid en milieurisico’s van de Europese Commissie) in een rapport uit 2006 over dit BEUC-onderzoek dat ‘….over het geheel genomen de BEUC-studie erop wijst dat het gebruik van luchtverfrissers binnenshuis onder bepaalde omstandigheden kan leiden tot aanzienlijke concentraties VOC’s’.

Het SCHER-rapport stelde bovendien vast dat ‘uitstoot uit luchtverfrissers veel meer stoffen bevat dan de BEUC onderzocht heeft en dat vele daarvan ook gevolgen kunnen hebben voor de gezondheid. Deze uitstoot kan op zijn beurt weer reageren met bijvoorbeeld ozon, hydroxyl- of nitraatradicalen uit de lucht, waardoor nieuwe verbindingen met andere effecten ontstaan.’

De situatie kan volgens de SCHER dus nog gecompliceerder zijn vanwege de combinatie met de toch al aanwezige ongezonde cocktail van chemicaliën. Beide rapporten zijn te lezen op http://ec.europa.eu/health/ph_risk/committees/04_scher/docs/scher_o_026.pdf.

Ingrediënten van luchtverfrissers kunnen inderdaad reageren met andere stoffen en daardoor nog gevaarlijker worden voor de gezondheid. Amerikaanse wetenschappers ontdekten dat D-limoneen, een bestanddeel van synthetische citroen- en dennengeur, kan reageren met de ozon in de lucht en zo vrij zwevende deeltjes kan vormen die schadelijk zijn gebleken voor hart en longen1.

Ook werd ontdekt dat de in luchtverfrissers gevonden terpenen zoals D-limoneen, linalool en linalylacetaat in combinatie met ozon weer nieuwe vervuilende stoffen kunnen vormen, zoals formaldehyde, dat de luchtwegen irriteert en behoort tot groep I van mogelijk kankerverwekkende stoffen bij mensen2.

Het is dus niet de luchtverfrisser zelf, maar de combinatie met de al in huis aanwezige formaldehydebronnen (zoals triplex) waardoor de toxische grens kan worden overschreden. Vooral in de kinderkamer dienen we dit effect te vermijden en ook bepaalde beroepsgroepen, zoals schoonmakers, dienen zich bewust te zijn van de gevaarlijke combinatie van stoffen (www.arb.ca.gov/research/apr/past/01-336_a.pdf).

Gezondheidseffecten

Niet alleen is in de onderzoeken aangetoond dat er chemicaliën in luchtverfrissers zitten waar we ons zorgen over moeten maken, ook werd duidelijk dat luchtverfrissers nog meer verontrustende effecten op de gezondheid hebben.

Zo wees een Engels onderzoek onder meer dan 10.000 vrouwen uit dat veelvuldig gebruik van luchtverfrissers en andere vluchtige stoffen moeder en kind ziek kunnen maken. De in de Avon Longitudinal Study of Parents and Children (ALSPAC) verzamelde gegevens van 170 huishoudens toonden aan dat gebruik van deze producten tijdens de zwangerschap en vroege jeugd samenhing met meer diarree, oorpijn en andere symptomen bij zuigelingen en meer hoofdpijn bij moeders.

De opvallendste uitkomst van het onderzoek was wel de samenhang met depressie. 16 procent van de moeders die luchtverfrissers gebruikten, bleek depressief, tegenover 12,7 procent in de groep die deze bijna nooit gebruikte3.

Dr. Alexandra Farrow, hoofdauteur van het onderzoek, constateerde dat zwangere vrouwen en baby’s tot zes maanden bijzonder gevoelig zijn voor deze giftige stoffen omdat zij 80 procent van hun tijd thuis doorbrengen.

Dit zou dus ook kunnen gelden voor andere personen die aan huis gebonden zijn, zoals ouderen. Farrow adviseert dan ook het gebruik van luchtverfrissers en andere vluchtige stoffen in huis tot een minimum te beperken.

Nog een bevolkingsgroep die een verhoogd risico loopt, zijn mensen met astma en andere luchtwegaandoeningen. Het NHANES-III-onderzoek (Third National Health and Nutrition Examination Survey), dat van 1988 tot 1994 werd gehouden, toonde aan dat blootstelling aan 1,4-dichloorbenzeen (1,4-DCB − een VOC in luchtverfrissers, wc-verfrissers en mottenballen) in gangbare hoeveelheden al tot verminderde longfunctie kan leiden.

Hierbij werd al een verschil van 4 procent in longcapaciteit gemeten tussen de hoogste en de laagste blootstelling. Dit lijkt misschien weinig, maar is op den duur zeer schadelijk. Beperking van de longfunctie is een bekend risico voor hart- en vaatziekten, beroerte en longkanker en een duidelijke voorspeller van doodsoorzaken in het algemeen4.

Misschien zijn kinderen met astma en COPD (chronisch obstructieve longziektes) extra gevoelig voor 1,4-DCB. Het kan ook zijn dat het, tezamen met andere stoffen, juist de oorzaak van de aandoening is.

Kinderen tussen zes maanden en drie jaar bleken in elk geval een grotere kans op astma te hebben naarmate de concentratie 1,4-DCB in huis toenam5. Bij elke toename van tien eenheden tolueen en benzeen in de lucht werd het risico op astma twee- tot driemaal groter, zo bleek uit ander onderzoek6.

Wat kunt u doen?

Luchtverfrissers zijn weliswaar niet de enige bron van luchtvervuiling in huis, maar we kunnen gemakkelijk zonder. In feite verdrijven ze de vieze geuren niet. Ze werken doordat ze onze reuk beïnvloeden, de reukzenuwen uitschakelen of op de neusslijmvliezen een vettig laagje achterlaten. Soms maskeren ze alleen geuren door een andere, sterkere geur7.

Gelukkig is er een scala aan betere en veiliger manieren om een huis fris te laten ruiken (zie het kader) en vieze geuren te bestrijden. Dat kan de lucht van huisdieren zijn, verstopte riolering, vocht, overvolle vuilnisbakken, sigarettenrook, maar ook de uitwaseming van nieuw tapijt, meubilair of behang.

Het allerbelangrijkste is om de oorzaak van de geur weg te nemen en die niet te camoufleren met giftige chemicaliën.

Joanna Evans

BRONNEN:

1Environ Health Perspect, 2000; 108: 1139-1145
2Indoor Air, 2006; 16: 179-191
3Arch Environ Health, 2003; 58: 663-641
4Environ Health Perspect, 2006; 114: 1210-1214
5Environ Health Perspect, 2006; 114: 1210-1214
6Occup Environ Med, 2004; 61: 923
7Thomas P. Cleaning Yourself to Death. Dublin, Eire: Newleaf, 2001