In 7 stappen naar een 10

[rubriek: Kind & Gezondheid]

In 7 stappen naar een 10

De examentijd komt eraan. Misschien vraagt u zich af wat u als ouder kunt bijdragen aan het optimaal functioneren van uw kind. Hieronder volgen zeven stappen om de hersenfunctie van uw kind te optimaliseren.

Door: Cate Montana

Of het nu gaat om de eindexamens van het voortgezet onderwijs of een Cito-toets, soms bent u als ouder net zo nerveus als uw kind. Er hangt veel af van goede schoolresultaten en iedereen wil al het mogelijke doen om te zorgen dat zijn kind goed presteert, niet alleen rond examentijd maar ook op de lange termijn.
Het goede nieuws is dat uit hersenonderzoek blijkt dat er veel is dat u kunt doen. Hieronder leest u hoe u in zeven stappen de cognitieve functies van uw kind kunt optimaliseren.

1. Neem de voeding van uw kind onder de loep.
‘Het belang van adequate voeding voor de mentale gezondheid staat buiten kijf,’ zegt Edward Group van het Global Healing Center in Texas. ‘Voor kinderen, volwassenen, voor iedereen. Het is heel eenvoudig. Uw lichaam heeft voedingsstoffen nodig om goed te functioneren. Ook de hersenen lopen als het ware op ‘brandstof’. Het gaat niet vanzelf.’
De afgelopen jaren is er steeds meer bewijs gekomen dat voeding en gezond eten ‘noodzakelijk zijn voor pubers om hun volledige studiecapaciteiten te benutten, en geestelijke groei, gezondheid en welbevinden te bereiken.’1
Voeding is van essentieel belang voor het onderhouden van voldoende bloedtoevoer naar de hersenen. De vitaminen A, C, D, E en de B-vitaminen hebben allemaal invloed op de hersenfunctie, net als mineralen zoals magnesium, natrium, kalium en calcium. Vitamine B12 zorgt voor een gezonde hersencelactiviteit, en andere B-vitaminen zoals niacine (B3), riboflavine (B2), thiamine (B1) en pyridoxine (B6) zijn cruciaal voor de productie van neurotransmitters: stoffen die voor de communicatie tussen hersencellen zorgen. Docosahexaeenzuur (DHA), een vetzuur, is overvloedig aanwezig in de grijze stof van de hersenen en speelt een belangrijke rol in de hersenontwikkeling en de normale hersenfunctie. Uit onderzoek blijkt dat DHA het leervermogen verbetert.2
Sommige studies ontdekten zelfs dat supplementen met multivitaminen en mineralen ‘de hersenfunctie van gezonde kinderen kunnen verbeteren’.3 Maar het overgrote deel van klinische studies naar de relatie tussen voeding en de prestaties van de hersenen waren gericht op de negatieve impact van voedingsmiddelentekorten, en niet zozeer op de positieve impact van suppletie.
Die negatieve benadering is niet toevallig. Het hedendaagse westerse voedingspatroon kent veel gebreken. De meeste mensen hebben een tekort aan vitamine B12. Het kopergehalte, dat ‘de hersenfuncties ernstig kan beïnvloeden’,4 is lager dan ooit. Van vitamine D, nodig voor een normale hersenontwikkeling, krijgen de meeste mensen gevaarlijk weinig binnen. Een vitamine D-tekort is zelfs ‘een van de meest voorkomende medische aandoeningen bij kinderen en volwassenen’.5 Tot op heden zijn tekorten aan deze vitamine in verband gebracht met cognitieve stoornissen, dementie en alzheimer, spierzwakte en depressie.
Andere voedingsstoffen die de hersenen nodig hebben om optimaal te functioneren, zijn magnesium, jodium, omega 3-vetzuren, vitamine E, foliumzuur, eiwitten en ijzer.
Maar terwijl onderzoekers het belang van voeding voor de hersenontwikkeling en een gezonde hersenfunctie ontdekken – dus ook voor het vermogen goed te presteren op school – blijkt tegelijk de voedingswaarde van ons voedsel overal ter wereld achteruit te gaan.
In een onderzoek van het Amerikaanse ministerie van Landbouw bleken de voornaamste groente- en fruitsoorten opvallend achteruit te zijn gegaan in eiwitten, ijzer, calcium, magnesium, vitamine B2, C en E.6 Een soortgelijke Britse studie maakte melding van ‘significante dalingen’ in het gehalte aan calcium, magnesium, koper en natrium in groenten, en aan magnesium, ijzer, koper en kalium in fruit. Het kopergehalte was zelfs met meer dan 80 procent gedaald en de hoeveelheid calcium – volgens het Linus Pauling Instituut essentieel voor het geheugen – met 19 procent.7
Magnesium is van belang voor de synaptische plasticiteit in de hersenen: de vorming van verbindingen tussen zenuwcellen, die zorgt dat we dingen onthouden. Toch heeft pakweg de helft van de mensen in de geïndustrialiseerde landen een tekort aan dit mineraal.
Een laag magnesiumgehalte is al in verband gebracht met ADHD bij kinderen, en uit onderzoek bij ratten bleek een magnesiumsupplement het leervermogen, het kortetermijn- en langetermijngeheugen te verbeteren.
‘Onze bevindingen wijzen erop dat het verhogen van het magnesiumgehalte in de hersenen door een hogere magnesiuminame weleens een nuttige nieuwe manier kon zijn om de cognitieve capaciteiten te verbeteren’, aldus Guosong Liu, directeur van het Centrum voor Leren en Geheugen van de Tsinghua Universiteit in Beijing.8
Daar komt nog bij dat de hoeveelheid voedseladditieven en conserveermiddelen in onze sterk bewerkte, suikerrijke, voorverpakte voeding alsmaar toeneemt, wat de geestelijke capaciteit van kinderen en hun vermogen om op school goed te presteren, rechtstreeks aantast.
‘Kinderen consumeren die zooi met kruiwagens tegelijk en vervolgens vragen wij ons af waarom ze geen hoge cijfers halen. Als je je hersenen slechts de helft geeft van wat ze nodig hebben, moet je niet verbaasd zijn als ze niet op volle toeren draaien. Dat is een serieuze waarschuwing,’ aldus Group.

2 Zorg dat uw kind goed ontbijt.
Er was een tijd dat ouders hun kind met een tevreden gevoel naar school stuurden omdat hun buikje goed gevuld was. Die strategie werkt vandaag de dag nog steeds. Studies wijzen er consequent op dat ‘het overslaan van het ontbijt cognitieve en leerprocessen verstoort’.9
Ontbijtprogramma’s op scholen bleken niet alleen de aandacht en het geheugen te verbeteren, en daarnaast creativiteit, rekenkundige capaciteiten en spreekvaardigheid, maar ook gingen het verzuim en de achterstanden omlaag, en de ‘schoolprestaties en het cognitief functioneren’ verbeterden.10 Een goed ontbijt is vooral belangrijk voor kinderen tussen de 4 en 10 jaar. Uit PET-scans bleek dat glucose – de belangrijkste brandstof voor ons brein – in de hersenen van kinderen op die leeftijd twee keer zo snel wordt verwerkt als bij mensen boven de 16.11
Toch zijn er nog steeds veel kinderen in de westerse wereld die zonder ontbijt naar school gaan. En de kinderen die wel ontbijten, eten niet altijd even gezond. In de VS bestaat het ontbijt meestal uit graanproducten en vruchtensap. Die bevatten allebei koolhydraten die snel in glucose worden omgezet: voeding voor de hersenen. Ook zorgen koolhydraten dat er serotonine vrijkomt, de kalmerende neurotransmitter die een goed gevoel geeft: heel prettig voor een student die examens moet gaan maken. Dat klinkt op het eerste gezicht goed, maar de meeste ontbijtproducten van granen zijn bewerkt en staan bol van de suiker. Volgens de Milieuwerkgroep in Washington krijgt een kind dat iedere morgen een portie cornflakes eet per jaar bijna 5 kilo suiker extra binnen.
De populaire, speciaal voor kinderen bedoelde ontbijtgranen hebben een slechte kwaliteit en weinig voedingswaarde, en zelfs het vruchtensap is ongezond. Het meeste appelsap uit een pak bevat net zoveel suiker als een blikje Coca-Cola, en in sinaasappelsap zit bijna net zoveel. Dat draagt allemaal bij aan de 126 gram suiker die Amerikanen gemiddeld per dag binnenkrijgen. Maar ook Nederlanders zijn zoetekauwen: wij staan in de top 3 van suikereters en krijgen dagelijks maar liefst 102,5 gram binnen.12
Voedingsmiddelen met veel suiker zorgen weliswaar voor een tijdelijke ‘suikerroes’ als gevolg van pieken in het bloedsuikergehalte en het insulinegehalte, maar al snel daarna stort het lichaam in: het suikergehalte wordt zo laag dat het vermoeidheid en concentratiestoornissen veroorzaakt.
Uit dierproeven bleek dat te veel suiker leidt tot een lager gehalte aan brain-derived neurotrophic factor (BDNF, een groeihormoon dat van belang is voor het geheugen en het leervermogen), minder afgifte van neurotransmitters en minder geheugenvorming. Bovendien stompt de voortdurende suikerconsumptie het vermogen van de hersenen om de verzadiging te bepalen af. Kinderen houden daardoor een hongergevoel en dat werkt te veel eten in de hand.13
Maar de hoeveelheid suiker is niet de enige IQ-verlagende boosdoener in dit vertrouwde ontbijt. Ook de granen in de cornflakes zijn verdacht. Een boterham is dus niet per se een goed alternatief. De neuroloog David Perlmutter, auteur van de bestseller Het glutengevaar, onthult dat de levenslange consumptie van zogenaamd gezonde granen – zelfs biologische en volkoren – ontstekingen veroorzaken die bijdragen aan het ontstaan van ADHD, angststoornissen, alzheimer, depressie en meer.
Maar wat is dan een gezonde start? De ontbijtrecepten van Perlmutter concentreren zich rond eieren, eieren en nog eens eieren, vrije uitloop en biologisch. Er worden frittata’s en groenteomeletten van gemaakt of ze worden gepocheerd en met gerookte zalm gegeten. Eieren zijn lang als ongezond beschouwd, maar eigenlijk zijn ze een zeer goede bron van eiwitten met alle essentiële aminozuren, vitaminen A, D, en B12, ijzer, choline, gezonde verzadigde vetten én cholesterol: de stof waaruit een kwart van onze hersenen bestaat.
Als afwisseling op eieren beveelt hij ‘krokante cornflakes’ aan, die u zelf maakt van ongezouten noten, geschaafde kokosnoot, vers rood fruit (aardbeien en blauwe bessen zijn heel gezond) en melk.

3 Zorg dat uw kind voldoende slaapt.
‘Hersenkracht is van veel factoren afhankelijk, waaronder lichamelijke activiteit, slaap en voeding,’,zegt de Amerikaanse kindervoedingsdeskundige Jill Castle. Voldoende slaap is zo belangrijk voor schoolprestaties dat de Amerikaanse Academie van Kinderartsen (AAP) in 2014 scholen adviseerde om pas om halfnegen of later te beginnen. In Amerika zijn begintijden van halfacht heel normaal.
‘Uit onderzoek blijkt duidelijk dat tieners die voldoende slaap krijgen, minder kans hebben op overgewicht of depressie, minder vaak een verkeersongeluk krijgen en betere cijfers halen. Ze hebben we in het algemeen een betere kwaliteit van leven’, aldus Judith Owens, auteur van de verklaring van de AAP.14 Gelukkig beginnen de Nederlandse scholen niet zo vroeg als die in Amerika, maar als u nagaat dat jonge kinderen tien uur slaap per nacht nodig hebben en tieners negen tot negenenhalf uur,15 is halfnegen eigenlijk ook nog vroeg.

4 Houd uw kind in beweging.
Ook aerobe lichamelijke activiteit blijkt steeds weer schoolprestaties, intelligentietesten en het psychosociale functioneren van kinderen te verbeteren.16 Beweging vergroot het hersenvolume in de hersendelen die zich bezighouden met het verwerken van handelingen. Ook kan beweging kinderen helpen die problemen hebben met lezen.
Tot dusver is er geen directe relatie gevonden tussen de hoeveelheid en intensiteit van het bewegen of de algehele conditie en de cognitieve verbeteringen. De voordelen van beweging variëren van kind tot kind en meer is niet altijd beter. Kinderen met leesproblemen bijvoorbeeld, hebben meer baat bij programma’s die zich richten op de ontwikkeling van het evenwicht, de timing en de coördinatie, dan op alleen maar zeer intensieve training.17
Tijd voor vrij spel tijdens de schooldag, vooral voor kinderen op de basisschool, is inmiddels ook erkend als uitermate waardevol voor het bevorderen van het probleemoplossend vermogen, de zelfregulatie, spreekvaardigheid en het redeneervermogen. Spelen kan ook de afgifte van BDNF in de hersenen in gang zetten, zo blijkt uit dierproeven.18
Scholen in Japan – bekend om hun discipline en uitmuntendheid – geven hun leerlingen na elke 50 minuten in een leslokaal een pauze van 10 minuten. In Nederland hebben kinderen minder vaak en minder lang pauze. In de VS heeft de aandacht voor een ‘harde aanpak’ in het onderwijs geleid tot een aanzienlijke afname en verkorting van de pauzes. Toch publiceerde de AAP in 2013 een rapport waarin staat dat ‘veilige pauzes met goed toezicht cognitieve, sociale, emotionele en lichamelijke voordelen opleveren […], een cruciaal en onmisbaar onderdeel van de ontwikkeling van een kind vormen […] en een noodzakelijke onderbreking zijn van de intense academische uitdagingen in het klaslokaal.’19
Lichamelijke activiteiten tijdens de pauzes zijn heilzaam en hebben de voorkeur, maar het belang van een pauze ligt vooral in de ongestructureerde aard ervan. Lessen lichamelijke opvoeding zijn dus geen vervanging van vrij spel.20

5 Geef uw kind genoeg te drinken.
Een andere factor die schoolprestaties verbetert maar vaak over het hoofd wordt gezien, is de vochthuishouding. De meeste kinderen drinken geen water, maar geven hun zakgeld uit aan sportdrankjes en frisdranken. Toch blijkt uit studies dat het drinken van gewoon water onder schooltijd de concentratie, het kritisch denken en het geheugen stimuleert. Milde uitdroging – een vochtverlies van 1 tot 2 procent – kan daarentegen de cognitieve prestaties al verminderen.21

6 Creëer een omgeving die het leren bevordert.
Er zijn talloze alternatieve therapieën die effect hebben op het leren. Zo is aromatherapie – het gebruik van essentiële oliën om fysiologische en psychologische veranderingen in het welbevinden te bewerkstelligen – effectief gebleken bij het stimuleren van cognitieve functies. In een onderzoek voerden vrijwilligers cognitieve taken uit in ruimtes waarin de geur van rozemarijnolie hing, die de werkzame stof 1,8-cineol bevat. Er bleek een ‘opvallende relatie’ tussen de concentratie die werd ingeademd, en de snelheid en nauwkeurigheid van de testuitslagen.22 In een ander onderzoek met 144 vrijwilligers die aan het aroma van pepermuntolie werden blootgesteld, bleek deze essentiële olie het geheugen te versterken en de alertheid te verhogen.23
Ook kleur blijkt de mentale aandacht te stimuleren en te helpen dingen te onthouden. Onderzoek heeft bevestigd dat informatie die in veelkleurige multimediapresentaties wordt aangereikt, beter wordt onthouden dan informatie in verschillende tinten grijs.24 Tijdens een reeks onderzoeken aan de Universiteit van Brits Columbia in Vancouver (Canada) werd ontdekt dat rood detail-georiënteerde taken versterkt, terwijl blauw de creativiteit stimuleert.25
Is het dus een goed idee om de kamer van uw kind in warme rode tinten te schilderen om de aandacht te verbeteren? Of blauw om hem of haar te inspireren tot out of the box denken? Misschien. Volgens Andrea Thompson, een basisschoolleerkracht uit Australië, verbeterde de IQ-score van kinderen als ze getest werden in ruimtes met een laag plafond dat lichtblauw, geel, geelgroen of oranje was geschilderd. Hun score daalde echter in ruimtes met een wit, bruin of zwart plafond.26

7 Geef slimme supplementen.
Er is helaas geen toverpil die in één keer het IQ kan verbeteren. Maar onderzoek heeft aangetoond dat voedingssupplementen al binnen 12 weken een verandering laten zien in de mentale prestaties (en stemming).27
Het Linus Pauling Instituut beveelt aan om extra supplementen te geven, boven op een dagelijkse multivitamine die de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) bevat. Omdat in Nederland de ADH wordt vastgesteld door de Gezondheidsraad en die vrijwel altijd lager ligt dan de Amerikaanse, hebben we de doseringen weggelaten, want die zouden een vertekend beeld geven.
• Kinderen van 4 tot 13: extra vitamine A (waarvan de helft bètacaroteen) en vitamine D, calcium en magnesium.
• Tieners: voedingsdeskundige Leo Galland beveelt een suikerarm, vetarm, vezelrijk dieet aan met extra lijnzaad, levertraan of walnootolie om de concentratie te verbeteren en eventuele depressie te beëindigen. Daarnaast supplementatie met de volgende B-vitamines: B1, B6 en B12.

[kader:] De zeven belangrijkste oppeppers voor het brein
De Amerikaanse voedingsdeskundige Jill Castle raadt met klem de volgende voedingsmiddelen aan voor het verbeteren van de cognitieve functies:
1 Avocado: rijk aan gezonde vetten (omega 3-vetzuren); verbetert de bloedtoevoer naar de hersenen. Pureer de vrucht en gebruik als boterhambeleg of snijd in stukjes en bestrooi met Himalaya-zout.
2 Blauwe bessen: barstensvol flavonoïden; verbeteren het geheugen, het leren en het algemene vermogen tot redeneren. Doe een handvol bessen in een bakje volvette, Griekse yoghurt en stop dit in het lunchpakket van uw kind. Of voeg de bessen toe aan een toetje.
3 Pure chocola: bevat flavanolen; bevordert de bloedtoevoer naar de hersenen, waardoor denkvermogen en stemming verbeteren.
4 Eieren: een eierdooier bevat ongeveer 200 mg choline, een belangrijke halfvitamine voor kinderen tot en met acht jaar. Eieren bevatten ook ijzer, foliumzuur en vitamine A en D.
5 Vette vis: de omega 3-olie die aanwezig is in vette vis kan het probleemoplossend vermogen verbeteren, de concentratie en het geheugen. Wilde (in plaats van gekweekte) zalm is het beste; makreel en sardines bevatten ook weinig toxische stoffen en kwik.
6 Noten: een goede bron van enkelvoudig onverzadigde vetten; rijk aan vitamine E, die de hersenen beschermt tegen degeneratieve ziekten. Noten zijn het perfecte tussendoortje, of strooi ze over de salade.
7 Olijven: de enkelvoudig onverzadigde vetten bevorderen de zuurstoftoevoer naar de hersenen. Daarnaast is olijfolie een goede bron van fenolische antioxidanten.

[kader:] Meer hersenvoer
Amandelboter en pindakaas: rijk aan eiwitten, vitamine D3 en foliumzuur. Ze kunnen de hersenkracht verbeteren en de meeste kinderen vinden ze lekker.
Asperges: een goede bron van vezels en boordevol koper, vitamine B6, B2 en B5, A, C en E, kalium, choline, selenium, zink, ijzer en eiwitten: allemaal voedingsstoffen die de hersenen nodig hebben om goed te werken.
Broccoli: bevat veel kalium, vitamine C, A, B6 en K. Goed voor de hersenen en rijk aan vezels.
Kokosolie: rijk aan triglyceriden met een middellange keten, die de hersencellen vernieuwen en de functie van het zenuwstelsel verbeteren.
Levertraan: een eeuwenoud middel; geweldige bron van vitamine D en A, en van omega 3-vetzuren: allemaal nodig voor een heldere, actieve geest.
Lijnzaad: rijk aan vezels en eiwitten; bevat ook magnesium. Gebruik het in salades of strooi over de groenten.
Volle Griekse yoghurt: bron van calcium, dat stress vermindert, de stemming verbetert en helpt sneller te denken.
Boerenkool: rijk aan vitamine E en C, foliumzuur, mineralen en vetzuren, allemaal belangrijk voor hersenkracht.
Mosselen: rijk aan vitamine B12, die het geheugen helpt en de stemming in evenwicht brengt.
Pompoenpitten: krokant en rijk aan zink, dat het geheugen en de algehele hersenfunctie verbetert.
Spinazie: rijk aan magnesium, vitamine E en foliumzuur, verbetert de bloedcirculatie in de hersenen en de vorming van nieuwe zenuwverbindingen en -netwerken.

[kader:] Plan van aanpak voor een beter brein
Voor de gezondheid van de hersenen is het essentieel om gezonde eetgewoonten in te stellen. Een gezond dieet betekent geen bewerkte voedingsmiddelen, geraffineerde producten en suikers, frisdranken en andere gezoete dranken. Het betekent ook: er een gewoonte van maken om een breed scala aan voedzame, natuurlijke maaltijden te koken (niet in de magnetron).
Volgens het Nationale Centrum voor Verslaving en Drugsmisbruik van de Columbia Universiteit doen kinderen en tieners die regelmatig samen met het gezin eten, het beter op school. Bovendien roken en drinken ze minder vaak en gebruiken ze minder vaak drugs.
Uw boodschappentas moet biologische groenten en fruit bevatten, biologische vrije-uitloopeieren, biologisch vlees en gevogelte van gras gevoerde dieren, peulvruchten, noten en zaden, en gegiste voedingsmiddelen zoals kefir, niet-gepasteuriseerde yoghurt en zuurkool.
Maar het is makkelijker gezegd dan gedaan om uw eetgewoonten te veranderen, vooral als uw kinderen sterke voor- of afkeuren hebben of als ze vaak buiten de deur eten.
Hier volgen een paar tips die kunnen helpen:
• Maak van ontbijten een gewoonte en plan het in. Vermijd suikerrijke ontbijtgranen en brood van geraffineerde granen, die bol staan van de gluten. Het kan een idee zijn om het ontbijt in te richten zoals de lunch: warm groenten op en kook eieren, of maak iets klaar met de restjes van het avondeten.
• Kook in de weekenden of ‘s avonds zoveel dat u wat vlees en groenten overhoudt voor de ochtend. Vries klaargemaakte groenten of stukjes vlees in individuele porties in, die u ‘s nachts ontdooit zodat u ze voor het ontbijt kunt gebruiken.
• Maak een lunchtrommel klaar voor school. Zorg dat er goede eiwitten, groenten, licht gepasteuriseerde, volvette kaas en vers fruit in zit.
• Geef het goede voorbeeld door zelf gezond te eten.
• Betrek uw kind erbij. Leg uit waarom u veranderingen doorvoert en voor natuurlijke, biologische voeding kiest. Neem uw kinderen mee als u boodschappen gaat doen en laat ze zelf dingen kiezen. Probeer nieuwe dingen uit. Lees samen de etiketten. Vraag ze om mee te helpen als u eten kookt. En bedenk: u doet meer dan alleen het IQ van uw kind bevorderen. U creëert een levenslange basis voor gezond eten.

[kader:] Heeft mijn kind een tekort?
Symptomen van extreme voedingstekorten variëren van algehele vermoeidheid, spierzwakte en een afwijkend hartritme tot een doof gevoel in de ledematen, geheugenverlies, ziekelijke bleekheid en geagiteerdheid. Mildere symptomen zijn bijvoorbeeld onscherp zien (wijst op een tekort aan B6, B2 of B5), een ooglid dat trekt (te weinig magnesium, B2, B6 of zink), acne (tekort aan A, E, B2, B3, B6, B8, C, zink en essentiële vetzuren) of witte vlekken op de nagels (tekort aan zink en B6).
Als u vermoedt dat uw kind een tekort heeft aan een bepaalde voedingsstof, laat dan het bloed of haar onderzoeken door een arts of natuurgeneeskundige. Haar verandert langzaam en kan nauwkeurig een mineraaltekort of de aanwezigheid van zware metalen aan het licht brengen.

[Literatuur:]
1 Fremont County Group Homes, Inc. Wellness Policy; www.fremontcountygrouphomes.com/WebPage21.aspx
2 Pharmacol Res, 1999; 40: 211-25
3 Br J Nutr, 2008; 100: 1086-96
4 Prog Neurobiol, 2014; 116: 33-57
5 J Clin Res Pediatr Endrocrinol, 2012; 4: 25-9
6 J Am Coll Nutr, 2004; 23: 669-82
7 Br Food J, 1997; 99: 207-11
8 Neuron, 2010; 65: 165-77
9 Am J Clin Nutr, 1998; 67 [suppl]: 804S-13S
10 J Sch Health, 2005; 75: 199-213; Front Hum Neurosci, 2013; 7: 425
11 Prev Med, 1998; 27: 184-8
12 Ferdman, Roberto A. ‘Where people around the world eat the most sugar and fat’, The Washington Post, 5 februari 2015
13 Neuroscience, 2001; 112: 803-14
14 Pediatrics, 2014; 134: 642-9
15 Eveline Crone: Het puberende brein, Bert Bakker, 2008
16 Prev Chronic Dis, 2013; 10: 130010
17 Dev Neurorehabil, 2008; 11: 236-40
18 Dewar G. ‘The cognitive benefits of play: Effects on the learning brain’; www.parentingscience.com/benefits-of-play.html
19 Pediatrics, 2013; 131: 183-8
20 Educ Res, 2005; 34: 13-9
21 ACSMs Health Fit J, 2013; 17: 21-8
22 Ther Adv Psychopharmacol, 2012; 2: 103-13
23 Int J Neurosci, 2008; 118: 59-77
24 Malays J Med Sci, 2013; 20: 3-9
25 Science, 2009: 323: 1226-9
26 TEACH J Christian Educ, 2012; 6, Article 4; http://research.avondale.edu.au/cgi/viewcontent.cgi?article=1178&context=teach
27 Br J Nutr, 2008; 100: 1086-96

[Streamers:]
‘Als je je hersenen slechts de helft geeft van wat ze nodig hebben, moet je niet verbaasd zijn als ze niet op volle toeren draaien.’
Het meeste appelsap uit een pak bevat net zoveel suiker als een blikje Coca-Cola.
Scholen in Japan – bekend om hun discipline en uitmuntendheid – geven hun leerlingen na elke 50 minuten in een leslokaal een pauze van 10 minuten.
Amandelboter en pindakaas kunnen de hersenkracht te verbeteren en de meeste kinderen vinden ze lekker.
U doet meer dan alleen het IQ van uw kind bevorderen: u creëert een levenslange basis voor gezond eten.

 

Wilt u dit artikel lezen?

Als abonnee kunt u dit artikel gratis lezen door in te loggen op uw account. Nog geen abonnee? Sluit nu een abonnement af.

Andere artikelen van Cate Montana

kleine wonderen met Enzymtherapie

Acupunctuur bij gezichtsveroudering

Je lymfestelsel overvol

Anders omgaan met een beroerte

Herstel van het lichaam na een kankerbehandeling

Marktwerking en zorg?

Veel politici spreken zich uit over marktwerking in de zorg. Volgens sommigen helpt concurrentie om kosten te beteugelen. Volgens anderen leidt het juist tot meer kosten en minder kwaliteit. De uitspraken van voor- en tegenstanders zijn niet altijd onderbouwd. Ten...

Gastcolumn: Emoties kun je als voedsel verteren

Er is de afgelopen jaren een gestage toename te zien van het aantal mensen dat psychische aandoeningen ontwikkelt.1 Dat is zorgelijk, maar eigenlijk ook relatief eenvoudig te veranderen. De kern van het probleem is dat veel mensen hun emoties niet adequaat kunnen...

De borsten

Zacht, rond, fier, stevig, klein, hangend, veranderd of zelfs afwezig na een operatie… Borsten zijn er in vele prachtige soorten en maten. Ze bestaan uit vetweefsel, bindweefsel, ligamenten én borstklieren; elke borst is gevuld met zo’n vijftien tot twintig lobben die...

Holistische hulp bij een kinderwens

Zwanger worden, het lijkt zo vanzelfsprekend. Toch heeft 1 op de 5 stellen vruchtbaarheidsproblemen - en dat worden er steeds meer. In haar praktijk begeleidt Ingrid Schoonveld vrouwen met een onvervulde kinderwens. Schoonveld werkte al jaren in de communicatiesector...

Beter naar je gevoel (leren) luisteren deel 2

In het eerste deel van dit tweeluik las je waarom het een uitdaging kan zijn om naar je gevoel te luisteren. In dit tweede deel gaan we in op het maken van gezonde voedingskeuzen, door een situatie te creëren waarin je op je gevoel kunt leren vertrouwen. Belangrijke...

Cate Montana avatar

Over de auteur

Cate Montana is een auteur die bekend staat om haar werk op het gebied van psychologie, spiritualiteit en zelfhulp. Ze heeft een achtergrond in de journalistiek, wat haar een scherpe analytische blik geeft op de onderwerpen die ze behandelt. Montana's werk richt zich vaak op het verkennen van het menselijk bewustzijn, de aard van de werkelijkheid en hoe deze concepten van invloed zijn op persoonlijke groei en ontwikkeling.
Lees meer artikelen van Cate Montana