Een verkeerde lichaamshouding kan invloed hebben op je spijsvertering, ademhaling, hart en bewegingsapparaat. De onderuitgezakte houding die veel mensen aannemen op de bank of achter de computer draagt bij aan een verkeerde stand van het lichaam. De Oostenrijkse arts F.X. Mayr heeft begin 1900 de invloed van de buik en spijsvertering op je houding uitgebreid omschreven en hiervoor zelfs een diagnosesysteem ontwikkeld waarin de vorm van de buik centraal staat. Zo kon hij precies bepalen waar het misging in je spijsvertering.

Bij een goede lichaamshouding zijn de verschillende kanten van het lichaam in balans. De voor- en achterkant van het lichaam zijn in evenwicht als er bij een zijaanzicht een denkbeeldige lijn worden getrokken van de kruin naar de voeten. Je kunt dit gemakkelijk bij jezelf zien door zijdelings voor een grote spiegel te gaan staan. De linker- en rechterkant zijn in balans als je ook een denkbeeldige lijn kan trekken vanuit het vooraanzicht van het lichaam.

Een goede lichaamshouding is ontspannen, je hebt een goed evenwicht, staat met licht gebogen knieën en je buikademhaling is mogelijk zichtbaar. Er zijn tal van redenen waarom de lichaamshouding gecompenseerd wordt, zoals langdurig zitten, verkeerd staan door je lichaamsgewicht op een been te dragen, het dragen van hoge hakken, overgewicht en spijsverteringsproblemen. Een gecompenseerde houding geeft fysieke stress elders in het lichaam.

Problemen beperken zich daarbij niet tot spierpijn of andere klachten in het bewegingsapparaat. Er kunnen problemen ontstaan met de ademhaling of de hartfunctie, zoals een oppervlakkige borstademhaling en hartkloppingen. Onderzoek laat bijvoorbeeld zien dat gebruik van een smartphone langer dan vier uur per dag resulteert in een verkeerde stand van hoofd en nek en leidt tot een minder diepe uitademing.1 Bij het langdurig achter de computer zitten, steken veel mensen hun nek naar voren, wat kan leiden tot evenwichtsproblemen en een verminderde beweeglijkheid van de rest van het lichaam.2 Door een slechte houding kunnen spijsverteringsproblemen verergeren en je houding kan zelfs invloed hebben op je psychische gezondheid.

Invloed op de psyche

Een onderuitgezakte houding kan negatieve emoties versterken. Recent onderzoek heeft daarnaast laten zien dat een slechte houding er tevens voor kan zorgen dat we minder gemakkelijk over negatieve gevoelens heen komen en we ons er zelfs slecht door kunnen gaan voelen. Om dat te onderzoeken, werden 229 mensen verdeeld over drie groepen. Een groep kreeg berichten te zien die zorgden voor negatieve gevoelens, de andere groep bleef zich neutraal voelen en er was een controlegroep. Hierna werden de deelnemers in verschillende houdingen gezet en moesten zij hun gevoelens omschrijven. Deelnemers die zich slecht voelden, kwamen maar moeilijk over hun emoties heen bij een onderuitgezakte houding ten opzichte van een rechtopstaande houding. Mensen die neutrale gevoelens hadden, kregen zelfs een slecht humeur van het bankhangen.3 Naast de positieve effecten op het humeur maakt een goede lichaamshouding zelfverzekerd, ervaar je minder stress en word je er creatiever van.4,5 Het is dus goed voor je psychische gezondheid om zoveel mogelijk te staan en te bewegen.

Lichamelijke klachten

Het ligt voor de hand dat bij een verkeerde lichaamshouding pijnklachten in het lichaam ontstaan. Door het lichaam bewust of onbewust in een verkeerde stand te plaatsen, kunnen spieren, banden en gewrichten overbelast raken. Bekende klachten zijn onder andere (lage) rugpijn, nekpijn, hoofdpijn en pijn in de schouders. Soms worden dergelijke pijnklachten zelfs een begrip, zoals de RSI-pols, scroll-duim of tenniselleboog. Dit laatste hoeft overigens niet te ontstaan door tennissen; de meeste mensen krijgen dit door computerwerk of herhaaldelijke polsbewegingen, zoals bij schilderen of het uitwringen van een schoonmaakdoekje. Dergelijke pijnklachten kunnen op zichzelf ook weer zorgen voor een overcompensatie elders in het lichaam, waardoor pijn zich verspreidt. Pijn in de pols kan bijvoorbeeld door de arm naar de schouder trekken en nekklachten veroorzaken. Een verkeerde stand van de voet of enkel kan knieproblemen geven en lage rugklachten.

Lichamelijke klachten door een slechte houding reiken echter verder dan pijnklachten in het bewegingsapparaat. Een langdurig slechte houding kan de rug krommen waardoor ademhalingsspieren verstrakken en de ademhaling oppervlakkiger wordt.6 Een goede ademhaling is essentieel om het hele lichaam van voldoende zuurstof te voorzien. Niet in de laatste plaats het hart. Een verkeerde lichaamshouding kan dan ook hartklachten verergeren.7 Overigens is het bij bestaande long- of hartproblemen niet altijd goed om langdurig te staan of plots te gaan sporten. Overleg bij dergelijke klachten daarom met een medisch specialist wat voor jouw persoonlijke situatie het beste is om te doen.

Houding volgens dokter Mayr

We zien dat de lichaamshouding grote invloed heeft op ons lichamelijk en psychisch welbevinden. Gedeeltelijk passen we onze houding bewust aan, bijvoorbeeld door het dragen van hoge hakken. Onbewust gebeurt dit echter ook, bijvoorbeeld vanwege gezondheidsongemakken, zoals een verstoorde spijsvertering. Bij gasvorming in de darmen zijn we bijvoorbeeld geneigd om de borstkas wat op te lichten, zodat er in de buikholte meer ruimte ontstaat voor het aanwezige gas. De Oostenrijkse arts F.X. Mayr (1875-1965) zag dit en ontwikkelde op basis van de verschillende uiterlijke kenmerken van de buik en lichaamshouding een eigen diagnosesysteem. Mayr signaleerde daarnaast dat het opheffen van de spijsverteringsproblemen er tegelijk voor zorgde dat iemand zijn lichaamshouding verbeterde.8

Dokter Mayr beschrijft in zijn diagnosemethode zeven verschillende lichaamshoudingen en buikvormen die hij tot de verbeelding sprekende namen heeft gegeven: een eendenhouding, geef-achthouding, grote-tromdragerhouding, starthouding, slappehouding, zaaiershouding en de normale houding. Als het verteren van voedsel niet goed verloopt, dan kunnen er gassen ontstaan of blijven voedselresten te lang in de darmen door traagheid van de darmen. Bij gasvorming ontstaat er een bolling boven de navel, omdat de gassen stijgen. Voedselresten zakken bij een trage darmwerking juist naar beneden, waardoor er een buikje onder de navel ontstaat.

Een combinatie van de twee is ook mogelijk. Het lichaam probeert de spijsverteringsproblemen op te vangen door een andere houding aan te nemen. Afhankelijk van de spierkracht wordt de wervelkolom op verschillende plaatsen overstrekt, het bekken gekanteld of zakt het lichaam wat in waardoor de karakteristieke houdingen ontstaan.8De verschillende houdingen kunnen elders in het lichaam tot klachten leiden en ook een mentale belasting geven. Mensen met een eendenhouding, geef-achthouding of grote-tromdragerhouding kunnen last krijgen van ademhalingsproblemen door een hoge ademhaling. Een langdurige borstademhaling leidt tevens tot een verminderde zuurstofvoorziening van de rest van het lichaam, waardoor een algehele vermindering van de vitaliteit kan ontstaan. De grote-tromdrager heeft daarnaast een verhoogde kans op hart- en vaatziekten. Verslapte houdingen laten ziektebeelden zien waarin vermoeidheid een grote rol speelt en er mogelijk ook problemen in het bewegingsapparaat zijn, zoals spier- en gewrichtspijn dieweer kunnen leiden tot hoofdpijn.8

Dokter Mayr ontwikkelde tevens een eigen therapie om de spijsverteringsproblemen op te heffen en zo de totale gezondheid te verbeteren. De therapie, waarin vastenkuren, buikmassages en darmspoelingen worden toegepast, wordt vandaag de dag nog steeds door artsen aangeboden als de Mayr-therapie.7

Een holistische benadering

De houdingen komen volgens de filosofie van dokter Mayr voort uit spijsverteringsklachten door een verkeerd voedingspatroon. Fouten die vaak worden gemaakt bij het eten zijn te snel, te veel, te zwaar en te zuur eten. Daarnaast kunnen onregelmatig eten, de hele dag door ‘grazen’, laat in de avond eten en eten als we moe zijn ook leiden tot buikklachten.8 Natuurlijk zijn het niet alleen maar spijsverteringsklachten die tot een verkeerde lichaamshouding kunnen leiden, al speelt een slechte vertering en voedingswijze wel mee bij een grote groep mensen. Ook onze leefstijl speelt een belangrijke rol. Veel mensen leiden een zittend bestaan met bankhangen en telefoon scrollen waarbij op zichzelf al een verkeerde houding wordt aangenomen. Door niet genoeg te sporten, zijn de spieren niet sterk genoeg om het lichaam in een gezonde houding te houden. Voor het verbeteren van de lichaamshouding is daarom een brede aanpak wenselijk, waarbij lichaam en geest worden meegenomen. Naast sporten kunnen verschillende therapievormen worden gecombineerd, zoals de Mayr-therapie, osteopathie, fysiotherapie, ademhalingstherapie en voedingsgeneeskunde. Uiteindelijk zal een verbeterde houding je gezondheid ten goede komen en kun je letterlijk zelfverzekerd in het leven staan.

Werken aan je lichaamshouding

Een normale lichaamshouding bereik je door je lichaamsgewicht te verdelen over beide voeten, je rug te strekken (alsof er aan een touwtje uit je kruin wordt getrokken), je knieën licht te buigen en je schouders te ontspannen. Een goede zithouding krijg je door je onderrug tegen de rugleuning te houden en je benen en knieën in een hoek van 90 graden te houden. Om de doorbloeding van je lichaam op peil te houden en je spieren in beweging te houden, is het belangrijk om zo vaak mogelijk even op te staan en te lopen. Het kan ook helpen om op een balancing stoel te zitten, waardoor spiertjes in je lichaam constant bezig zijn om je balans te houden. Bij een slechte houding door onderliggende gezondheidsklachten kan het zinvol zijn om hulp in te schakelen van een professional.

Er zijn verschillende therapieën die je helpen om je lichaamshouding te verbeteren, zoals osteopathie, fysiotherapie, ademhalingstherapie en de Dorn-methode. Een osteopaat beoordeelt de beweeglijkheid en onderlinge samenhang van alle weefsels van het lichaam. Hij of zij voelt waar er bewegingsverlies plaatsvindt, zowel in het bewegingsapparaat als rondom organen. De behandeling richt zich op het terugbrengen van beweeglijkheid waardoor het lichaam weer optimaal kan functioneren.

Dorn-therapie is een behandelvorm die zich richt op de stand van gewrichten en wervelkolom. Vanuit deze filosofie ontstaan klachten door een beenlengteverschil of scheefstand van de wervelkolom. Het is een zachte therapie waarbij de therapeut zich richt op de bewegingsmogelijkheid tussen wervels onderling. Bij verstrakking van de wervelkolom ontstaat er stress op banden, spieren, zenuwen, bindweefsel en bloedvaten.

Ademhalingstherapie is zinvol als er lichamelijke klachten of houdingsproblemen ontstaan door onderliggende problemen, zoals hyperventilatie, hartkloppingen, luchtwegklachten, spijsverteringsproblemen, depressie en angsten. Een therapeut leert je om binnen je grenzen je ademhaling te verbeteren naar een rustige buikademhaling.
Disclaimer: Deze editie van Lees je Lijf richt zich op de verschillende verschijningsvormen van lichaamshoudingen. Je vindt een aantal beschrijvingen terug waarbij het verstandig is een arts te raadplegen. Een artikel is nooit volledig. Je dient, vanzelfsprekend, je gezondheid nauwlettend te monitoren en bij opvallende veranderingen in je welzijn contact op te nemen met je huisarts.

BRONNEN:
1 J Phys Ther Sci. 2016 Jan 30;28(1):186–9.
2 Ann Rehabil Med. 2012 Feb;36(1):98–104.
3 Cogn Emot. 2017 Oct 3;31(7):1361–76.
4 Motiv Emot. 1982 Sep;6(3):273–98.
5 Acta Psychol (Amst). 2017 Feb 1;173:32–40.
6 Journal of Physiology and Pathophysiology. 2011 (2)
7 Biomed Instrum Technol. 2003 Sep;37(5):338–46.
8 Rauch E, Classens A. Bloed- en lichaamsvochtreiniging: mild zuiveringsdieet. De Driehoek; 2003.