Er kunnen meerdere redenen zijn om een voedseletiket te willen begrijpen. Je wilt producten vergelijken, zodat je een gezonde keuze kunt maken. Je wilt weten of het product duurzaam is. Je wilt de ingediënten weten of hoe een product is gemaakt, waar het vandaan komt of hoe je het moet bewaren. En je kunt natuurlijk een voedselallergie hebben.

De regelgeving rondom voedseletikettering is complex, waardoor het lezen van etiketten lastig kan zijn. In Nederland bepaalt de Europese wet Voedselinformatie en de Nederlandse Warenwet wat op een etiket moet staan en in welke vorm. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) houdt toezicht op naleving van deze wetten.1

Verleidelijke voedingsclaims

Vaak gebruiken fabrikanten uitingen als ‘vetarm’, ‘light’, ‘suikervrij’, ‘bron van vezels’ of ‘rijk aan omega 3-vetzuren’ om hun product een gezond imago te geven. Hieraan zijn eisen verbonden. Een voedingsclaim mag alleen gebruikt worden als deze op de Europese lijst van goedgekeurde claims staat.

Doorlopend bedenken fabrikanten nieuwe claims. Hiermee proberen ze je immers te verleiden tot de aankoop van een product. De termen ‘vers’, ‘natuurlijk’ en ‘ambachtelijk’ zijn bijvoorbeeld niet vastgelegd in de Warenwet. Wanneer dit op een verpakking staat, betekent dat dus niet dat het product zonder meer gezonder is. Het eenvoudigst is daarom om jezelf eraan te wennen om de ingrediëntenlijst grondig te bestuderen.  Er zijn apps die je hierbij kunnen helpen, zoals de Voedingscentrum-app ‘Kies Ik Gezond?’

Inspectie van de ingrediëntenlijst

De ingrediënten in levensmiddelen worden vermeld op basis van hoeveelheid. Dit betekent dat het bovenste ingrediënt de grondstof is die het meest in het product zit.3 Een goede vuistregel is om de eerste drie ingrediënten te scannen; dat is het merendeel van wat je eet. Wees gerust sceptisch over voedings-middelen met hele lange ingrediënten-lijsten. Een product kan bijvoorbeeld bomvol suiker zitten, terwijl dit niet bovenaan de lijst staat. Er zijn veel verschillende benamingen voor suiker.

Een kleine greep: basterdsuiker, bietsuiker, caramel, rietsuiker, kokosbloemsuiker, dadelsuiker, invertsuiker, muscovado-suiker, rapadura en vruchtensuiker. Daarnaast zijn er siropen, zoals: johannesbroodsiroop, gouden siroop, maïssiroop, honing, ahornsiroop en Maple Syrup. Andere stiekeme suikers zijn onder meer: gerstmout, melasse, lactose, maïszoetstof, fructose, dextrine, moutpoeder, ethylmaltol, vruchtensapconcentraat, galactose, glucose, disacchariden, maltodextrine en maltose.

Voedingswaarde

Op een etiket staat, naast de houdbaar-heidsdatum, ook een tabel met de voedings-waarde. Deze geeft aan hoeveel energie (kcal), vet, verzadigd vet, koolhydraten, suikers, eiwit en zout er in het product zitten per 100 gram of 100 ml. Soms toont een etiket ook de voedingswaarde per portie. Wanneer je producten met elkaar wilt vergelijken, kijk dan naar de hoeveelheid per 100 gram of milliliter.

De referentie-inname (RI) laat zien hoeveel vitamines en mineralen een gemiddelde volwassene dagelijks nodig heeft, zonder rekening te houden met geslacht, leeftijd of je persoonlijke situatie.
Op een etiket kunnen ook iconen staan met percentages. Bij zout (en verzadigd vet) geeft het icoon aan wat maximaal nog past binnen een gezond voedingspatroon voor een volwassene. Boven dat percentage moet je dus zeker niet uitkomen.3

E-nummers

E-nummers worden als hulpstof aan voeding toegevoegd, omdat zij een of meerdere functies hebben. Aan het nummer is vaak al af te leiden welke functie dat is. Zo hebben de kleurstoffen bijvoorbeeld nummers tussen 100 en 180 en conserveermiddelen en de voedingszuren tussen de 200 en 300. De antioxidanten en voedingszuren liggen tussen de 330 en 400.In Europa mag een hulpstof alleen worden gebruikt als uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat deze veilig is. Pas dan krijgt het een E-nummer. Deze veiligheid is gekoppeld aan een Aanvaardbare Dagelijkse Inname (ADI) die niet mag worden overschreden.3

Toch hebben E-nummers een slecht imago. Daarom gebruiken fabrikanten steeds vaker de volledige naam van de hele stof, bijvoorbeeld citroenzuur of natriumnitriet in plaats van de E-nummer, E330 en E250. Hierdoor is het vaak lastig om op de verpakking te zien of en welke E-nummers zijn gebruikt. Wil je zeker weten dat je geen E-nummers binnenkrijgt? Laat dan in elk geval de niet-biologische kant-en-klaarproducten in de winkelschappen liggen. Dat is de veiligste manier om kunstmatige kleur-, geur- en smaakstoffen te vermijden.

Vetarm

Een levensmiddel mag alleen vetarm genoemd worden als het vetgehalte van het product maximaal 3 g/100 g voor vaste stof of 1,5 g/100 ml voor vloeibare stoffen bedraagt (1,8 g/100 ml voor halfvolle melk). Vetarm op het etiket kan betekenen dat het vetgehalte is verminderd, maar dus ook dat bijvoorbeeld omwille van de smaak meer suiker is toegevoegd.

Light

Een product is light het gehalte van een onderdeel van het product minimaal 30 procent lager is dan in de gewone variant. Op de verpakking moet staan waarop de benaming ‘light’ van toepassing is. Dit gaat meestal om energie (kcal), vet of suikers. Ook hier is het verstandig om het etiket zorgvuldig te lezen om te zien of er iets is toegevoegd in plaats daarvan, zoals suiker en zoetstoffen.

Rijk aan omega 3-vetzuren

Wanneer het gehalte aan omega 3-vetzuren per 100 gram product en per 100 kcal minimaal 0,6 gram alfa-linoleenzuur (ALA) of minimaal 80 milligram eicosapentaeen­zuur (EPA) en docosahexaeenzuur (DHA) is, mag deze claim gebruikt worden.2

Bron van vezels

De claim dat een levensmiddel een bron van vezels is, mag alleen als het vezelgehalte van het product minimaal 3 g/100 g of 1,5 g/100 kcal is. Wanneer de fabrikant ‘vezelrijk’ gebruikt moet dit gehalte twee keer zoveel zijn.

Suikervrij

Sommige levensmidden zijn van nature rijk aan suiker. Wanneer dit zo is, moet op het etiket staan: ‘Dit product bevat van nature aanwezige suikers.’ De claim suikervrij is alleen toege-staan als het suikergehalte van het product maximaal 0,5 g/100 g of 0,5 g/100 ml bedraagt.

BRONNEN:

1 www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/voeding/vraag-en-antwoord/wat-moet-er-op-het-etiket-van-voedingsmiddelen
2 www.nvwa.nl/onderwerpen/claims-levensmiddelen/gezondheidsclaims-correct-gebruik
3 www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-kopen/etiketten-lezen
4 www.consumentenbond.nl/gezond-eten/e-nummers-schadelijk-gezondheid#no4