In de jaren zestig van de vorige eeuw werd Norman Cousins, een bekend Amerikaans journalist, ziek. Hij bleek te lijden aan de ziekte van Bechterew, was bijna compleet verlamd en zijn artsen gaven hem nog zes maanden. Cousins besloot die laatste paar maanden te gaan genieten.
Hij sloot zich op in een motel met een filmprojector en een groot aantal klassieke komische films. Zijn laatste dagen zou hij doorbrengen met Charlie Chaplin, de Marx Brothers en Laurel en Hardy. Maar langzaamaan herstelde hij en tot verbijstering van zijn dokter begon hij weer te lopen. Binnen een jaar was hij weer aan het werk1.
Zijn boek ‘De ontleding van een ziekte2‘ is een persoonlijk verslag van zijn genezing. Het werd niet alleen een bestseller, maar betekende ook het begin van een nieuwe medische discipline: geneeskunde van lichaam en geest, oftewel psychoneuroimmunologie.
PNI, zoals het nu bekendstaat, heeft aangetoond dat er hormonale en andere verbindingen bestaan tussen geest en immuunsysteem, die onder meer een verklaring vormen voor meditatie en het placebo-effect. Een deel van het onderzoek had betrekking op humor en lachen. Inmiddels is er een klein, maar groeiend aantal studies die de heilzame effecten hiervan onderzoeken. Sommige van die effecten lijken aanzienlijk.
Helpt een leven lang lachen om langer te leven? Nee. Bij analyse van het aantal sterfgevallen onder professionele komieken blijkt dat deze zelfs eerder overlijden dan anderen3. Maar lachen kan het leven wel gemakkelijker maken en niet alleen doordat het je opvrolijkt. Onderzoek van de cardioloog dr. Michael Miller van de Universiteit van Maryland geeft een nieuwe betekenis aan de uitdrukking ‘hartelijk’ lachen.
Miller wijdde een aantal studies aan de relatie tussen humor en hartklachten, omdat het hem was opgevallen hoe weinig van zijn hartpatiënten eigenlijk lachten. Hij besloot dit formeel te testen bij zijn volgende 150 patiënten aan de hand van een eenvoudige vragenlijst. Hiermee vergeleek hij de neiging tot lachen onder allerlei omstandigheden in het dagelijks leven. Vergeleken met een controlegroep van 150 gezonde personen bleken hartpatiënten ‘significant’ minder te lachen tijdens dagelijkse bezigheden, als ze verrast werden of bij sociaal contact. De statistische significantie (een maat voor het verband tussen een risicofactor en een ziekte) bleek veel groter dan voor standaard risicofactoren als cholesterol of hoge bloeddruk4.
Miller besloot daarom na te gaan hoe het kwam dat lachen – of te weinig lachen – effect heeft op het lichaam. Net als Norman Cousin gebruikte hij hiervoor komische films. Hij deed een meting naar de bloedstroom in de aderen van proefpersonen op het moment dat zij naar clips keken uit There’s something about Mary, een komedie, en Saving private Ryan, een oorlogsfilm. Het bleek dat lachen de bloedvaten verwijdde, waardoor de bloedstroom naar het hart met 22 procent toenam. Stress deed precies het omgekeerde: het vernauwde de bloedvaten met 35 procent5.
‘Wij geloven dat er een direct verband bestaat tussen het gedrag van het endotheel (de binnenbekleding van bloedvaten) en de ontwikkeling van hartklachten,’ aldus dr. Miller. ‘Wij weten dat lichaamsbeweging en niet-roken dit risico verkleinen. Misschien moeten we regelmatig hartelijk lachen aan deze lijst toevoegen.’
Lach je gezond
Maar hoe heeft lachen invloed op de bloedvaten? Onderzoekers aan de Loma Linda Universiteit in Californië gingen op zoek naar het antwoord. Opnieuw werden komische films aan proefpersonen vertoond en hun hormoonspiegels na afloop gemeten. De onderzoekers vonden een significante reductie van de stresshormonen cortisol en adrenaline, beide bekende risicofactoren voor hart- en vaatziekten6.
Hierdoor aangemoedigd verbreedde de Lima-groep het onderzoek naar het immuunsysteem in het algemeen. Ook daarbij bleek het gunstige effect van lachen vanwege de verhoogde productie van ‘natural killer cellen (NK), B-cellen, helper T-cellen en immunoglobuline’. Sommige effecten hielden na het zien van de filmpjes nog urenlang aan7.
Je zou verwachten dat deze positieve resultaten een stroom van lachtherapieën opgeleverd zouden hebben. Hoewel sommige ziekenhuizen ‘humorkamers’ en mobiele ‘humorruimten’ hebben opgezet, zijn die echter alleen voor ontspanning, niet voor therapie. Een deel van het probleem is dat er te weinig harde klinische gegevens zijn die aantonen dat lachen meer doet dan alleen stress verlagen en de stemming verbeteren. Wel is aangetoond dat lachen kan helpen pijn te verminderen8.
Ook zijn er aanwijzingen dat het de bloedsuikerspiegel bij diabetici kan verlagen of nierziekte voorkomen9. En dit is nog maar een glimp van de mogelijkheden.
Er is maar één kliniek in de wereld die lachen als hoofdthema heeft, het Gesundheit Institute in Virginia. De oprichter hiervan, dr. Patch Adams (een beroemde rol van de acteur Robin Williams in de gelijknamige film), is zowel gekwalificeerd arts als voormalig komiek. Helaas heeft hij geen behandeluitkomsten gepubliceerd: daar komt hij vanwege al dat lachen misschien niet aan toe.
BRONNEN:
1 N Engl J Med, 1976;295:1458-63
2 Baarn: Bakker, vertaling van: Anatomy of an Illness, New York: W.W. Norton, 1979
3 Health Psychol, 1992;11:262-6
4 Int J Cardiol, 2001;80:87-8
5 Heart, 2006;92:261-2
6 Am J Med Sci, 1989;298:390-6
7 Altern Ther Health Med, 2001;7:62-72,74-6
8 Psychol Bull, 2001;127:504-19
9 J Psychosom Res, 2007;62:703-6
Om je dood te lachen
Het woordenboek omschrijft lachen als ‘ongewilde ritmische ademhalingsbewegingen met stemgeluid’. De stembanden en vijftien gelaatsspieren trekken zich spontaan samen, terwijl het strotklepje de keelholte gedeeltelijk afsluit, waardoor je naar adem gaat snakken. Normaliter betreffen emoties alleen afzonderlijke delen van de hersenen, maar lachen gebruikt de meeste primaire hersengebieden zoals de hersenschors, de frontaalkwab en de motorische gebieden.
