Een kortzichtige oplossing
laserbehandeling werd gezien als de zaligmakende oplossing voor dragers van bril en contactlenzen en was het wetenschappelijk antwoord op de meeste problemen met het gezichtsvermogen. Toch moeten ‘hype en hoop’ nu alweer wijken voor de groeiende bezorgdheid over de veiligheid en effectiviteit van de verschillende technieken. Nu in vele centra door het hele land laserbehandeling wordt aangeboden, blijkt dat bril- en contactlensdragers wat terughoudender worden.
Minder enthousiasme
In de Verenigde Staten zetten steeds meer consumenten vraagtekens bij de behandeling, en haar populariteit, die in 2000 een hoogtepunt bereikte, neemt zienderogen af. Ondergingen in dat jaar 1,42 miljoen Amerikanen een laserbehandeling, in 2001 waren dat er aanmerkelijk minder: 1,31 miljoen, met een verdere daling naar 1,15 miljoen in 2002. Als gevolg daarvan daalden de winsten en aandelenkoersen van de ketens van oogheelkundige klinieken die laserbehandeling aanbieden.1 Ook in Nederland ondergaan per jaar enkele duizenden mensen de behandeling.
De twijfels en bezwaren van oogpatiënten zijn trouwens terecht. Onderzoekers aan de New Jersey Medical School ontdekten in een onderzoek onder 1306 oogpatiënten dat maar liefst een op de vijf opnieuw behandeld moest worden om de resultaten van de eerste sessie te corrigeren of te verbeteren.2
De eerste bezwaren
Een van de grootste bezwaren van oftalmologen (oogartsen) is het plotselinge verlies van contrastgevoeligheid – het vermogen om bij slecht licht voorwerpen te onderscheiden – na de behandeling. Dit probleem kwam in 1996 aan het licht. Toen meldden onderzoekers aan de universiteit van Tübingen in Duitsland dat driekwart van de patiënten die in de afgelopen tien jaar fotorefractieve keratectomie (PRK; hierbij wordt met een excimerlaser een laagje van de cornea [het hoornvlies] verwijderd) ondergingen ter behandeling van myopie (bijziendheid), uiteindelijk zo’n slechte contrastgevoeligheid hadden, dat ze niet meer aan de overheidsnormen voor nachtelijk zien voldeden.3
Het London Centre for Refractive Surgery meldde soortgelijke problemen. Nadat men daar van de Duitse bevindingen op de hoogte was gesteld, riep het centrum alle patiënten op die een excimerlaserbehandeling hadden ondergaan. Vervolgens ontdekte men dat 56 procent (36 van de 54 patiënten) eveneens een sterk verminderde contrastgevoeligheid had.4
Dit verlies van contrastgevoeligheid blijkt permanent en onbehandelbaar, aldus dr. William Jory, oogspecialist bij het London Centre for Refractive Surgery. Deze bevinding werd in een Duits vervolgonderzoek5 en een Canadees onderzoek bevestigd.6 De Canadese federale overheid in Ottawa heeft nu alle provinciale overheden geadviseerd patiënten die refractiechirurgie hebben ondergaan, eerst te testen op contrastgevoeligheid voordat zij een rijbewijs uitgereikt krijgen.
Nieuwe techniek
Voorstanders van laserbehandeling menen dat veel veiligheidskwesties met de PRK-techniek te maken hebben, die sindsdien vervangen is door LASEK (Laser-assisted subepitheliale keratomileusis) (keratomileusis: lamel van de cornea van patiënt wordt losgemaakt), een vernieuwde vorm van PRK, en door LASIK (Laser-assisted in situ keratomileusis), inmiddels waarschijnlijk de populairste vorm van laserbehandeling in de oogheelkunde.7
Bij een PRK-behandeling werkt de laserstraal direct in op het hoornvlies (het transparante weefsel dat de voorkant van de oogbol bedekt), schraapt er een dun laagje af en geeft het een nieuwe vorm. Bij LASIK wordt met een speciaal mesje een lapje weefsel van het hoornvliesoppervlak omgeklapt, zodat de bedding van de cornea (stroma/steunweefsel) vrijkomt. De laser werkt op dit weefsel in, en het lapje wordt teruggevouwen. De LASEK-techniek maakt de buitenste laag (het epitheel) van het hoornvlies los en geeft het hoornvliesoppervlak met de laser een nieuwe vorm. Het epitheel wordt vervolgens in zijn normale positie teruggebracht.
Nadelen
Tegen de PRK-techniek zijn heel wat bezwaren geuit, maar een bezwaar dat zelden gehoord wordt is de mogelijkheid van infectie na behandeling. In een onderzoek bestudeerde men de gegevens van twaalf PRK-patiënten die hoornvliesontsteking kregen, die tot pusvormende ontstekingen van het hoornvlies kan leiden. De onderzoekers adviseerden alle PRK-patiënten vóór de behandeling antibiotica te geven ‘voor het geval dat’.8
Contrastgevoeligheid is ook een belangrijke zorg van PRK-patiënten. Onderzoekers van het Moorfield’s Eye Hospital in Londen meldden op een symposium dat 30 procent van hun PRK-patiënten binnen twee jaar na de behandeling verminderde contrastgevoeligheid ondervond 9 – en op hetzelfde symposium werd bekendgemaakt dat de helft van alle LASIK-patiënten een jaar na de behandeling eveneens last had van verminderde contrastgevoeligheid.
LASIK-chirurgie kan in maar liefst 40 procent van de gevallen het hoornvlies verzwakken.10 Soms neemt het vlies zijn oorspronkelijke vorm weer aan en daarmee komt de myopie (bijziendheid) terug.
Een onderzoek meldde een aantal verschillende complicaties na LASIK-chirurgie. Van de 24 complicaties deden zich er 13 voor tijdens de procedure, en de rest daarna. De techniek, concludeerden de onderzoekers, kon ernstige complicaties tot gevolg hebben die tot verminderd gezichtsvermogen kunnen leiden.11 Soms moeten patiënten een tweede corrigerende operatie ondergaan. In een onderzoek onder 1306 LASIK-patiënten had meer dan 10 procent een tweede operatie nodig. De kans hierop neemt toe naarmate men ouder wordt en is afhankelijk van de eerste correctie en de mate van astigmatisme. 12
Een postoperatieve infectie is niet alleen een zorg van de PRK-, maar ook van de LASIK-patiënt. Een onderzoek toonde aan tot 450 dagen na de operatie keratitis kan optreden, een complicatie die bedreigend kan zijn voor het gezichtsvermogen.13
De Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) twijfelt net zozeer over de LASIK-techniek. Volgens hun website (www.fda.gov) is LASIK ‘een optie voor waaghalzen’.
LASEK
LASEK is een nieuwere techniek; er is dus minder onderzoek gedaan naar de effectiviteit en veiligheid ervan. Een Japans onderzoek maant echter tot voorzichtigheid. Nadat men de vorderingen van 42 LASEK-patiënten had bestudeerd, ontdekten de onderzoekers postoperatieve complicaties als pijn, vertraagd herstel van scherp zicht en een waas op het hoornvlies.14
In vergelijking met PRK kan LASEK in de eerste periode na de operatie minder ongemakken, een sneller herstel van het gezichtsvermogen en minder wazig zien tot gevolg hebben, maar deze claims van voorstanders van LASEK moeten in langetermijnonderzoeken worden gestaafd, aldus onderzoekers aan de universiteit van Washington.15
Alle complicaties
De complicaties die kunnen optreden na een van de drie behandelingen zijn:
ooginfecties;16
droge ogen met gedeeltelijk wegvallen van de traanfunctie;17
strabismus (scheelzien); 18
netvliesloslating; 19
beschadiging van de macula (de ‘gele vlek’ in het oog, waarin de lichtgevoelige cellen zitten); 20
gezichtsstoornis door beschadiging van de gezichtszenuw;21
onregelmatig astigmatisme (een misvormd hoornvlies dat tot wazig of vertekend zien leidt) door chirurgische complicaties;22
beschadigd nachtelijk zien en verlies van contrastgevoeligheid, waardoor het moeilijk is voorwerpen te onderscheiden tegen een achtergrond van dezelfde kleur;23
zwakker en dunner wordend hoornvlies, met het risico van voortschrijdende myopie.24
Verzwakking en vervorming van het hoornvlies zijn volgens dr. Jory ‘ernstige’ complicaties. Ze veroorzaken myopie, die soms steeds erger wordt. ‘Niemand weet precies hoe groot het risico is of wat de tijdschaal is,’ aldus Jory.
Nu er steeds meer laserbehandelingscentra worden gevestigd voor een behandeling die niet vergoed wordt door de verzekeraars, worden vooral de voordelen benadrukt; slechts weinig centra reppen over de mogelijke risico’s, niet in hun advertenties en ook niet tijdens de persoonlijke gesprekjes voorafgaand aan een operatie. De Advertising Standards Authority, de Britse reclamecodecommissie, steunde de klachten tegen misleidende advertenties voor LASIK-chirurgie van Boots, Maxivision en Optimax, in Engeland een paar vooraanstaande spelers op dit lucratieve terrein.
Zo’n misleidende benadering was een grote zorg voor de patiënten, volgens een recente opiniepeiling van HealthWhich? Sommige complicaties die artsen ‘minder ernstig’ vinden, kunnen het leven van mensen en hun werk ernstig belemmeren. Een patiënt klaagde dat ze geen auto meer kan rijden en niet meer in staat is mensen op slechts 3 meter afstand te herkennen. Maar omdat ze in een oogtest nog steeds de letterkaart kan lezen, wordt haar probleem niet onderkend.
Belangengroepen
Enkele patiënten die slachtoffer zijn mislukte oogchirurgie, hebben het op zich genomen een gezondheidswaarschuwing aan potentiële patiënten te verstrekken en hulp te bieden aan mensen die de nadelen reeds ondervonden hebben. De Surgical Eyes Foundation (http://www.surgicaleyes.org/) is een in de Verenigde Staten gevestigde steungroep voor mensen met ‘langetermijncomplicaties na een operatie voor correctie van een afwijkende refractie (breking van de lichtstraal)’. Hun doel is ‘de kwaliteit van leven te herstellen voor de duizenden die gebukt gaan onder de complicaties van deze operaties’.
Anderen zijn veel militanter. In Groot-Brittannië bracht de Medical Defence Union, de grootste verzekeraar van Britse artsen, naar buiten dat de claims tegen oogartsen die laserbehandelingen uitvoeren, de pan uit rijzen, vooral doordat de verwachtingen van de patiënten niet worden waargemaakt. De MDU zei ook dat artsen patiënten moeten waarschuwen voor de mogelijkheid van een ‘gebrekkig resultaat en andere complicaties’ voordat zij toestemming vragen voor de procedure.25
Onrealistische verwachtingen, of verwachtingen die de patiënt wellicht zijn aangepraat in advertenties of gesprekken voorafgaand aan een operatie, kunnen de oorzaak zijn van de klachten. ‘Ook al behoort u tot degenen die na een operatie geen reacties of complicaties ondervinden, toch moet u waarschijnlijk bij bepaalde taken nog de bril opzetten,’ vertelde oogchirurg David Gartry aan BBC News (26 mei 2003).
Kies uw arts zorgvuldig
De kwaliteit van de behandeling kan per kliniek enorm uiteenlopen. Dit weten de meeste patiënten die een kliniek moeten kiezen, echter niet. Doordat de behandeling als een cosmetische ingreep geldt, wordt hij doorgaans niet vergoed zodat hij meestal in commerciële klinieken wordt aangeboden. In dat geval is de kwaliteitscontrole minder strikt dan in de gewone ziekenhuizen.
Volgens het advies van het Britse Royal College of Ophthalmologists zouden chirurgen die refractiechirurgie uitvoeren, goed opgeleide oogartsen moeten zijn die daarna een specialistische opleiding hebben gevolgd. De raad adviseert toekomstige patiënten dan ook hiernaar te vragen wanneer zij informatie inwinnen over een ooglaserbehandeling. De ooglaserbehandelingstechniek staat nog in de kinderschoenen en wordt uitgevoerd door chirurgen die het vak nog onder de knie moeten krijgen.
Oogchirurgie: wat komt er bij kijken?
Lasers worden al enige tijd voor oogchirurgie ingezet, maar pas sinds begin jaren negentig worden ze een wijdverbreide behandelingstechniek. Voor die tijd diende de oogchirurg uiterst vaardig en vertrouwd te zijn met de scalpel. Bij laserbehandeling van myopie (bijziendheid) wordt de kromming van het hoornvlies aangepast, zodat het oog beter focust. Het centrale deel van het hoornvlies wordt afgevlakt, waardoor het brandpunt van het oog dichter bij het netvlies wordt gebracht, zodat men op afstand scherper ziet.
Tijdens de behandeling worden microscopische hoeveelheden weefsel van de buitenkant weggenomen met een ‘koele’, computergestuurde ultraviolette straal. De lichtstraal is zo precies dat hij kerfjes in een menselijke haar kan maken zonder deze te breken. Elke laserstoot kan in een 12 miljardste seconde 39 miljoenste deel van 25 mm-dun weefsel wegnemen.
Alle oogchirurgie wordt uitgevoerd onder lokale verdoving in de vorm van oogdruppels. Het is een poliklinische handeling die slechts enkele minuten vergt. Patiënten kunnen meestal na een tot drie dagen hun dagelijkse routine al hervatten – als alles volgens plan verloopt.
De procedure begint met een oogmeting. Vervolgens wordt het oogoppervlak in kaart gebracht. Op basis van deze informatie wordt de vereiste hervorming van het hoornvlies berekend en ingevoerd in de lasercomputer.
Patiënten die voor de LASIK-methode kiezen, voelen tijdens de behandeling zelden pijn. De arts vraagt u te gaan liggen zodat het oog direct onder de laser komt (per keer wordt één oog behandeld). Er wordt een soort houdertje over uw oog geplaatst zodat uw oogleden open blijven. Dit houdertje bevat een zuigring die druk uitoefent op uw oog, zodat de chirurg tijdens de LASIK-procedure gemakkelijker het hoornvliesflapje kan lossnijden. Met een markeerstift geeft de chirurg aan waar het flapje wordt gemaakt. Vervolgens maakt hij of zij met de microkeratoma de insnede. Het flapje is zo dun, dat u tijdens de procedure niets van het lossnijden zult merken.
Met een computer past uw chirurg de laser aan uw individuele afwijking aan. U wordt verzocht korte tijd in een lichtje te kijken terwijl uw oog door een microscoop wordt bekeken en de laser lichtstootjes naar uw hoornvlies stuurt. Bij sommige lasers is het voor het beste resultaat van cruciaal belang dat uw oog op het lichtje gefixeerd blijft. Andere lasers zijn uitgerust met een speciaal opsporingsapparaatje dat uw oog blijft volgen, ook als het beweegt.
Daarna zullen de laserlichtstootjes pijnloos wat weefsel verwijderen. U hoort een regelmatig tikkend geluid als de laser in werking is. Ook ruikt u waarschijnlijk een scherp luchtje van het weefsel dat verwijderd wordt. Hoe groter uw afwijking, hoe langer de operatie duurt. De chirurg heeft volledige controle over de laser en kan het apparaat op elk moment uitschakelen.
Na de behandeling
Wanneer de procedure is afgerond, laat men u een poosje rusten. Wilt u beide ogen op dezelfde dag laten behandelen, dan zal de chirurg het andere oog waarschijnlijk na korte tijd doen. Sommige mensen kiezen ervoor het andere oog pas een week later te laten behandelen.
De arts kan medicijnen voorschrijven tegen postoperatieve pijn, maar veel mensen voelen na een LASIK-behandeling slechts wat licht ongemak. Na een PRK-behandeling schrijft men vaak pijnstillers voor. Na de behandeling krijgt u het advies goed uit te rusten. Wat na de operatie gebeurt, kan uw gezichtsvermogen evenzeer beïnvloeden als de operatie zelf.
Misschien bent u in staat de volgende dag alweer aan het werk te gaan, maar veel artsen adviseren een paar dagen rust te houden. Ook mag u gedurende minstens een week na de operatie geen zware inspanningen verrichten omdat dit effect heeft op het oog en het genezingsproces kan beïnvloeden. Vermijd in het oog wrijven, aangezien er kans bestaat dat het hoornvliesflapje dan losraakt.
Heather Welford, met bijdragen van Bryan Hubbard
BRONNEN:
1 International Herald Tribune, 31 januari 2003
2 Ophthalmology, 2003; 110: 748-54
3 ASCRS Symposium, juni 1996
4 Lancet, 2003; 361:1225-6
5 ESCRS, Brussel, 2000
6 Can J Ophthalmol, 2000; 35: 192-203
7 Semin Ophthalmol, 2003; 18: 2-10
8 Ophthalmology, 2003; 110: 743-7
9 Refractive Surgery Symposium, Londen 2001
10 Lancet, 2003; 361: 1225-6.
11 Eur J Ophthalmol, 2003; 13: 139-45.
12 Ophthalmology, 2003; 110: 748-54
13 Ophthalmology, 2003; 110: 503-10
14 Nippon Ganka Gakkai Zasshi, 2003; 107: 249-56
15 Semin Ophthalmol, 2003; 18: 2-10
16 Ophthalmology, 2003; 110: 743-7; J Cataract Refract Surg, 2002; 28: 722-4; J Cataract Refract Surg, 2001; 27: 471-3
17 Am J Ophthalmol, 2001; 132: 1-7
18 Yonsei Med J, 2000; 41: 404-6
19 Am J Ophthalmol, 1999; 128: 588-94
20 Am J Ophthalmol, 2001; 131: 666-7
21 Am J Ophthalmol, 2000; 129: 668-71
22 Rev Optom, mei 1999
23 Med Post, 8 juni 2000
24 Ophthalmology, 2001; 108: 666-72
25 The Guardian, 26 mei 2003
26 J. Cataract Refract Surg, 2003; 29: 912-7
27 J Refract Surg, 2001: 17: 670-5
28 J Refract Surg, 2003, 1: 357-63
29 Acta Ophthalmol Scand, 2002, 80: 125-35
30 Optom Vis Sci, 1996, 73: 638-43
31 Flamingo Modern Classics, 1994
32 Can J Ophthalmol, 2003; 38: 27-32; Arch Ophthalmol, 2001; 119: 1417-36; Insight, 2002; 27: 5-7
Laserbehandeling, Komt u in aanmerking?
Niet iedereen kan, of moet, aan oogchirurgie beginnen. Elke achtenswaardige arts of gerenommeerde oogheelkundige kliniek zal uw verwachtingen en medische conditie zeer zorgvuldig afwegen voordat met laserbehandeling wordt ingestemd. En uiteraard gaat er ook een uitgebreid oogonderzoek aan vooraf.
Het is verstandig om vragen te stellen, de mogelijkheden te onderzoeken, op internet te zoeken en wellicht, als u kunt, nog even de beslissing uit te stellen welke behandeling het gaat worden, als u die nog steeds wilt. U kunt ook overwegen eerst één oog te laten doen, zodat u de kans heeft na te gaan of er ongewenste gevolgen optreden. Daarna kunt u al dan niet het andere oog laten behandelen.
De website www.surgicaleyes.com bevat een lijst met evidence-based contra-indicaties voor laserbehandeling. Enkele van de meest voorkomende zijn:
diabetes die niet is ingesteld;
zwangerschap;
vaatziekten, zoals lupus of reumatoïde artritis, en auto-immuunziekten;
onvermogen contactlenzen te verdragen, met name harde zuurstofdoorlatende (als u ooit complicaties overhoudt na een oogoperatie zijn dit vaak de enige soort die u nog mag dragen);
grijze staar;
neiging tot droge ogen (verergert na oogchirurgie).
Laser voor andere oogafwijkingen
Laserchirurgie – hoewel niet per se aan het hoornvlies – wordt ook voor de behandeling van andere oogafwijkingen gebruikt, zoals:
verziendheid (hypermetropie): een oogkliniek die hiervoor een behandeling aanbiedt met LASIK en LASEK zegt: ‘Behandeling wordt door veel oogartsen nog steeds als een experiment gezien.’ De kliniek biedt alleen behandeling aan ‘mensen die op de hoogte zijn van de risico’s en geen al te hoge verwachtingen hebben’.26 Onderzoek toonde aan dat hoewel de procedure veilig wordt geacht, ze bij slechts 50 procent van de behandelde ogen lage-tot-gemiddelde hypermetropie tot het streefniveau corrigeerde;27
leeftijdgebonden maculadegeneratie (OMP: ouderdomsmaculopathie, overgaand in OMD: ouderdomsmaculadegeneratie) is de meest voorkomende oorzaak van blindheid op middelbare en hogere leeftijd. De ‘natte’ variant van de aandoening (die veel minder vaak voorkomt dan de ‘droge’ variant) kan soms met laserbehandeling worden bestreden. De schade die OMD aanricht, kan echter niet worden verholpen, hoewel laser verdere achteruitgang van het gezichtsvermogen kan voorkomen;
diabetische retinopathie: beschadigde en abnormale bloedvaten veroorzaakt door diabetes. Laserfotocoagulatie maakt gebruik van een laser om lekkende bloedvaten af te dichten en de groei van abnormale vaten tegen te houden;
glaucoom (groene staar): verhoogde druk op het oog beschadigt de oogzenuw. Met gebruikmaking van laserchirurgie kan weefsel van verschillende delen van het oog worden weggehaald om de druk te verlichten.
Nieuwe technologie
De volgende golf
De golffronttechnologie zou binnen de ooglaserchirurgie wel eens de nieuwste ontwikkeling kunnen zijn die critici de mond snoert. In een persbericht prijst een bedrijf deze behandeling aan door te stellen dat chirurgen met golffront niet langer hoeven te ‘gissen’ wanneer zij de resultaten van een laserbehandeling voorspellen.
De technologie is een nevenproduct van de astronomie waar ze gebruikt wordt om sterrenlicht uit de ruimte te ontcijferen. Er wordt een fijne lichtstraal op elk oog geprojecteerd die door het netvlies wordt teruggekaatst. Vervolgens wordt gedetailleerd gemeten hoeveel de reflectie is op een heleboel verschillende punten op de pupil. Hierdoor kunnen oogchirurgen veel nauwkeuriger dan vroeger subtiele onvolkomenheden en afwijkingen opsporen. Daardoor kan de daaropvolgende laserbehandeling ook veel preciezer op individuele afwijkingen worden afgestemd, althans zo beweren de voorstanders.
In een overzicht van de Amerikaanse trends
in oogchirurgie staat dat volgens de bevindingen de nieuwe vorm van laserbehandeling ‘nog nauwelijks wordt toegepast, maar op het punt staat door te breken als de ontwikkeling van de toekomst’.28
Science magazine (14 maart 2003) beschrijft nieuwe ontwikkelingen in het oogonderzoek, waarbij men in het oog gluurt in plaats van de informatie te beoordelen die door het oog wordt teruggekaatst. Ook ‘adaptieve optica’ maakt voor het menselijk oog gebruik van ruimtetechnologie om diep in het oog afzonderlijke cellen te onderzoeken. De eerste en enige scannende laser-oftalmoscoop (oogspiegel) kan het netvlies op verschillende diepten bekijken waarbij ‘elk laagje van het netvlies een eigen verhaal vertelt’, aldus Science. Dit biedt enorme mogelijkheden voor een heel scala aan oogziekten en –aandoeningen.
Soms kan presbyopie (verziendheid) met laserchirurgie worden behandeld met de zogenaamde ‘monovisietechniek’. Daarbij wordt door lasertechniek één oog opzettelijk een beetje bijziend gemaakt. Door het verschil tussen beide ogen zou men vervolgens beter zien van dichtbij. Meestal adviseert men patiënten die hiervoor belangstelling tonen, eerst contactlenzen of een bril te proberen om te onderzoeken of de ‘onbalans’ tussen beide ogen werkt. De operatie kan immers niet ongedaan gemaakt worden.
Biedt deze technologie een veiliger alternatief voor de toekomst? Helaas is het nog te vroeg om conclusies te trekken. Rustig uitzien naar de toekomst is op dit moment het beste advies.
Alternatieven die werken
Voorkom oogproblemen
Myopie (bijziendheid) kan samengaan met een toegenomen consumptie van geraffineerde koolhydraten, volgens een onderzoek onder jager-verzamelaarsgemeenschappen en nog niet zo lang geleden onder verwesterde jager-verzamelaarsgroepen.29 De onderzoekers speculeren dat jager-verzamelaarsgemeenschappen die hun leefstijl veranderen, meer granen en koolhydraten gaan eten en daardoor snel myopie ontwikkelen. Het aantal gevallen daarvan is dan snel gelijk aan of groter dan dat in westerse gemeenschappen.
Kinderen die omstreeks hun tiende levensjaar myopie ontwikkelen, blijken via hun voedsel minder energie binnen te krijgen, evenals minder eiwitten, vetten, vitamine B1, B2 en C, fosfor, ijzer en cholesterol.30
Nog een hypothese die voedingsgewoonten koppelt aan de ontwikkeling van myopia, is afkomstig van oftalmoloog William Jory (bmj.com/cgi/eletters/324/7347/1195#22422). Hij baseert zijn stelling op eigen onderzoek dat hij uitvoerde onder tieners in Noordwest-Brits Columbia. Deze tieners hadden vaker myopie en waren vaak langer dan hun ouders, die meer gedrongen waren en een beter gezichtsvermogen hadden. Hij suggereert dat wanneer de beenderlengte toeneemt, ook de aslengte van het oog toeneemt, waardoor myopie ontstaat; beide zijn te wijten aan een plotselinge verandering van eetgewoonten die in één generatie optrad: van eiwitrijk vlees en vis ging men over op een koolhydraatrijk westers dieet. Volgens Jory was het opmerkelijk dat hoe verder mensen af woonden van een verkooppunt van westers fastfood, hoe minder vaak myopie voorkwam.
Harde, zuurstofdoorlatende contactlenzen kunnen ervoor zorgen dat de ontwikkeling van myopie trager verloopt. Verschillende onderzoeken wijzen erop dat kinderen die dit type contactlens dragen, het voordeel ondervinden van een tragere voortschrijding van bijziendheid. In Ohio voert men een omvangrijk experiment uit om uit te zoeken hoe effectief deze lenzen zijn. De theorie luidt dat kinderen er voordeel van hebben omdat door dit soort lenzen het hoornvlies wordt afgevlakt. Afronding van het experiment (bekend als het CLAMP-onderzoek aan het Ohio State University College of Optometry, ‘ContactLens and Myopia Progression’) was in 2003 gepland en niet lang daarna zouden er publicaties volgen.
Naar verluidt kunnen oogspieroefeningen – er zijn verschillende soorten – bijziendheid verbeteren, maar er zijn geen klinische experimenten gedaan die duidelijke voordelen aantoonden. De bekendste is wellicht de Bates-methode (zie ook elders in dit nummer), in de jaren twintig ontwikkeld door de Amerikaanse oculist William Bates en bij het publiek bekendgemaakt door schrijver Aldous Huxley in zijn vaak herdrukte boek over de Bates-methode uit 1942, The Art of Seeing.31
Er komt steeds meer belangstelling voor de impact van voedingsgewoonten en leefstijl op de gezondheid van het oog in het algemeen. Het Amerikaanse onderzoek naar leeftijdgebonden oogziekten (AREDS, Age-Related Eye Disease Study) is een belangrijk lopend onderzoek dat ons veel kan leren over preventie en behandeling van voortschrijdend gezichtsverlies bij ouderen. Tot nu toe werden er nuttige effecten van voeding gesignaleerd op het terrein van maculadegeneratie op oudere leeftijd (OMD), die tot voortschrijdend gezichtsverlies lijdt. Voedingsstoffen waarom het gaat zijn onder andere de anti-oxidanten vitaminen E, C, bètacaroteen en zink met koper. In de OMD-onderzoeksgroepen werd voor degenen die het meeste risico op vergevorderde OMD liepen, dat risico met ongeveer 25 procent verlaagd wanneer ze megadoses antioxidanten in combinatie met mineralen innamen.32