Mijn zoontje van precies een jaar is onlangs uit het ziekenhuis ontslagen na een behandeling voor urineweginfectie. Hij kreeg intraveneus antibiotica toegediend. Nu hebben we te horen gekregen dat hij een routineonderzoek moet ondergaan om zijn blaas en nieren te controleren. Daaronder valt een echografisch onderzoek en een test waarbij contrastvloeistof zal worden ingespoten in zijn blaas om te zien waar de urine naartoe gaat. Omdat de wachttijd voor dit onderzoek vijf maanden is, heeft men hem voor deze vijf maanden een lage dosis van een antibioticum voorgeschreven ‘voor het geval dat’ hij misschien een volgende ontsteking zou oplopen. IK WIL HEM NIET ZO LANG ANTIBIOTICA TOEDIENEN EN WE DENKEN EROVER EEN SECOND OPINION TE VRAGEN BIJ EEN PARTICULIER GEVESTIGD SPECIALIST. MOET HIJ ECHT AL DIE ONDERZOEKEN ONDERGAAN?
 

IVP
Het standaard onderzoek voor nieren en blaas is het IVP (intraveneus pyelogram). Daarbij wordt radioactieve contrastvloeistof ingespoten in een ader. Vervolgens maakt men doorlopend röntgenopnamen om de weg van de vloeistof door de urinewegen te volgen. Door de radioactieve vloeistof kan het zachte weefsel radiografisch zichtbaar gemaakt worden. Normaliter is dat, in tegenstelling tot ‘hard’ weefsel zoals beenderen, onzichtbaar op röntgenfoto’s. Aan het eind van dit onderzoek zal de uroloog de röntgenfoto’s achter elkaar ‘plakken’, zoals bij filmopnamen gebeurt, om zo inzicht te krijgen in het functioneren van nieren, ureters, blaas en urethra van uw zoontje. Meestal wordt IVP gebruikt om stenen op te sporen, een vergrote prostaat of kanker.
Daarom is de eerste vraag die u uw dokter kunt stellen waarom dit onderzoek nodig is bij een urineweginfectie. Weliswaar is IVP nauwkeuriger dan echografie, maar de gevoeligheid (de maat voor accuraatheid) is toch maar 64 tot 87 procent, en dit geldt dan voor grote objecten zoals nierstenen. De nauwkeurigheid is aanzienlijk lager bij obstructies (afsluitingen) die niet uit hard kristallijn materiaal bestaan, zoals nierstenen. In feite is het in dergelijke gevallen misschien wel onmogelijk om via een pyelogram iets aan de weet te komen, zelfs al besteedt men er een halve dag aan1.
 

Nadelen
Bij een IVP zal uw zoontje worden blootgesteld aan radioactieve straling gedurende minstens een uur en soms zelfs gedurende vier uur. De hoeveelheid straling die uw zoontje dan zal ontvangen, ligt in de orde van grootte van 0,697 rads: ongeveer zeventig keer zoveel als bij een gewone röntgenfoto van de borstkas2.
Het is bekend dat kinderen veel gevoeliger voor röntgenstralen zijn dan volwassenen. Radiografie wordt zelfs als een van de hoofdoorzaken van leukemie bij kinderen gezien. Daarbij komt dat de geslachtsorganen van uw zoontje bij dit onderzoek niet tegen potentiële schade door de radioactieve straling kunnen worden beschermd.
Maar de problemen blijven waarschijnlijk niet beperkt tot de straling. Veel patiënten zijn overgevoelig voor de contrastvloeistof met verschijnselen als misselijkheid, versnelde hartslag en roodheid. De allernieuwste contrastmiddelen vertonen minder van deze bijwerkingen, maar het blijft een feit dat al deze chemische vloeistoffen giftig zijn voor de nieren3.
 

Overbehandeling
Uw vraag doet overbehandeling vermoeden, vooral omdat het om zo’n jong kind gaat. U vermeldt niet hoe zwaar de ontsteking was waaraan uw kind leed. Toch raad ik u aan een andere specialist te raadplegen en hem te verzoeken als eerste onderzoek een echografie te doen. Dat is een niet-invasief onderzoek met bijna geen risico, waarmee goed een obstructie is vast te stellen. Wordt die niet gevonden, overleg dan met hem of uw zoontje conservatief kan worden behandeld (met andere woorden: afwachten) zonder de ‘voor het geval dat’ antibiotica om te zien of de aandoening zich herhaalt.
Ook kunt u gebruikmaken van ‘natuurlijke antibiotica’ zoals beschreven in Medisch Dossier nr 7, 2005, in het artikel ‘Naar het ziekenhuis’.
Als uw zoontje toch met röntgenstralen moet worden onderzocht, kunt u de mogelijkheid aankaarten van een CT-scan zonder contrastvloeistof, die weliswaar dezelfde stralingsgevaren inhoudt, maar waarbij in ieder geval geen radioactieve vloeistof wordt ingebracht.

1Am Fam Physician, 2001; 63: 1329-1338
2Gofman JW. Preventing Breast Cancer: The story of a Major, Proven, Preventable Cause of This Disease, 2nd edn. San Francisco, CA; Committee for Nuclear Responsibility, 1996
3Radiology, 1997; 204: 297-312