Hypnose en FODMAP bij PDS

Regelmatig lees je in Medisch Dossier dat een holistische aanpak, met focus op lichaam én geest, het uitgangspunt zou moeten zijn bij de behandeling van chronische aandoeningen. Maar hoe ziet zoiets eruit in de praktijk? In deze nieuwe rubriek zal steeds één aandoening vanuit een holistisch perspectief worden belicht. Deze keer staat het Prikkelbare Darm Syndroom centraal.

Maar liefst een op de vijf Nederlanders heeft in meer of mindere mate last van darmproblemen. Veelvoorkomend zijn een opgeblazen gevoel, winderigheid, spijsverteringsproblemen, buikpijn, ontlastingsproblemen en voedselovergevoeligheden. Als na onderzoek blijkt dat er geen sprake is van een glutenallergie of darmziekte, zoals de ziekte van Crohn, dan zal al snel de diagnose Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) worden gesteld. Het is niet goed bekend waardoor PDS precies ontstaat, maar we weten wel dat PDS opvallend vaak ontstaat na een darminfectie, langdurig gebruik van (breedspectrum) antibiotica of een psychisch trauma. Na het stellen van de diagnose PDS door een arts begint er vaak een persoonlijke zoektocht naar de juiste therapie. Iedereen met PDS reageert namelijk anders op voeding en ook stress speelt vaak een rol. Het gehele systeem is betrokken bij de aandoening, van de hersenen tot de spijsvertering en het immuunsysteem. Dat maakt PDS bij uitstek geschikt voor een holistische benadering.

Ruim vier op de vijf volwassenen en kinderen met PDS reageren goed op hypnotherapie

Holistische benadering

Bij een holistische benadering wordt ervan uitgegaan dat klachten ontstaan door een samenspel van lichamelijke en psychische factoren. Bij PDS zien we bijvoorbeeld dat er vaak sprake is van voedselovergevoeligheden die spijsverterings- en ontlastingsproblemen kunnen veroorzaken en dat mensen met PDS vaker stressgevoeliger zijn en sneller fysieke pijn ervaren. Hierdoor kan iemand in een vicieuze cirkel terechtkomen waarbij stress, pijn en darmklachten elkaar in stand houden. Een aanpak die zich richt op zowel de darmen als de geest zou dit patroon kunnen doorbreken.

In Nederland heeft een groep wetenschappers en artsen het project REDUCE PDS opgezet, waarbij PDS’ers de regie in eigen hand mogen nemen wat betreft hun keuze voor een behandeling. Op basis van wetenschappelijke inzichten en patiëntervaringen zijn er behandelmethoden opgesteld waaruit de PDS-patiënt mag kiezen. Behandelingen bestaan bijvoorbeeld uit het gebruik van probiotica, kruiden, verschillende soorten medicijnen of lichaamsgerichte therapieën (zie het kader ‘Keuzehulp PDS’). Ook voeding en geestelijke gezondheid komen aan bod in de vorm van onder andere het FODMAP-dieet en hypnotherapie.1

Hypnotherapie bij PDS

Het spijsverteringskanaal bevat een geheel eigen zenuwstelsel, het enterische zenuwstelsel, dat op verschillende prikkels reageert waaronder voeding en emoties. Dit zenuwstelsel wordt gedeeltelijk aangestuurd door de hersenen, maar werkt hoofdzakelijk zelfstandig. Hier komt de term ‘buik-brein’ of ‘tweede brein’ vandaan, zoals het enterische zenuwstelsel ook wel wordt genoemd. Ondanks dat het buik-brein zelfstandig kan functioneren, is de connectie met de hersenen essentieel. Bij een verstoorde communicatie, of minder sterke verbinding tussen het buik-brein en de hersenen, kunnen er darmklachten ontstaan, maar ook psychische klachten zoals stress en angst.2 Uit dit fenomeen blijkt goed hoe de communicatie tussen de hersenen en de darmen tweerichtingsverkeer is.

Hypnotherapie is een methode waarbij een persoon onder hypnose wordt gebracht om de communicatie tussen de hersenen en het buik-brein te herstellen. De therapie leert de PDS-patiënt om beter om te gaan met psychologische problemen, stimuleert een verbeterde informatieverwerking door het centrale zenuwstelsel en versterkt de hersen-darm-as. Het is niet zo dat de hypnotherapeut de gehypnotiseerde door een hoepel kan laten springen. Iemand die onder hypnose is, bevindt zich in een staat van diepe ontspanning en tegelijkertijd sterk geconcentreerde aandacht. Deze staat zorgt ervoor dat iemand ontvankelijker wordt voor bewuste en onbewuste suggesties en gedachten, waardoor de verbinding tussen het brein en het buik-brein zich kan herstellen.3

Hoewel er soms wat lacherig wordt gedaan over deze therapie, laat wetenschappelijk onderzoek overtuigende resultaten zien. De therapie is effectief bij volwassenen en kinderen en heeft zowel effect op de korte als op de lange termijn. Maar liefst 80 procent van de volwassenen met PDS reageert positief op hypnotherapie en ervaart een vermindering van zijn klachten. Bij een deel zijn de darmklachten na drie maanden zelfs volledig verdwenen. Uit onderzoek blijkt verder dat de therapie ook na minimaal een jaar nog effectief is.4 Kinderen reageren zelfs nog iets beter op hypnotherapie. Een recente klinische studie laat zien dat 88 procent van de kinderen die hypnotherapie ontvingen een sterke afname van hun darmklachten en psychische klachten, waaronder angst, ervaarde.5

Driekwart van de mensen met PDS heeft baat bij een FODMAP-arm voedingspatroon

Interessant is dat hypnotherapie niet alleen de verbinding tussen de hersenen en de darmen kan versterken of herstellen, maar dat er ook meetbare veranderingen in de darm plaatsvinden. Hypnose heeft invloed op de verteringssnelheid en verbetert het immuunsysteem in de darm. Het ondergaan van hypnotherapie leidt zelfs tot kleine veranderingen in de samenstelling van de darmflora. In een kleine studie met 38 PDS-patiënten die tien weken hypnotherapie ontvingen, was de samenstelling van de darmflora aan het eind van de studie iets verbeterd.6 Het meeste effect heeft de therapie echter op het zenuwstelsel.

Hypnotherapie werkt bij een brede groep PDS-patiënten. Een grotere effectiviteit valt te verwachten als de darmklachten stressgerelateerd zijn of als er tevens sprake is van angst of depressie. Bij de toepassing van hypnotherapie is het belangrijk dat er gekozen wordt voor een hypnotherapeut die gespecialiseerd is in PDS, zodat tijdens de behandeling specifiek op de hersen-darm-connectie gewerkt wordt. Voor mensen die niet kunnen of willen reizen, bijvoorbeeld door de ernst van de darmklachten, is het goed om te weten dat hypnotherapie ook online kan worden toegepast en dat dit bijna net zo effectief is als in een behandelpraktijk.7

FODMAP-dieet voor rustige darmen

Een van de meest effectieve voedingstherapieën bij PDS is het FODMAP-dieet. De afkorting FODMAP staat voor Fermentable Oligosaccharides Disaccharides Monosaccharides And Polyols oftewel fermenteerbare oligo-, di-, mono-sacchariden en polyolen.8 Ongeveer driekwart van de mensen met PDS reageert op een of meerdere van deze soorten korte keten koolhydraten in de voeding. FODMAP’s komen breed voor in de voeding. Voorbeelden van voedingsmiddelen met FODMAP’s zijn tarweproducten, peulvruchten, melkproducten met veel lactose, verschillende soorten groente en fruit en producten met kunstmatige zoetstoffen. Bij een overgevoeligheid voor FODMAP’s worden de koolhydraten niet goed afgebroken in de darmen, waardoor ze gefermenteerd worden en zo gasvorming veroorzaken. Daarnaast hebben ze een effect op de passagesnelheid door de darm en de hoeveelheid water die zich in de darmen bevindt. Een overschot kan naast winderigheid leiden tot diarree-achtige klachten en buikpijn.9,10

Het FODMAP-dieet is een ‘eliminatie-herintroductie dieet’, wat betekent dat in eerste instantie al deze typen koolhydraten uit de voeding worden verwijderd. Dit maakt het een moeilijk dieet, omdat het om veel verschillende soorten voedingsmiddelen gaat. Onderzoek laat zien dat mensen het een psychisch belastend dieet vinden en dat het daarnaast het sociale leven kan beperken, omdat buiten de deur eten tijdens het volgen van het dieet een uitdaging kan zijn.11 Zodra de darmklachten na vier tot acht weken sterk verbeterd of zelfs geheel verdwenen zijn, wordt overgegaan op de herintroductiefase die minimaal zes tot tien weken duurt. Tijdens deze fase worden de verschillende koolhydraten op een systematische manier één voor één geïntroduceerd in een steeds grotere portie. Zodra de klachten terugkomen, weet je op welke voedingsmiddelen je reageert en in welke hoeveelheid je een voedingsmiddel eventueel nog wel verdraagt. Op deze manier kom je tot een volwaardig en volledig gepersonaliseerd voedingspatroon.12 Omdat het FODMAP-dieet een ingewikkeld dieet is waarbij op de lange termijn relatief makkelijk tekorten in de voeding kunnen ontstaan, is het belangrijk om dit dieet toe te passen in samenwerking met een gezondheidsprofessional, zoals een diëtist, die ervaring heeft met PDS.

Langdurige toepassing van een FODMAP-arme voeding leidt tot veranderingen in de darmflora door een tekort aan vezels waarop de darmbacteriën kunnen groeien. Met name het aantal gunstige bifidobacteriën gaat achteruit.9,10 Het FODMAP-dieet moet dan ook worden gezien als een eliminatie- én herintroductie-dieet. Met name het herintroduceren van voedingsmiddelen wordt geregeld achterwege gelaten als iemand klachtenvrij is. Als het noodzakelijk is om het FODMAP-dieet gedurende lange tijd te volgen, omdat je darmen te gevoelig blijken te zijn voor een groot aantal voedingsmiddelen, dan kan het zinvol zijn om de darmflora te ondersteunen met probiotica waarin met name verschillende soorten bifidobacteriën zitten. Door middel van een multivitamine-mineralensupplement kunnen de benodigde voedingsstoffen voor het behoud van een goede gezondheid ondersteund worden.

Keuzehulp PDS

De Keuzehulp PDS is een tool die is ontwikkeld in samenwerking met de Prikkelbare Darm Syndroom Belangenorganisatie, de Maag Lever Darm Stichting, een huisarts en een team gezondheidsprofessionals, waaronder een MDL-arts, een apotheker en een diëtist. De Keuzehulp PDS bevat informatie over verschillende soorten therapieën en helpt bij het kiezen van de behandeling die het best bij een persoon past. De tool helpt onder andere de voor- en nadelen van een behandeling tegen elkaar af te wegen, gaat in op de wetenschappelijke onderbouwing en geeft aan of de therapie wordt vergoed door de zorgverzekering. Omdat zowel patiënten als gezondheidsprofessionals hebben bijgedragen aan de totstandkoming van de tool, geeft deze gedegen informatie waarmee de patiënt daadwerkelijk iets kan.

De volgende behandelingen zijn opgenomen in de Keuzehulp PDS, waarbij onderscheid is gemaakt tussen bewezen effectieve behandeling en behandelingen waarvan de effectiviteit nog onvoldoende duidelijk is, maar een groep patiënten wel baat heeft:

Bewezen behandelingen: FODMAP-dieet, bekkenbodemfysiotherapie, hypnotherapie, cognitieve gedragstherapie, bepaalde medicijnen, psylliumvezels, magnesiumhydroxide en bepaalde supplementen zoals pepermuntoliecapsules en probiotica.

Behandelingen die in de praktijk kunnen werken, maar waarvoor onvoldoende wetenschappelijk bewijs is: ontspanningsoefeningen, osteopathie, CBD-olie, verschillende kruidenmiddelen waaronder gember, venkel en kurkuma en orthomoleculaire geneeskunde waaronder de toepassing van vitamine B12 en vitamine D.

Een PDS’er heeft dus veel om uit te kiezen. De Keuzehulp PDS kan hierbij uitkomst bieden, zowel voor de patiënt als een behandelaar. Het is dan ook te hopen dat deze tool wordt opgenomen in de nieuwste NHG-standaard voor huisartsen, zodat huisartsen beter op de hoogte zijn van de mogelijkheden bij PDS.

Conclusie

PDS is bij uitstek geschikt voor een holistische benadering, door het samenspel tussen de hersenen en de darmen. Hypnotherapie en het FODMAP-dieet laten bij de meerderheid van de PDS-patiënten een positief effect zien, waarbij darmklachten sterk verminderen en de kwaliteit van leven verbetert. Een holistische aanpak die zich richt op lichaam en geest bestaat uit het bewust en op een systematische manier achterhalen op welke voedingsmiddelen je reageert en het versterken van de hersen-darm-connectie. Ondanks de sterke wetenschappelijke onderbouwing kan het natuurlijk zo zijn dat je niet reageert op deze therapieën. Gelukkig bestaan er nog vele andere mogelijkheden, zoals je kunt lezen in het kader ‘Keuzehulp PDS’. Laat dit je inspireren om zelf op zoek te gaan naar de best passende holistische behandeling.

Bronnen
1 Keuzehulp PDS, via www.pdsb.nl
2 World J Gastroenterol. 2014;20(39):14105–14125.
3 Hypnotherapie bij PDS, via www.pds-therapeuten.nl
4 J Neurogastroenterol Motil. 2014;20(2):152–162.
5 Frontline Gastroenterology 2020. doi: 10.1136/flgastro-2020-101679
6 Int J Mol Sci. 2018;19(11):3619.
7 Int J Clin Exp Hypn. 2019;67(1):69–80.
8 PLoS One. 2017;12(8):e0182942.
9 Nat Rev Gastroenterol Hepatol 2014;11, 256–266.
10 Gut 2017;66:1517-1527.
11 J Gastr and Hep 2017;32:16–19.
12 J Hum Nutr Diet. 31, 239–255.

Wilt u dit artikel lezen?

Als abonnee kunt u dit artikel gratis lezen door in te loggen op uw account. Nog geen abonnee? Sluit nu een abonnement af.

Andere artikelen van Cindy de Waard

Beter naar je gevoel (leren) luisteren deel 2

Luister (niet) altijd naar je gevoel; Deel 1

Wat leren traditionele voeding en leefpatronen ons?

Aderverkalking: Een Stille Bedreiging voor de Gezondheid

Breekbare botten: Kun je osteoporose tegengaan?

Marktwerking en zorg?

Veel politici spreken zich uit over marktwerking in de zorg. Volgens sommigen helpt concurrentie om kosten te beteugelen. Volgens anderen leidt het juist tot meer kosten en minder kwaliteit. De uitspraken van voor- en tegenstanders zijn niet altijd onderbouwd. Ten...

Gastcolumn: Emoties kun je als voedsel verteren

Er is de afgelopen jaren een gestage toename te zien van het aantal mensen dat psychische aandoeningen ontwikkelt.1 Dat is zorgelijk, maar eigenlijk ook relatief eenvoudig te veranderen. De kern van het probleem is dat veel mensen hun emoties niet adequaat kunnen...

De borsten

Zacht, rond, fier, stevig, klein, hangend, veranderd of zelfs afwezig na een operatie… Borsten zijn er in vele prachtige soorten en maten. Ze bestaan uit vetweefsel, bindweefsel, ligamenten én borstklieren; elke borst is gevuld met zo’n vijftien tot twintig lobben die...

Holistische hulp bij een kinderwens

Zwanger worden, het lijkt zo vanzelfsprekend. Toch heeft 1 op de 5 stellen vruchtbaarheidsproblemen - en dat worden er steeds meer. In haar praktijk begeleidt Ingrid Schoonveld vrouwen met een onvervulde kinderwens. Schoonveld werkte al jaren in de communicatiesector...

Beter naar je gevoel (leren) luisteren deel 2

In het eerste deel van dit tweeluik las je waarom het een uitdaging kan zijn om naar je gevoel te luisteren. In dit tweede deel gaan we in op het maken van gezonde voedingskeuzen, door een situatie te creëren waarin je op je gevoel kunt leren vertrouwen. Belangrijke...

Cindy de Waard avatar

Over de auteur

Cindy de Waard is natuurgeneeskundige en farmaceutisch wetenschapper. Zij heeft zich enkele jaren beziggehouden met wetenschappelijk onderzoek op het gebied van darmgezondheid en richt zich op dit moment op het behandelen van mensen met darm gerelateerde klachten. Naast haar werkzaamheden als therapeut geeft zij gezondheidsvoorlichting met als doel het belang van een gezonde darm onder de aandacht te brengen.
Lees meer artikelen van Cindy de Waard