02-07-2018

Kokosolie levenselixer of puur vergif?

In de voedingsleer zijn er maar weinig onderwerpen waarover meer wordt gediscussieerd dan verzadigd vet. Volgens de één bezorgt het binnen no-time verstopte aderen, terwijl volgens de ander verzadigd vet helemaal geen kwaad kan. Deze discussies lopen hoog op, zelfs bij professoren en cardiologen. Regelmatig moet kokosolie het ontgelden. In dit artikel duiken we in de huidige stand van zaken.

Kokosolie is een van de rijkste bronnen van verzadigd vet die de natuur kent. De angst voor kokosolie ontstaat door de gedachte dat het verzadigde vet hierin het cholesterol kan laten stijgen en daarmee hart- en vaatziektes zou aanjagen. Nu hebben onderzoekers recent ontdekt dat het verlagen van het cholesterol niet direct de kans op hart- en vaatziekten hoeft te verminderen.1

Toch meldden krantenberichten recent nog dat kokosolie net zo slecht zou zijn als roomboter. Dat klopt niet helemaal, want het originele rapport waarop dit nieuws is gebaseerd, rept hier met geen woord over.2 Sterker nog, in het rapport staat dat kokosolie het LDL-cholesterol juist veel minder laat stijgen dan roomboter. Ook is in het rapport te lezen dat er geen directe onderzoeken zijn gedaan naar de gevaren van kokosolie en cardiovasculaire ziekten. De media hebben dit bericht dus behoorlijk opgeklopt, zoals vaker het geval is.

Verzadigd vet slecht?

Op dit moment ligt er een handjevol onderzoeken op tafel die inderdaad concluderen dat verzadigd vet ongunstig kan zijn voor de gezondheid van de bloedvaten. Er zijn minstens net zo veel onderzoeken die geen enkele relatie tussen verzadigd vet en hart- en vaatziektes kunnen vinden. Deze tweedeling in onderzoeken kan verschillende oorzaken hebben.

We eten geen losse nutriënten, maar hele voedingsmiddelen. Een avocado bevat net zoveel verzadigd vet als drie plakjes bacon. Toch worden avocado’s geassocieerd met een verlaging van het LDL-cholesterol en bacon met een verhoging. Er is dus meer aan de hand, dan alleen het aandeel verzadigd vet.

Er bestaat niet één soort verzadigd vet. Er bestaan tientallen soorten verzadigd vet. Sommige bestaan uit korte koolstofketens en andere weer uit langere. Butyraat bestaat uit een keten van koolstofatomen, terwijl stearinezuur uit 18 koolstofketens bestaat. Elk soort verzadigd vet heeft een ander effect op onze gezondheid. Een oneven koolstofketen zou het risico op diabetes type 2 kunnen verminderen, terwijl een even koolstofketen het mogelijk weer kan verhogen.3 Dezelfde studie meldt ook dat lange ketens verzadigde vetzuren altijd in verband worden gebracht met een lagere kans op diabetes type 2.

Mensen die veel verzadigd vet in hun bloed hebben, krijgen dit vaak door junkfood binnen. Dan is natuurlijk wel de vraag of verzadigd vet nu de boosdoener is, of de ongezonde voeding die ermee gepaard kan gaan.

Ook maakt het uit hoeveel calorieën iemand tot zich neemt. Onderzoekers meldden dat mogelijk niet verzadigd vet de boosdoener is geweest, maar het teveel aan calorieën.4

Vlakbij Nieuw-Zeeland ligt de eilandengroep Tokelau. De bewoners aldaar halen meer dan 60 procent van hun calorieën uit kokosnoten, waarmee zij de grootste verbruikers van verzadigd vet ter wereld zijn. Deze mensen genieten een uitmuntende gezondheid, zonder enig bewijs van hartziekten.5

Een directe link tussen een hoger cholesterol en het ontstaan van hart- en vaatziektes wordt door vele wetenschappers betwist.1,2 Moderne onderzoeken vermoeden dat de link tussen cholesterol en hart- en vaatziekten zwak is, maar dat er waarschijnlijk een verband is met ontstekingen.3,4 Opvallend is dat statines (cholesterolverlagers) ontstekingsremmend werken en hieraan onder meer hun werkzaamheid te danken hebben.5 Bij ouderen wordt een hoog LDL- en HDL-cholesterol in sommige onderzoeken in verband gebracht met een lagere kans op hart- en vaatziekten.6 Het lijkt er dus op dat de ideale cholesterolwaarden afhankelijk zijn van factoren zoals leeftijd en geslacht. In wezen is cholesterol niet goed of slecht. Net zoals water. Alleen te veel, te weinig of vervuild water is niet goed.

Cholesterol

Cholesterol is een onmisbare stof: het is in ons lichaam de basis van vitamine D, de geslachtshormonen, de celwanden en nog veel meer. Er zijn veel soorten cholesterol, maar de meest schadelijke is de geoxideerde LDL-variant.12 OxLDL lijkt de echte boosdoener.13 Sommigen zeggen dat het belangrijker is om te kijken naar de cholesterolratio, die je kunt berekenen door het totale cholesterol te delen door het HDL-cholesterol.

angenomen wordt dat een waarde lager dan 5 gunstig is. Dan nog valt het te bezien of dat waar is, want in dat geval hebben we nog altijd niet de hoeveelheid geoxideerd LDL-cholesterol gemeten, alsmede de LDL-P en VLDL-waarde. De LDL-P waarde zegt iets over de grootte van de cholesteroldeeltjes. De grote deeltjes LDL blijken niet zo veel kwaad te kunnen, terwijl de kleine LDL-deeltjes eerder kunnen oxideren en daarmee mogelijk cardiovasculaire ziekten aanjagen.14 We weten niet wat het effect is van kokosolie op de LDL-P-waarde. Het blijft dus op dit moment speculeren op basis van aannamen.

Verhitten

Een recent wetenschappelijk rapport dat kritisch naar kokosolie heeft gekeken7, ziet na consumptie inderdaad een stijging van zowel LDL- als HDL-cholesterol. De onderzoekers zeggen dat kokosolie door de stabiele verzadigde vetzuren geschikt is om eenmalig te verhitten. Omdat kokosolie een laag rookpunt heeft, kunnen er volgens de onderzoekers bij herhaaldelijk verhitten mogelijk toxische stoffen ontstaan. Verzadigde vetten zijn beter bestand tegen verhitting. Meervoudig onverzadigde vetten, oftewel vloeibare plantaardige vetten, zijn weer niet geschikt om te verhitten.8,9,10,11,12 Deze vallen in de categorie omega 6 en zijn daarmee meervoudig onverzadigd. Dat betekent dat er in het molecuul op meerdere plekken een dubbele binding zit, waar zuurstof op in kan werken en oxidatie kan optreden. Het vetzuur kan dan een vrije radicaal worden en is daarmee schadelijk voor het lichaam. Vrije radicalen kunnen het DNA in ons lichaam beschadigen. Verzadigde vetten bevatten geen dubbele bindingen en kunnen worden verhit zonder dat ze oxideren. Dat is één van de voordelen van kokosolie.

Er zijn nog veel meer positieve effecten te melden van kokosolie:
• Laat het ‘goede’ HDL-cholesterol stijgen13
• Kan oxidatie van LDL-cholesterol tegengaan14
• Oervolkeren die extreem veel kokosolie eten zijn bijzonder gezond15
• De MCT-vetten in kokosolie kunnen bijdragen aan het afvallen16
• Kokosolie doodt schadelijke bacteriën, schimmels, virussen en zelfs candida17,18
• Kan de honger voor vele uren stillen19
• Kan bijdragen epilepsie te verminderen20
• Kan hydraterend werken op de huid21
• Kan de lever tegen medicijnschade en alcohol beschermen22,23
• Kan het haar beschermen tegen schade24
• Werkt als een milde zonnebrand (20 procent UV-reductie, SPF7)25
• Kan de orale gezondheid sterk verbeteren26
• Kan tegen Alzheimer werken27
• Kan het buikvet verminderen28
• Werkt uitwendig heilzaam bij eczeem29
• Is een heilzame babyolie30
• Kan de wondgenezing versnellen31
• Kan een positief effect hebben op de sterkte van het skelet32
• Kan ontstekingen verminderen33
• Is een snelle, bruikbare vorm van energie voor het lichaam34

Het advies

U kunt zeker kokosolie gebruiken, maar niet ongelimiteerd. Sommige mensen jagen er per week liters doorheen. Dat is veel te veel. Paracelsus lijkt na vele eeuwen nog altijd gelijk te hebben: Dosis sola facit venenum, oftewel alleen de hoeveelheid maakt het vergif. In olijfolie kan ook prima worden gebakken. Het oliezuur in olijfolie is stabieler dan we dachten. Ook beschermen de polyfenolen in olijfolie de vetzuren tegen oxidatie. Ik zou dus kokosolie en olijfolie afwisselen. Olijfolie kunt u het beste koud gebruiken, of kort verhitten. Verhit u iets langer, dan kunt u weer kokosolie gebruiken.

Extra vierge

Er zijn tientallen soorten kokosolie op de markt. Sommige worden ontgeurd, maar sommige worden ook gehydrogeneerd om de houdbaarheid te verlengen. Het restantje onverzadigde vetzuren wordt dan kunstmatig verzadigd gemaakt, zoals dat ook bij margarines gebeurde. Hierbij ontstaan ziekmakende transvetten. Dit soort kokosoliën komen vaak voor bij toko’s en kosten maar een paar euro. Kies daarom liever voor biologische extra vierge niet-ontgeurde kokosolie in glas.

Juglen Zwaan

Literatuur
1. BMJ. 2015 Aug 11;351:h3978.
2. BMJ. 2016 Apr 12;353:i1246.
3. N Engl J Med. 2002 Nov 14;347(20):1557-65.
4. Eur Heart J Suppl. 2001 Jun; 3(Suppl D):D42–D49.
5. Curr Opin Lipidol. 2011 Jun;22(3):165-70.
6. BMJ Open. 2016 Jun 12;6(6):e010401.
7. Nutr Rev. 2016 Apr;74(4):267-80.
8. Food Chem Toxicol. 2006 Oct;44(10):1674-81.
9. J Food Sci. 2007 Jun;72(5):R77-86.
10. Food Nutr Res. 2011; 55: 10.3402/fnr.v55i0.5792.
11. Vascul Pharmacol. 2014 Apr;61(1):1-9.
12. Foodservice res int. 2001; 13(1):41-55.
13. Indian J Exp Biol. 2012 Nov;50(11):802-9.
14. Clin Biochem. 2004 Sep;37(9):830-5.
15. Am J Clin Nutr. 1981 Aug;34(8):1552-61.
16. Am J Clin Nutr. 1986 Nov;44(5):630-4.
17. J Med Food. 2007 Jun;10(2):384-7.
18. Antimicrob Agents Chemother. 1972 Jul;2(1):23-8.
19. Int J Obes Relat Metab Disord. 1996 May;20(5):435-44.
20. Lancet Neurol. 2008 Jun;7(6):500-6.
21. Dermatitis. 2004 Sep;15(3):109-16.
22. Evid Based Complement Alternat Med. 2011;2011:142739.
23. J Nutr. 2004 Apr;134(4):904-12.
24. J Cosmet Sci. 2003 Mar-Apr;54(2):175-92.
25. Pharmacogn Rev. 2011 Jul;5(10):164-73.
26. J Indian Soc Pedod Prev Dent. 2011 Apr-Jun;29(2):90-4.
27. Nutr Metab (Lond). 2009 Aug 10;6:31.
28. Lipids. 2009 Jul;44(7):593-601
29. Int J Dermatol. 2014 Jan;53(1):100-8.
30. Indian Pediatr. 2005 Sep;42(9):877-84.
31. Skin Pharmacol Physiol. 2010;23(6):290-7.
32. Evid Based Complement Alternat Med. 2012;2012:525079.
33. Hum Exp Toxicol. 2016 Feb;35(2):205-12.
34. J Nutr. 2002 Mar;132(3):329-32.

Liegen zonder te liegen

Stel dat 2 op de 100 mensen drugsverslaafd is, dan is de kans dat we op straat een verslaafde treffen 2 procent. Als we dan een afkickkliniek openen waardoor nog maar 1 op de 100 mensen gebruikt, is het drugsgebruik met 50 procent gedaald. Dat klinkt heel indrukwekkend, maar in feite zegt het nauwelijks iets. Want de kans om op straat een gebruiker te treffen is nu niet 2 procent, maar
1 procent. In beide gevallen is de kans zeer klein. Statines kunnen het relatieve risico verlagen, maar dit hoeft in absolute getallen niet veel te zeggen. Zeker als er in plaats van de kwaal veel bijwerkingen optreden.

Cholesterolverlagers

Artsen raden op grote schaal kokosolie af en zetten mensen op statines. Dit om het cholesterol onder de duim te houden. Het probleem is dat statines tal van bijwerkingen hebben, zoals myopathie (spierpijn) en een grotere kans op diabetes. Bovendien blijken statines vooral het LDL-C cholesterol te laten dalen en niet het LDL-P. Een hoog LDL-P en een laag LDL-C worden in verband gebracht met verhoogde kans op hart- en vaatziekten. Terwijl het omgekeerde, een laag LDL-P en een hoog LDL-C, juist een laag risico met zich meebrengt.1 We zien LDL vaak als LDL, maar LDL bestaat uit vele subfracties. In plaats van statines voor te schrijven kan de cholesterol ook op vele natuurlijke manieren worden verlaagd. Artsen schrijven vaak in een 6 minuten consult meteen een cholesterolverlager voor, zonder de natuurlijke interventies mee te nemen. Voeding en beweging kunnen in sommige gevallen meer effect hebben dan medicijnen, waarom wordt dat dan niet naar voren geschoven? Zijn de patiënten te lui, of heeft de medicijnindustrie liever dat artsen zwijgen?

Literatuur
1. Am J Clin Nutr. 1981 Aug;34(8):1552-61.
 

Wilt u dit artikel lezen?

Als abonnee kunt u dit artikel gratis lezen door in te loggen op uw account. Nog geen abonnee? Sluit nu een abonnement af.

Andere artikelen van Juglen Zwaan

De voedingswaardewijzer

Nieuws van Juglen: Acrylamide. Liever niet!

Anti-aging tips

Week van de teek

Clean eating-tips

Marktwerking en zorg?

Veel politici spreken zich uit over marktwerking in de zorg. Volgens sommigen helpt concurrentie om kosten te beteugelen. Volgens anderen leidt het juist tot meer kosten en minder kwaliteit. De uitspraken van voor- en tegenstanders zijn niet altijd onderbouwd. Ten...

Gastcolumn: Emoties kun je als voedsel verteren

Er is de afgelopen jaren een gestage toename te zien van het aantal mensen dat psychische aandoeningen ontwikkelt.1 Dat is zorgelijk, maar eigenlijk ook relatief eenvoudig te veranderen. De kern van het probleem is dat veel mensen hun emoties niet adequaat kunnen...

De borsten

Zacht, rond, fier, stevig, klein, hangend, veranderd of zelfs afwezig na een operatie… Borsten zijn er in vele prachtige soorten en maten. Ze bestaan uit vetweefsel, bindweefsel, ligamenten én borstklieren; elke borst is gevuld met zo’n vijftien tot twintig lobben die...

Holistische hulp bij een kinderwens

Zwanger worden, het lijkt zo vanzelfsprekend. Toch heeft 1 op de 5 stellen vruchtbaarheidsproblemen - en dat worden er steeds meer. In haar praktijk begeleidt Ingrid Schoonveld vrouwen met een onvervulde kinderwens. Schoonveld werkte al jaren in de communicatiesector...

Beter naar je gevoel (leren) luisteren deel 2

In het eerste deel van dit tweeluik las je waarom het een uitdaging kan zijn om naar je gevoel te luisteren. In dit tweede deel gaan we in op het maken van gezonde voedingskeuzen, door een situatie te creëren waarin je op je gevoel kunt leren vertrouwen. Belangrijke...

Juglen Zwaan avatar

Over de auteur

Juglen Zwaan is spreker en schrijver over voeding en gezondheid. Hij combineert moderne wetenschap met eeuwenoude kennis. Juglen is een voorstander van puur natuur. Hij hangt geen enkel voedingsgeloof aan, maar combineert vele visies.
Lees meer artikelen van Juglen Zwaan