Kurkuma heeft veel heilzame eigenschappen, maar kan ook nare interacties geven bij gebruik van geneesmiddelen. Waar moet je op letten?

Kurkuma, ook wel koenjit of geelwortel genoemd, wordt van oudsher niet alleen als specerij in de keuken toegepast, maar ook als geneeskrachtig kruid. Aangenomen wordt dat kurkuma oorspronkelijk uit India komt. In de Indiase keuken is het nog altijd een van de belangrijkste smaakmakers en het zit verwerkt in vele Indiase curries. De Indiase bevolking gebruikt ongeveer 2-3 g per dag per persoon.

In Nederlands staat kurkuma ook bekend als kleurstof E100; een gezond E-nummer dus. Als we het kruid extraheren (een geconcentreerd aftreksel maken), wordt een veel hoger gehalte verkregen van ongeveer 90 tot 95 procent aan curcumine, de werkzame gele kleurstof. Als je dit vergelijkt met de onverwerkte kurkuma met een werkzaam gehalte van curcumine van 2 tot 9 procent, dan heeft een extract een veel sterkere werking.

Het gele kruid wordt vanwege de geneeskrachtige werking bij veel aandoeningen ingezet, zoals gewrichtsontsteking, leveraandoeningen en chronische darmontstekingen. Ook bij kanker passen therapeuten dit toe ter ondersteuning. Er kunnen echter veel wisselwerkingen ontstaan met reguliere geneesmiddelen, dus voorzichtigheid en begeleiding door een goede arts of therapeut is geboden.

Geen unieke stof

Er is in de loop der jaren veel gepubliceerd over kurkuma en een bekend probleem is de gebrekkige opname door het lichaam. Het kruid wordt in ruwe vorm, bijvoorbeeld als keukenkruid, door snelle afbraak in de lever heel slecht opgenomen in het lichaam. Ongeveer 40 tot 85 procent van kurkuma verlaat het maag-darmkanaal met de ontlasting en het verdwijnt ook snel uit de bloedcirculatie.1,2

Veel fabrikanten springen hierop in met geavanceerde toedieningsvormen om zo een marktaandeel te krijgen door de best opneembare kurkuma als uniek product te claimen. Feitelijk gezien had kurkuma allang als regulier geneesmiddel geregistreerd moeten zijn. Het is een kruid met een interessant therapeutisch werkzaam profiel. De reden waarom het tot op heden niet geregistreerd is als officieel geneesmiddel, heeft ongetwijfeld te maken met het feit dat het overal zo eenvoudig verkrijgbaar is. Met andere woorden: het is niet meer als unieke stof te patenteren en daarom niet interessant voor de farmaceutische industrie.

Zoals gezegd, woedt er een hevige onderlinge strijd tussen kurkumafabrikanten en velen propageren een verbeterde opnamevorm te hebben ontwikkeld. In een vrij recente wetenschappelijke studie van Prasad en Anzari werden verschillende kurkumapreparaten hierop onderzocht.3 Veel kurkumaproducten worden op de markt gebracht met een verbeterde formulering die beter door het lichaam zou worden opgenomen. Zo wordt het bijvoorbeeld verpakt in liposomen: vetbolletjes die zorgen dat kurkuma gemakkelijker op de juiste plek komt in het lichaam. In dit onafhankelijke onderzoek van Prasad werd geconstateerd dat veel van de onderzochte producten niet de juiste actieve stof van kurkuma bevatten, maar (ook) de inactieve en minder werkzame ontledingsproducten. Een formulering van een betere opname zorgt dus niet automatisch voor een betere werking indien het preparaat niet de juiste actieve stof bevat. Uit de studie bleek ook dat kurkuma in combinatie met zwarte peper nog altijd zorgt voor een goede opname van het juiste actieve ingrediënt. Deze combinatie wordt daarom ook al eeuwenlang toegepast.4

Bijwerking

Kurkuma wordt na inname in de lever omgezet in zowel niet-werkzame ontledingsproducten alsook actieve stoffen die verantwoordelijk zijn voor de geneeskrachtige werking.5 Deze actieve stoffen beïnvloeden onder andere een belangrijke ontstekingsfactor, Nf-KappaB. Via dit mechanisme werkt kurkuma ontstekingsremmend.1
Uit de studie van Prasad en Anzari bleek ook dat kurkuma beter wordt opgenomen tijdens een vetrijke maaltijd.3 Daarom is het beter om kurkuma in te nemen bij de avondmaaltijd. Over het algemeen wordt het na orale inname goed verdragen.

De meest gehoorde klacht is de irritatie van het maag-darmslijmvlies. In de praktijk hoor ik soms bijwerkingen als het oprispen van zuur, diarree, irritatie van de slokdarm, misselijkheid en braken. Deze klachten worden frequenter gemeld wanneer sprake is van reeds bestaande maag-darmklachten, zoals een maagzweer of chronische darmontsteking, en bij inname van kurkuma op een nuchtere maag. Houd hiermee dus rekening en let goed op het klinische effect en ongewenste bijwerkingen.1

Wisselwerking

In verband met het remmende effect van kurkuma op de bloedstolling kan het de werking van antistollingsmiddelen versterken en de kans op bloedingen vergroten. Wees dus heel voorzichtig bij de combinatie met antistollingsmiddelen, zoals acetylsalicylzuur, clopidogrel, dipyridamol, acenocoumarol, fenprocoumon en de nieuwe antistollingsmiddelen, zoals dabigatran, rivaroxaban en dergelijke. Indien je reguliere antistollingsmedicatie gebruikt en onder controle bent van de trombosedienst, dan is het essentieel dat de trombosedienst wordt geïnformeerd. Het kruid mag in hoge dosis niet worden gebruikt bij galstenen, geelzucht, acute galstenen en extreem toxische leveraandoeningen.1

Naast het bloedverdunnende effect is kurkuma ook een risicovolle combinatie met tamoxifen, een anti-oestrogeen dat de werking van het vrouwelijke geslachtshormoon oestrogeen tegengaat. Kurkuma stimuleert het enzym in de lever dat verantwoordelijk is voor de afbraak van tamoxifen met als gevolg dat bij gelijktijdig gebruik het medicijn minder goed gaat werken. Omdat tamoxifen wordt gebruikt tegen borstkanker is er een verhoogde kans dat de tumor weer gaat groeien, hetgeen recent is aangetoond in een klinisch onderzoek.6 Een zeer risicovolle combinatie dus.

De combinatie met het immunosuppressivum tacrolimus dient te allen tijde worden voorkomen. Tacrolimus is een zeer sterkwerkend geneesmiddel met veel bijwerkingen bij hogere doseringen. Tacrolimus kent een hoge toxiciteit en bij een combinatie met kurkuma is er kans op hogere spiegels. Het mechanisme hierachter is ook de remming van de afbraak in de lever onder invloed van kurkuma.1,7,8

In het kader staat op welke combinaties van kurkuma met reguliere geneesmiddelen je moet letten in verband met de kans op interacties.

Conclusie

Kurkuma kan dus bij sommige combinaties nare interacties geven, maar is tegelijkertijd verreweg een van de meest heilzame kruiden. Het kan bijvoorbeeld goed worden ingezet als ontstekingsremmer. Het is een goed alternatief, aangezien reguliere ontstekingsremmers zoals de NSAID’s (ibuprofen, diclofenac, naproxen en dergelijke) ook veel interacties en bijwerkingen geven waaronder een verhoogde kans op schade aan maag, hart en nieren. Twijfel je bij de combinatie van reguliere geneesmiddelen met kurkuma, dan kunnen we je helpen via de Vitamineapotheek.nl.

In het algemeen is mijn advies om bij een combinatie met reguliere geneesmiddelen bij iedere vorm van twijfel advies in te winnen. Let goed op het klinische effect en het ontstaan van eventuele bijwerkingen. Indien een ongewenste bijwerking ontstaat, houd er dan rekening mee dat dit kan worden veroorzaakt door een interactie met kurkuma en neem in dat geval geen kurkuma meer in.

De kans op interacties neemt toe bij een hogere dosis en betere opname. In dat opzicht is het gebruik van kurkuma als specerij in een normale hoeveelheid samen met reguliere geneesmiddelen minder risicovol, maar dan is het ook minder effectief als geneeskrachtig kruid.

Kurkuma is in elk geval een waardevol geneeskrachtig kruid en het verdient een substantiële plek in de complementaire geneeskunde.

Bronnen
1 The Natural Standard
2 Bioorg Med Chem. 2014,22 (1),435-9
3 Nutracos.2015;14 vol2. ISSN 1720-4011,2-6
4 Cancer Res Treat. 2014 jan; 46 (1):2-18
5 VIGG Vademecum Easy Brothers 2017
6 Cancers 2019; 11(3):403
7 Toxicology 6-3-2007;235(1-2):83-91
8 Life Sci. 4-11-2006;78(20):2391-2398