Qi gong is gebaseerd op de idee dat er constant energie door ons lichaam stroomt die onze organen en cellen voedt. Anders dan de westerse geneeskunde is een helingsessie met qi gong een multidimensionale gebeurtenis.

Westerse behandelaars maken tegenwoordig gebruik van een zeer oude, Chinese bewegingstechniek om de symptomen van ernstige ziekten als parkinson en kanker te bestrijden. Cate Montana doet verslag.

Meer dan twee jaar lang probeerde Bianca Mollé de tremoren in haar hand te negeren. Ze was een type A-persoonlijkheid, dus ze dacht dat het beven gewoon ‘zenuwen’ waren, of het gevolg van te veel cafeïne na die tweede kop koffie.

Maar de tremoren werden heviger. Ze kon haar baan als lerares maar net volhouden, want ze raakte steeds sneller moe en uitgeput. Op een gegeven moment kwam ze op het punt dat ze geen soep meer kon eten zonder te morsen.

Ze besloot naar de bibliothecaris van haar school te gaan, want ze wist dat diens echtgenoot twee jaar daarvoor de diagnose parkinson had gekregen. Er was niemand anders in de docentenkamer alleen de bibliothecaris en zijzelf. Ze stak haar bevende hand uit en vroeg: ‘Ziet dit er net zo uit als bij jouw man?’ De bibliothecaris antwoordde: ‘Ja.’

Dat was voor Bianca aanleiding om naar de huisarts te gaan. Die stuurde haar door naar een neuroloog, die haar aan een aantal testjes onderwierp. Hij keek hoe ze haar vingers bewoog, hoe ze schreef en hoe ze liep, en liet een MRI-scan doen. Hij zei ook dat ze vrijwel zeker de ziekte van Parkinson had.

Hij gaf haar een recept voor Sinemet voor één maand. Sinemet is een preparaat met levodopa: een stof die in de hersenen wordt omgezet in dopamine en bij parkinson heb je een tekort aan dopamine. Als ze meteen verbetering zag, wist ze zeker dat het parkinson was. ‘Maar omdat ik nog best jong was [59 op het moment van de diagnose], adviseerde hij om na die maand te stoppen met de medicatie. Hij zei: “Die wil je voor later bewaren”.’

Al snel voelde Bianca zich stukken beter. Haar tremoren waren beduidend minder, wat de verdenking van de neuroloog leek te bevestigen. Vanwege haar ziekte besloot Bianca eerder met pensioen te gaan. Daarna bouwde ze in een maand tijd langzaam haar medicijnen af. Aan het eind van die maand voelde ze zich nog slechter dan vóórdat ze medicijnen ging gebruiken.

Bianca was altijd een actieve vrouw geweest, die zich bezighield met gezondheid en fitness. Maar nu moest ze haar abonnement bij de sportschool opgeven. Ze had ook steeds meer moeite met lange wandelingen.
‘Ik dacht dat parkinson alleen betekende dat je ging trillen’, vertelt ze. ‘Ik wist niet dat je ook evenwichtsproblemen krijgt. Ik viel steeds met de fiets, tot ik ten slotte een blessure opliep en moest stoppen met fietsen. Ik heb mijn fiets weggegeven.’

Qi gong is gebaseerd op de idee dat er constant energie door ons lichaam stroomt die onze organen en cellen voedt

Ze had ook altijd graag yoga gedaan. Maar toen de ziekte erger werd, behoorde ook dat tot het verleden. Haar hersenen waren warrig en mistig, en ze had het gevoel dat haar IQ lager werd. Ze had moeite met slikken, vooral ’s nachts, en ze had zo’n last van vermoeidheid dat ze aan het eind van de dag het huis in strompelde, zich op de bank liet vallen en niets meer kon uitvoeren.

Wat het nog erger maakte, was dat ze tot de kleine groep parkinsonpatiënten behoorde die pijn krijgt in het hele lichaam: het ‘centraal pijnsyndroom’. Ze had het gevoel dat er gewichten aan haar armen en benen hingen. ‘Als ik heuvelop liep, werd er zo hard aan de spieren en zenuwen in mijn nek, schouders en rug getrokken dat ik verging van de pijn.’

Ze sloot zich aan bij een steungroep voor parkinsonpatiënten, maar ontdekte dat de mensen daar vooral hun medicatiegebruik bespraken. Bianca had een zoon met autisme en had altijd gezocht naar effectieve alternatieven om hem te laten floreren. Daardoor peinsde ze er niet over om haar parkinson alleen op de westerse manier te benaderen. Maar ze kon geen enkele alternatieve behandeling vinden die werkbaar was. Dus besloot ze uiteindelijk om weer levodopa te gaan gebruiken.

Niets te verliezen

Op een gegeven moment, 15 maanden na haar diagnose, hoorde ze van een vriendin over een weekendseminar vlak bij haar woonplaats in Californië: Wisdom Healing Qigong. Het was juni 2009. Ze ging erheen en kreeg les van Mington Gu, de oprichter van het Center for Wisdom Healing Qigong in Santa Fe. Hij deed veel om in het Westen bekendheid te geven aan deze vorm van qi gong, beter bekend als Zhineng Qi gong.

‘Ik wist niet wat het was of hoe het kwam, maar naarmate het weekend vorderde, ging ik me steeds beter voelen’, vertelt Bianca. ‘Ik geef nooit impulsief geld uit, maar ik kocht alle cd’s, boeken en dvd’s over Zhineng Qi gong die ze hadden.’

De leraar zei dat degenen die qi gong uit nieuwsgierigheid probeerden, de bewegingen een halfuur per dag moesten doen. Als je milde gezondheidsklachten had, adviseerde hij om ze een uur per dag te doen. En als je een ernstig, chronisch probleem had, kon je de oefeningen het beste drie uur per dag doen.

Drie uur klonk voor Bianca als een eeuwigheid, maar ze bedacht dat ze nu negen uur per dag uitgeteld op de bank lag. Ze dacht: als ik drie uur oefen, win ik misschien die andere zes uur terug. Wat had ze te verliezen?
Al in de eerste week voelde ze de energie door haar hele lichaam stromen. Er was iets in de oefening wat gewoon ‘resoneerde’. Maar de oefeningen waren voor haar niet makkelijk.

Het gebeurde wel dat ze voor de tv stond waarop de dvd draaide en oefeningen deed waarbij ze moest hurken, dat haar benen dan begonnen te schokken en trillen. ‘Ik ben een paar keer op de houten vloer gevallen. Maar ik besloot dat het het beste was om weer op te staan en door te gaan.’

Binnen een maand namen Bianca’s krachten toe en de tremoren namen af. Toen vergat ze op een dag haar medicatie te nemen. En een week later gebeurde dat weer. Dat was vreemd, want net als veel parkinsonpatiënten leefde ze van de ene doses levodopa naar de andere om de symptomen te onderdrukken.

‘Ik dacht: Misschien probeert mijn lichaam me te vertellen dat ik geen medicatie meer nodig heb.’ Zonder met haar neuroloog te overleggen, bouwde ze de levodopa langzaam af. In september 2009 gebruikte ze geen medicijnen meer en ging ze naar China voor haar volgende qi gong-congres. Voor haar vertrek had ze een afspraak bij de arts en ze kwam met vlag en wimpel door haar lichamelijk onderzoek. Het enige restverschijnsel was een lichte tremor.

Binnen twee jaar had Bianca helemaal geen symptomen meer. Haar neuroloog stelde vast dat ze geen parkinson meer had en niet meer terug hoefde te komen. We zijn nu ruim tien jaar verder. Bianca is inmiddels gezondheidscoach, en ze helpt mensen met parkinson en andere ziekten om op qi gong gebaseerde oefeningen aan te leren.

 

Wat is qi gong?

Deze klassieke Chinese techniek is al minstens 4000 jaar oud. Het is een van de vier hoofdonderdelen van de traditionele Chinese geneeskunde (TCG), naast acupunctuur, kruidengeneeskunde en medische massage. Qi gong is gebaseerd op de idee dat er constant energie door ons lichaam stroomt die onze organen en cellen voedt.

Die levensenergie heet qi, soms gespeld als ‘chi’ (bijvoorbeeld in ‘tai chi’) en uitgesproken als ‘tsjie’. Het woord ‘gong’ slaat op iets wat tijd en inspanning vergt. ‘Qi gong betekent letterlijk: het cultiveren van energie’, zegt Lisa O’Shea. Ze is bevoegd qi gong-meester en -heler in New York. ‘Je cultiveert energie, zoals een boer zijn land cultiveert. Je kijkt ernaar, wordt je ervan bewust, verbetert het, je stuurt de qi en je leert door te doen.’

Qi gong-oefeningen kunnen dynamisch zijn – een reeks vloeiende bewegingen of patronen om lichaam, ademhaling en geest te coördineren – maar ook statisch, waarbij je gedurende lange tijd een bepaalde houding aanneemt. Meditatieve vormen van qi gong gebruiken ademhaling, chanten en mantra’s om energie te verplaatsen, en je geest en hart open te stellen.
Volgelingen van de Chinese filosoof Confucius geloofden dat qi gong je karakter verbetert. Artsen in de TCG gebruikten (en gebruiken nog steeds) qi gong om ziekten te behandelen en de levensduur te verlengen. Beoefenaars van oosterse vechtkunsten (martial arts) gebruiken het om hun prestaties te verbeteren.

Mensen van alle leeftijden, of ze nu sterk of zwak zijn, kunnen qi gong beoefenen. Je kunt verschillende vormen zittend, staand of liggend oefenen. Er is bewijs dat je met slechts een paar minuten qi gong per dag al veel kunt bereiken voor je gezondheid. Denk aan minder onrust, makkelijker bewegen, een gezonder hart en gezondere bloedvaten, en een betere kwaliteit van leven.

Wat doet een medische qi gong-therapeut tijdens een sessie? Jeremy Colledge, oprichter van de Three Monkeys School of Qigong in de Engelse stad Bath, bestudeert en beoefent al meer dan 30 jaar verschillende vormen van qi gong. Hij is docent en therapeut medische qi gong en is de laatste jaren Zhineng Qi gong gaan gebruiken. Die vorm heet ook wel Wisdom Healing Qigong en is bekend geworden door meester Mingtong Gu. Anders dan een behandeling volgens de westerse geneeskunde is een helingsessie met qi gong een multidimensionale gebeurtenis, die rekening houdt met de lichamelijke, geestelijke, emotionele en zelfs spirituele toestand van de patiënt. De therapeut gebruikt vier of vijf verschillende systemen om een diagnose te stellen. Zelfs zoiets simpels als de pols van de patiënt voelen, is ingewikkelder dan in de westerse geneeskunde. Een westerse arts meet de polsslag van een patiënt om te kijken hoe snel zijn hart klopt. Dat is alles. Maar volgens Colledge kan een getrainde medische qi gong-therapeut 18 verschillende dingen meten aan de pols van de patiënt. ‘Eigenlijk kun je zo’n zes polsslagen waarnemen op elke pols: een polsslag voor elk van de grote organen, dus hart, longen, lever, milt en nieren, met twee pulsaties op elke arm en de nieren verdeeld over beide armen. Op een dieper niveau zijn er organen die daarmee in verband staan, en daar kun je ongeveer 12 dingen meten. Anders dan de westerse geneeskunde is een helingsessie met qi gong een multidimensionale gebeurtenis Zo hangt het hartpunt samen met de dunne darm. Het longpunt hangt samen met de dikke darm. Als je heel goed bent, kun je daarbinnen nog zes andere pulsaties ontdekken.’ Nadat de therapeut de polsdiagnostiek heeft gedaan, zal hij vragen naar het leven van de patiënt, naar zijn symptomen en naar zijn geestelijke en emotionele toestand: Bent u bang? Maakt u zich zorgen? Vertrouwt u mensen? Voelt u weleens schaamte of schuld? ‘En ondertussen kijk ik naar hem, beoordeel de kleur en tint van zijn huid, ik kijk naar zijn ogen en let op de kwaliteit van zijn blik, dat soort dingen’, zegt Colledge. ‘Als het je lukt om het stiekem te doen, kun je zelfs de adem van de patiënt ruiken, wat veel informatie geeft over een heleboel aandoeningen.’ Al die aanwijzingen over iemands gezondheid geven een totaalbeeld. De polsslag voor de longen kan bijvoorbeeld ‘futloos’ zijn. Of de antwoorden op de vragen, de huidskleur of de kleur van de tong wijzen op een longprobleem. Door de polsslag te voelen, door vragen te stellen en te observeren, trekt de therapeut uiteindelijk een conclusie. Daarna laat hij de patiënt op de onderzoekstafel liggen. ‘Als het probleem in de longen lijkt te liggen, dan zal de therapeut met zijn handen het energieveld van de cliënt aftasten. Dan kan hij voelen dat het de longen zijn. Laten we zeggen dat de energie daar warm, zwaar en sterk aanvoelt, en de energie eromheen zwak. Dan ga je dus de energie weghalen en op het niveau rond de longen aan het werk, om te proberen de qi in balans te brengen’, legt Colledge uit. Zodra je in het energieveld van de patiënt belandt, krijg je negen van de tien keer een bevestiging dat je met je vragen en observaties de spijker op zijn kop hebt geslagen. Dat heeft hij gemerkt. ‘Maar als een therapeut iets compleet anders voelt’, voegt hij eraan toe, ‘zal hij de energie van het hele lichaam afgaan en ook zijn intuïtie gebruiken om de bron van de ziekte op te sporen.’ Als de qi van de patiënt weer in balans is, gaat hij naar huis met passende oefeningen. Daarmee versterk je de balans in de regio’s die energetisch geblokkeerd en verzwakt bleken te zijn.

 

Bewezen effectief

Hoe meer studies er worden uitgevoerd naar de verschillende takken van de TCG, hoe meer wetenschappelijk bewijs er is voor hun werkzaamheid. Qi gong-oefeningen en medische qi gong zijn daarop geen uitzondering. Qi gong zorgt niet alleen voor eenvoudige verbeteringen, zoals bijvoorbeeld soepeler bewegen.

Qi gong blijkt bij vrouwen van middelbare leeftijd botverlies te voorkomen en de botdichtheid op peil te houden,1 en bij oudere vrouwen verhoogt het de longcapaciteit, de soepelheid en het algeheel lichamelijk functioneren, terwijl de hoeveelheid lichaamsvet afneemt.2

Ook zorgt qi gong voor een gezond hart: zowel de boven- als onderbloeddruk daalt, en qi gong heeft een gunstig effect op cholesterol- en triglyceridewaarden.3 Qi gong-oefeningen die speciaal zijn ontworpen voor hartrevalidatie verbeteren ook het uithoudingsvermogen, de fitheid en de botdichtheid bij mensen met stabiele coronaire hartziekte.4

Qi gong vermindert vermoeidheid en ontsteking, en verbetert de stemming bij kankerpatiënten, terwijl het de cognitieve functie en kwaliteit van leven significant verbetert.5 Het heeft zelfs een meetbaar positief effect op onze immuuncellen: twee typen witte bloedcellen, de monocyten en lymfocyten, nemen in aantal toe.6

‘Het komt erop neer dat het eigenlijk niet uitmaakt wat voor ziekte je hebt. Ik heb gezien dat alles te behandelen is in elke fase’, zegt Jeremy Colledge, die medisch qi gong-therapeut is in het Engelse Bath.

‘In de westerse wereld is het zeldzaam dat iemand een medische diagnose krijgt en vervolgens zegt: ik ga qi gong doen. Bijna iedereen die hier komt, heeft al verschillende therapieën en verschrikkelijke operaties achter de rug, en is soms ernstig beschadigd.’

Colledge vertelt over een man die leverkanker had. De helft van zijn lever was operatief verwijderd. De lever groeide grotendeels terug, maar daarmee kwamen ook de tumoren terug. De artsen konden niets voor hem doen, behalve weer chemotherapie geven. Daarom kwam hij naar Colledge.

Die gaf hem Zhineng Qi gong-behandelingen, en schreef hem daarnaast bepaalde qi gong-bewegingen voor die hij dagelijks een uur moest doen. ‘Hij deed ook een sapkuur en volgde alle adviezen op die ik hem gaf, en de resultaten zijn verbazingwekkend’, zegt Colledge.

 

Grootmoeder-moeder-kind

Colledge krijgt niet alleen mensen in zijn praktijk met een duidelijke diagnose, die al een lang medisch traject achter de rug hebben. Er komen ook veel mensen van wie de arts geen idee heeft wat hij aan de symptomen en problemen kan doen.

‘Dat is vaak het type mensen met wie we goed uit de voeten kunnen. Want het Chinese diagnosesysteem staat los van de westerse geneeskunde’, legt Colledge uit.

‘Als iemand met een diagnose komt, bijvoorbeeld nierproblemen, dan klopt die diagnose de ene keer wel en de andere keer niet. Als je die persoon dan gaat behandelen, kom je soms tot de ontdekking dat het niet in eerste instantie om de nieren gaat, maar dat de hartenergie geblokkeerd is, waardoor er geen energie naar de nieren stroomt en die niet krijgen wat ze nodig hebben. Dus gaan de nieren opspelen.’

Hij legt het verband met een oud verhaal uit de Chinese geneeskunde: het verhaal van grootmoeder, moeder en kind. Het kind heeft problemen, maar je ontdekt dat het niet het kind is, het is de moeder die het probleem vormt. En als je naar de moeder kijkt, besef je dat het eigenlijk de grootmoeder is die het ware probleem vormt.

Parkinson is een klassiek voorbeeld van dit soort dynamiek, zegt Bianca, die geregeld mensen met die ziekte begeleidt. ‘Je hebt te maken met wat ik de ‘Parkinson-mindset’ noem: het verlammende parkinsonperfectionisme.
Ik zie veel cliënten die daarmee worstelen. Ze kijken naar een qi gong-dvd of kijken een filmpje van een meester die een oefening voordoet die zij moeten doen en zeggen dan: “Oh nee, zo hoog kan ik mijn armen nooit krijgen, zo ver kan ik niet draaien of zo diep kan ik niet bukken.” En als ze het niet perfect kunnen doen, dan doen ze het helemaal niet. Of ze zijn zo boos op zichzelf dat ze de oefening niet perfect kunnen uitvoeren, dat het een negatieve ervaring wordt.’

Een van de dingen die Colledge zo mooi vindt aan qi gong en vooral aan Zhineng Qi gong is het zelfvertrouwen dat mensen krijgen als ze de leiding nemen over hun eigen herstel. ‘Wat mensen het moeilijkst vinden om te begrijpen, is dat ze in staat zijn dat bijzondere herstel zelf teweeg te brengen en dat ze er niemand anders voor nodig hebben’, zegt hij.

‘In het Westen krijg je met de paplepel ingegoten dat er altijd iemand met autoriteit voor nodig is, die boven je staat, zoals een arts. Maar qi gong leert je dat je de kracht zelf in je hebt, en dat je voor je genezing jezelf direct in verbinding kunt stellen met alle energie in het universum, zonder het filter van spiritualiteit, religie of geneeskunde.

Bronnen
1 Am J Chin Med, 2006; 34: 741–7
2 Environ Health Prev Med, 2008; 13: 162–8
3 Cochrane Database Syst Rev, 2015; 2015: CD010390
4 J Tradit Chin Med Sci, 2018; 5: 420–30
5 Ann Oncol, 2010; 21: 608–14; Support Care Cancer, 2012; 20: 1235–42
6 Am J Chin Med, 2003; 31: 327–35

Bianca Mollé: www.mettamorphix.com
Jeremy Colledge: www.quantumqigong.co.uk
Lisa B. O’Shea: www.qigongrochester.com