De behandeling van kinderen met koorts

Heeft uw kind koorts? Laat het lekker uitzieken en probeer niet om de koorts te drukken, aldus voedingsgeneeskundige Annemarie Colbin.

Koorts is een slimme reactie van het lichaam op bepaalde vormen van stress. Koorts laat zien dat de ‘vuilverbrandingsoven’ van het lichaam aan het werk is. Afval en schadelijke stoffen, die het normale functioneren van ons lichaam in de weg staan, worden verbrand. Dat zijn bijvoorbeeld bacteriën, virussen, afbraakproducten van onze stofwisseling en lichaamsvreemde eiwitten in de bloedbaan.
Bij kinderen is koorts meestal heel nuttig. Kinderen zijn tijdens de groei voortdurend bezig hun lichaam te verbouwen en te vernieuwen. Net als bij elk renovatieproject levert dat bouwafval op. Volgens de antroposofische geneeskunde zijn kinderziektes gewoon een manier om van zulke ongewenste cellen en weefsels af te komen. Verkoudheid, huiduitslag en koorts zijn dus normale uitingen van een normaal proces. Daarom moeten ouders niet overbezorgd zijn en de koorts proberen tegen te gaan, want dat kon wel eens schadelijk zijn.
De Amerikaanse wetenschapsauteur Jane Brody schreef ooit een column in The New York Times, getiteld ‘Te veel ouders hebben last van een koortsfobie’. Daarin vestigde ze de aandacht op de ‘overdreven aandacht voor de temperatuur van een kind en de verkeerde behandeling van koorts. Die zorgen voor onnodige angst, vermijdbare medische complicaties en ontelbare, kostbare telefoontjes en bezoekjes aan de huisarts en de spoedeisende hulp.’1

Thermostaat
Onze natuurlijke thermostaat bevindt zich in de hypothalamus, vlak boven de hersenstam, diep in onze hersenen. Volgens Brody staat deze temperatuurregelaar bij baby’s en jonge kinderen normaal gesproken afgesteld tussen 36 en 38 graden Celsius. Als het tijd is om de vuilverbrander aan te zetten, komt het immuunsysteem in actie en voert het de thermostaat op. Koorts doet twee dingen met ziekteverwekkende bacteriën: ten eerste worden ze uitgehongerd, want door koorts hebben we minder ijzer en andere voedingsstoffen in ons bloed, waarmee de bacteriën zich voeden. Ten tweede worden de bacteriën ‘gekookt’ door de hitte, waardoor ze sterven. Als we met medicatie of andere middelen de koorts proberen te verlagen, verstoren we dus de genezende werking van ons lichaam.
Van koorts zelf weten we dat het weinig kwaad kan. Zelfs de gevreesde koortsstuipen zorgen zelden voor schade aan gezonde hersenen, tenzij ze langer dan een uur duren.1 De lichaamstemperatuur bereikt zelden 42 graden, het punt waarop hersenbeschadiging een mogelijk risico vormt.2 Zo’n hoge temperatuur bereikt het lichaam alleen als het zichzelf niet kan afkoelen, bijvoorbeeld als iemand te weinig drinkt of als er onvoldoende luchtcirculatie is.
Een ander mogelijk gevaar van koorts is uitdroging, wat je eenvoudig kunt voorkomen door de koortsige patiënt ruimschoots van water te voorzien.
Medicijnen als aspirine en paracetamol dwingen de hypothalamus om de thermostaat naar beneden te draaien.1 Deze kunstmatige verlaging van de lichaamstemperatuur belemmert ons immuunsysteem, dat de temperatuur juist wil verhogen. Dus zal het zich verzetten tegen een temperatuurverlaging, waardoor een soort slingerbeweging ontstaat: lichaam maakt koorts, medicijn verlaagt koorts, lichaam verhoogt de temperatuur en verergert de koorts, enzovoorts.
Bepaalde koortsverlagende middelen brengen ook extra risico’s met zich mee, waarschuwt de Amerikaanse arts en oncoloog Keith Block. Als u een kind met griep of waterpokken aspirine (acetylsalicylzuur) geeft om de koorts te verlagen, kan dat het syndroom van Reye veroorzaken − een meestal dodelijke ziekte, waarbij een verhoogde hersendruk en vervetting van de lever optreden.
Ook natuurlijke manieren om de koorts te verlagen – zoals afsponzen met koud water – kunnen het herstel vertragen. Want daarmee hindert u het natuurlijke genezingsmechanisme van het lichaam.
Mijn oudste dochter kreeg een keer koorts toen ze zeven jaar oud was. Omdat het zomer was en best warm, probeerde ik haar te koelen door haar lichaam af te sponzen. Maar de koorts hield dagenlang aan; langer dan de een of twee dagen die ze normaal gesproken ziek was. Ze werd beter, maar het zette me wel aan het denken. Toen las ik het artikel van Jane Brody waarin ze uitlegt dat je het lichaam moet helpen als het koorts heeft. Ik herinnerde me dat men koorts vroeger vaak behandelde door de patiënt in dekens te wikkelen, om hem zo op te warmen en het proces te versnellen.
Dus toen mijn jongste dochter koorts kreeg, besloot ik om deze andere aanpak te proberen. In plaats van haar te koelen, warmde ik haar op: ik wikkelde haar in dekens en gaf haar hete dranken te drinken. Maar ik hield wel steeds een koud washandje op haar hoofd om te voorkomen dat haar hersenen oververhit raakten. Het resultaat was dat ze in slaap viel, overvloedig zweette en na twee uur van haar koorts af was.

Koorts en de darmen
Volgens de traditionele Chinese geneeskunde ontstaat koorts in de dunne darm, die op de zogeheten vuurmeridiaan ligt. Inderdaad lijkt koorts soms veroorzaakt te worden door wat je binnenkrijgt.
Mijn ervaring is dat bij kinderen die voornamelijk natuurlijke voedingsmiddelen gebruiken of vegetarisch eten, koorts vaak ontstaat doordat ze veel dierlijke vetten, zoals zuivelproducten, kip en vlees eten. Een andere oorzaak kan blootstelling aan verontreinigende of chemische stoffen zijn, of zelfs iets wat het kind van straat heeft opgeraapt.
Mijn oudste dochter kreeg een keer koorts en buikpijn doordat ze water met te veel chloor uit een zwembad had binnengekregen. Het probleem was binnen een dag verdwenen, toen het lichaam de schadelijke stoffen kwijt was.

Naar de dokter
Hoewel koorts in veel gevallen geen reden is om ongerust te zijn, zijn er bepaalde gevallen waarin ouders toch een arts moeten raadplegen. Bel meteen de huisarts als uw kind:3
• jonger is dan drie maanden;
• ouder is dan drie maanden en de koorts langer dan drie dagen duurt;
• na een paar koortsvrije dagen weer hoge koorts krijgt;
• suf is of moeilijk wakker te krijgen;
• andere symptomen heeft, zoals hoofdpijn, nekpijn, overgeven of diarree;
• te weinig drinken binnenkrijgt;
• benauwd is of anders gaat ademen;
• huiduitslag krijgt of een andere huidskleur (blauw of grauw);
• snel zieker wordt;
• een andere ziekte of verminderde weerstand heeft;
• een koortsstuip krijgt;
• koorts krijgt na een vaccinatie. Bij vaccinatie komt de schadelijke stof door een injectie in het lichaam terecht en niet via de gebruikelijke weg van de slijmvliezen (bijvoorbeeld de neus of darmen).

Natuurlijke remedies
Maar verder kunt u kinderen met koorts het best behandelen door het lichaam zijn eigen werk te laten doen. Ik noem dat ‘grootmoeders aanpak’: warm het lichaam op en help het, in plaats van het af te koelen en tegen te werken. Weet u zeker dat uw kind gewone koorts heeft? Dan volgen hier enkele eenvoudige huismiddeltjes die helpen:
• Bied geen vast voedsel aan, maar wel volop drinken, zowel warm als lauw. U kunt daarbij denken aan kamillethee, verdund appelsap, gewoon water, water met citroensap of gerstewater [zie kader].
• Pak het kind warm in, zorg dat het voldoende zuurstof krijgt en geef hem of haar elke vijftien tot twintig minuten iets te drinken. Houd het hoofd van het kind koel met een natte washand, die u geregeld onder de koude kraan houdt en uitwringt. Als het kind begint te zweten, komt de genezing in zicht.
• Als het kind rusteloos is, laat dan een bad vollopen met water op dezelfde temperatuur als de koorts, gemeten met dezelfde thermometer. Let op: badwater van 38 of 39 graden voelt voor u warm aan, maar is precies goed voor iemand met diezelfde lichaamstemperatuur. Zet het kind in het bad en laat het vijftien tot twintig minuten spetteren en spelen. Wikkel het kind daarna in lakens en dekens, en leg hem of haar in bed.

Gemberkuzudrank
Dit recept helpt uw kind om sneller een verkoudheid te boven te komen:
250-300 ml koud water
1 eetlepel kuzuzetmeel, van de wortel van de kuzuplant
1 eetlepel shoyu of natuurlijke sojasaus
1 theelepel vers geraspte gember
Doe het water met de kuzu in een pan en verwarm dit al roerend boven een middelmatig vuur, tot de vloeistof dik en helder is. Voeg de sojasaus toe, daarna de gember en meng alles goed. Serveer heet. Dit recept is voldoende voor een of twee porties. Het beste is om daarna weer verse drank te maken.

Gerstewater
400 ml water
2 eetlepels gerst
Doe de ingrediënten in een pan en breng dit aan de kook. Dek de pan af met een deksel en laat alles een uur pruttelen. Zeef de vloeistof, en deze is klaar voor gebruik.

1 Brody, J.E., ‘Too many parents are afflicted with fever phobia’. The New York Times, 6 januari 1993
2 Brace, E.R., Pacanowski, J.P., Childhood symptoms: every parent’s guide to childhood illnesses. New York: Harper & Row, 1985: p.120
3 www.thuisarts.nl