De cosmetische laserbehandeling wordt steeds populairder in een wereld waar lichamelijke schoonheid het toppunt van geluk is. Maar is het wel verstandig om uw gezicht te laten behandelen of uw haar te laten weghalen met een laser als er geen onderzoek beschikbaar is over de veiligheid van dit soort methoden op de lange termijn? De laserbehandeling voor schoonheidsdoeleinden is de laatste tien jaar enorm in populariteit gestegen in Europa en de VS. Wie op zoek is naar een snelle oplossing voor vroegtijdige rimpeltjes of iets om moedervlekken te verwijderen of gewoon een einde te maken aan ongewenste haargroei, neemt zijn toevlucht tot lasertherapie.

Alleen al deze eeuw is het aantal mensen dat in de VS voor cosmetische doeleinden een laserbehandeling heeft ondergaan verdubbeld. En elk jaar kiezen er weer meer mensen voor een lasertherapie. Volgens de American Society of Dermatological Surgery (ASDS) heeft 65 procent van de Amerikaanse huidartsen in 2005 een behandeling met een laser of andere lichtbron uitgevoerd, in totaal 914.427 verrichtingen.

Er zijn een heleboel aandoeningen die met lasers behandeld kunnen worden, van kankergezwellen en ongewenste vetlagen tot acne en verwondingen, maar het vaakst wordt de laserbehandeling gebruikt voor ongewenste haargroei en beschadigde bloedvaten en rimpeltjes. Veel mensen in de cosmeticaindustrie doen fantastische uitspraken over de veiligheid en de doeltreffendheid van een laserbehandeling om kleine rimpeltjes weg te werken. Maar het vernieuwen van de huid brengt een aantal complicaties met zich mee, zoals infecties, te weinig of te veel pigmentatie, vertraagde genezing en littekens1.

De CO2-laser is een goed middel gebleken om kleine rimpeltjes terug te dringen of te verwijderen, maar er kleven wel risico’s aan. Het is een hoogenergetisch apparaat dat de huid kan oververhitten met als gevolg diepe brandwonden in de huid en overmatige littekens2. Hoewel er in de VS weinig gevallen bekend zijn waarbij complicaties zijn opgetreden na een laserbehandeling van de gezichtshuid (laser skin resurfacing of LSR), is het goed mogelijk dat complicaties niet altijd worden gemeld. In een periode van anderhalf jaar registreerde een eerstehulppost voor (brand)wondverzorging twintig gevallen van patiënten die naar hen waren doorverwezen omdat zij verwondingen hadden opgelopen na een LSR-behandeling met een CO2-laser2. Hoewel de auteurs het erover eens zijn dat het een effectieve methode is om rimpels weg te werken, waarschuwen zij dat het mogelijk ook ernstige neveneffecten kan hebben.

Haar verwijderen

Het verwijderen van haren met behulp van een laser is eveneens populair. Laserbehandelingen voor dit doel komen bijna evenveel voor als die voor beschadigde bloedvaten, met name bij vrouwen. De oorzaken van overmatige haargroei lopen uiteen en omvatten onder andere erfelijke aanleg, een verstoord hormonaal evenwicht en het gebruik van bepaalde medicijnen. De methode om met een laser haar te verwijderen werd midden jaren negentig geïntroduceerd en beloofde een snelle, gemakkelijke en veilige manier om haren weg te halen, met name op grotere lichaamsdelen als de benen of de rug. Sindsdien heeft deze toepassing in schoonheidssalons over de hele wereld een enorme groei doorgemaakt.

Er zijn echter maar een paar studies waarin gerapporteerd wordt over de veiligheid van deze methode op lange termijn3. De Food and Drug Administration (FDA) heeft het de aanbieders van deze behandeling in de VS verboden te beweren dat haarverwijdering met een laser pijnloos of blijvend is, zolang er niet voldoende bewijzen zijn die zo’n uitspraak onderbouwen. Bij haarverwijdering met een laser gaat er een lichtstraal door de huid die het haarzakje verwarmt. Het haarzakje absorbeert het licht van de laser en gaat daardoor kapot. Hoewel beweerd wordt dat deze methode geen schade toebrengt aan het weefsel rond het haarzakje, wordt de omringende huidstructuur toch vaak aangetast. De oppervlaktelaag van de huid absorbeert rode en infrarode laserfrequenties en het is nog niet bekend wat het risico daarvan is op de lange termijn4.

De lasers die het meest worden gebruikt om haren te verwijderen zijn de robijnlaser, de alexandrietlaser, de diodelaser en de Nd:YAG-laser5. Alle lasers werken volgens het principe van de fotothermolyse, waarbij een laserstraal een haarzakje of huidkliertje zodanig aantast dat er geen haar meer uit kan groeien. De hoeveelheid energie die de huid van een laser opneemt, is afhankelijk van het haarpigment. De kleur van de huid en van het haar – volgens de indeling van Fitzpatrick (zie kader) – bepalen hoeveel infrarood licht er uit de laser wordt geabsorbeerd6. Hoe donkerder de huid, des te groter is de kans op negatieve effecten bij een laserbehandeling7.

Omdat niet uitgebreid is onderzocht hoe snel het haar weer aangroeit, blijft het onduidelijk of de haargroei volledig ophoudt of slechts tijdelijk wordt uitgeschakeld. In een onderzoek waarin werd bijgehouden hoe snel het haar weer aangroeide na met een laserbehandeling te zijn verwijderd, bleek dat de groei belangrijk werd vertraagd. Zo was het aantal haren bij de 36 proefpersonen in dit onderzoek na een maand met 66 procent afgenomen. Na drie maanden was de haaraangroei 27 procent minder dan normaal en na een halfjaar was dit 4 procent8. Een ander onderzoek gaf als schatting dat de haaraangroei na vijf behandelingen zou ophouden9.

Nog een factor om rekening mee te houden is het gegeven dat mensen fouten maken. Vooral bij mensen die wel een geneeskundige behandeling uitvoeren maar geen geneeskundige opleiding hebben gevolgd, zoals schoonheidsspecialistes of technici, is die kans groter. Een onjuiste behandeling door iemand die niet deskundig is, kan leiden tot (brand)wonden of (brand)blaren, weefselbeschadiging, verkleuring van de huid, littekens of ongelijke aangroei. De American Society of Dermatologic Surgery (ASDS) was zo bezorgd over het grote aantal mensen dat zonder geneeskundige vooropleiding deze techniek toepaste, dat zij in 2001 een onderzoek heeft gehouden onder 2400 van haar leden. Deze schreven de complicaties met patiënten hoofdzakelijk toe aan het feit dat bijvoorbeeld schoonheidsspecialistes en medewerkers van medici onvoldoende waren opgeleid10.

Een ander onderzoek uit 2002 belicht een aantal fouten die medici kunnen maken en geeft als aanbeveling dat ook artsen die lasers gebruiken daarin beter moeten worden opgeleid11. De conclusie van dit onderzoek is dat het risico op neveneffecten en complicaties ook bij mensen met een uitgebreide training en veel ervaring misschien wel minder is, maar nooit helemaal geëlimineerd kan worden. De FDA heeft zelfs toegegeven dat hij door de groeiende markt van de lasercosmetica ‘geen actuele lijst kan bijhouden van alle laserfabrikanten’ die goedgekeurde apparatuur op de markt brengen.

Gezien de vage regelgeving voor lasertechnieken is het zaak dat mensen die van deze techniek gebruik willen maken, omzichtig te werk gaan.

Amanda Diamond

1 J Drugs Dermatol, 2005; 4: 20S-25S
2 J Amer Soc Plast Surg, 1998; 102: 1247-1252
3 Lasers Surg Med, 1999; 24: 332-337
4 J Amer Acad Dermatol, 1999; 41: 165-171
5 Semin Cutan Med Surg, 2000; 19: 267-275
6 Lasers Surg Med, 2000; 26: 177-185
7 J Amer Acad Dermatol, 1999; 41: 165-171
8 Lasers Surg Med, 1999; 24: 332-337
9 Dermatol Nursing, 1997; 9: 269
10 Dermatol Surg, 2003; 29: 319-324
11 Dermatol Surg, 2002; 28: 156-161

Een nieuw gezicht instralen

Een laserbehandeling om rimpeltjes in het gezicht weg te werken is een techniek die voornamelijk wordt uitgevoerd met de CO2-laser (kooldioxidelaser) en de Q-switched Nd:YAG-laser (neodymium:yttrium-aluminium-granaat-laser). Bij deze lasers wordt een bundel lichtpulsen afgegeven die een zeer hoge energie op een specifiek deel van het gezicht richt en zo de oppervlaktelaag van de huid vernietigt. Hierdoor komt de onderlaag van de huid bloot te liggen, waar rimpeltjes en littekens minder duidelijk zichtbaar zijn naarmate zich nieuwe collageenvezels en een nieuwe huidlaag vormen. Als de nieuwe huidlaag aangroeit, lijkt de huid zachter en jeugdiger.

Complicaties bij laserbehandeling van de huid

Een veelvoorkomende complicatie bij een laserbehandeling is verhoogde pigmentatie, waarbij de huid donkerder wordt dan normaal1. Dit begint misschien pas drie tot vier weken na de behandeling en kan enkele maanden duren. Omdat er maar weinig onderzoek is gedaan naar de effecten van laserbehandeling op de lange termijn, is het mogelijk dat verhoogde pigmentatie vaker voorkomt dan wordt aangenomen.

Een ander eventueel neveneffect is dat het herpes simplex virus (HSV) zich kan ontwikkelen. Als de patiënt in het verleden last heeft gehad van koortsblaren, gordelroos of herpes, kunnen deze aandoeningen als gevolg van een laserbehandeling weer oplaaien2. Laserbehandeling van de huid heeft geleid tot ernstige uitbraken van HSV, vertraagde wondgenezing en littekens. Er zijn geneesmiddelen waarmee een nieuwe uitbraak van herpes onder controle kan worden gehouden3.
Een andere complicatie is verergering van acne en eczeem. De Amerikaanse FDA waarschuwt ook dat een laserbehandeling pijnlijk kan zijn en kan leiden tot roodkleuring en opzwelling van de huid en littekens. Roodkleuring van de huid kan wel vier maanden aanhouden.

1 Arch Dermatol, 1996; 132: 395-402
2 Dermatol Surg, 1999; 25: 242-246
3 Dermatol Surg, 2000; 26: 50-54

De indeling van huidtypen en haarlaserbehandeling

Fitzpatrick onderscheidt zes huidtypen naar de kleur van de huid en de reactie op zonlicht:
Type I: erg blank of sproeten
Type II: blank
Type III: blank tot olijfkleurig
Type IV: bruin
Type V: donkerbruin
Type IV: zwart
Blond, rood en grijs haar en een donkere huid reageren minder goed op een haarlaserbehandeling dan een blanke huid of donker haar.