Honger kankercellen uit

 [rubriek: Uitgelicht]

Honger kankercellen uit

Kankercellen voeden zich met glucose. Dus vasten of veel minder calorieën eten, zou de ziekte een halt toe kunnen roepen.

Door Bryan Hubbard

Misschien hebt u wel eens van het vastendieet gehoord, dat gebaseerd is op de regel 5:2. Dat betekent dat u vijf dagen normaal eet en daarna twee dagen een streng dieet volgt. Een van de ideeën erachter is dat dit dieet niet alleen helpt bij afvallen, maar ook wel eens de sleutel kon zijn in de strijd tegen kanker.
Simpel gezegd hongeren we kanker uit door niet te eten. Valter Longo is hoogleraar gerontologie (de wetenschap van ouderdomsverschijnselen) en biologie aan de Universiteit van Zuid-Californië. Hij schat dat kankercellen hun primaire voedingsbron verliezen als we vier dagen vasten. Dat alleen is echter niet genoeg: mensen die vier dagen niet eten, zijn niet plotseling van hun kanker af, want de kankercellen zullen dan op zoek gaan naar nieuwe energievoorraden. Die vinden ze in de vorm van eiwitkinasen, een bepaald soort enzymen.
De definitieve klap na het vasten, zegt Longo, wordt uitgedeeld als een kankerpatiënt vervolgens kinaseremmers gaat slikken. Kinaseremmers zijn medicijnen die al worden ingezet tegen kanker. Als ze naast vasten worden gebruikt, blokkeren ze de laatste voedingsbron voor kankercellen.
Op dit moment is deze therapie nog in een experimenteel stadium: Longo heeft deze theorie alleen nog maar in zijn laboratorium getest op cellijnen van dikkedarmkanker. Maar het is een theorie die ook onderzocht wordt door wetenschappers in Europa, die haar willen testen bij kankerpatiënten. Longo heeft er vertrouwen in dat hij een belangrijke nieuwe manier heeft ontdekt om kanker te behandelen. Een manier die geen rampzalige schade aan het immuunsysteem toebrengt, zoals chemotherapie dat wel doet.1
Longo heeft deze ontdekking niet in z’n eentje gedaan. Behalve de wetenschappers in zijn Italiaanse geboortestad Genua die hem hebben geholpen, heeft Longo ook volop gebruikgemaakt van de inzichten van de Duitse biochemicus Otto Warburg, die in 1970 is overleden. Warburg kreeg in 1931 de Nobelprijs voor Fysiologie of Geneeskunde, vanwege zijn onderzoek naar de celademhaling. Warburg ontdekte dat kankercellen geen zuurstof nodig hebben (ze zijn anaeroob), maar in plaats daarvan afhankelijk zijn van een energiebron van gefermenteerde suiker of glucose, die ze halen uit de koolhydraten in onze voeding.

Het Warburg-effect
De kankercel staat constant in de hoogste versnelling en verteert zijn voeding acht keer zo snel als een gezonde cel. Hij smacht dus voortdurend naar glucose in een proces dat ‘het Warburg-effect’ wordt genoemd: alle beschikbare glucose wordt voor de groei van kankercellen aangewend. Daarna wordt het restmateriaal gefermenteerd in melkzuur. Daardoor raakt het zuur-base-evenwicht van het lichaam van slag en wordt ons bloed te zuur. Dat betekent dat de normale pH-waarde (zuurgraad) van het bloed onder de gezonde 7,365 zakt. Kankercellen gedijen goed in een zuur milieu met een zuurtegraad van 6.
Dus het idee van vasten – letterlijk het laten doodgaan van kankercellen door honger – is maar een klein stapje bij Warburg vandaan. Bovendien, zegt Longo, ontzeg je door te vasten niet alleen kankercellen hun glucose, maar kan vasten kinaseremmers ook effectiever maken.
Hoewel kinaseremmers niet zo giftig zijn als chemotherapie, zijn deze medicijnen geen peulenschil voor degenen die ze moeten slikken. Patiënten kunnen er flink last van hebben. Longo denkt echter dat patiënten die vasten, minder lang de medicijnen hoeven te gebruiken om toch hetzelfde resultaat te bereiken als patiënten die niet vasten en kinaseremmers slikken.
Longo’s theorie over kinaseremmers wordt ondersteund door een eerdere studie die hij deed. Daarin toonde hij aan dat vasten de ergste bijwerkingen van cytostatica kan verminderen.
In een experiment met laboratoriummuizen zagen Longo en zijn team dat de dieren die twee dagen geen eten kregen, het prima deden na een hogere dosis chemotherapie. Maar van de muizen die gewoon aten, ging de helft dood. De andere helft had na de chemo last van definitief gewichtsverlies.2

Cellen in winterslaap
Longo’s team was ervan overtuigd dat ze bij mensen dezelfde resultaten zouden zien, en laboratoriumonderzoek met menselijke cellijnen leek die overtuiging inderdaad te bevestigen. Gezonde en kwaadaardige hersencellen die een kleine hoeveelheid glucose kregen – een hoeveelheid die overeenkwam met het effect van vasten – bleken bestand tegen chemotherapie. Op grond van dit laboratoriumonderzoek denken de onderzoekers dat hongerende gezonde cellen in de winterslaapmodus gaan, terwijl kankercellen die zich blijven voeden met glucose, ook vatbaar blijven voor chemotherapie, die immers gericht is op snelgroeiende cellen.
De reguliere geneeskunde is het met Warburg eens dat kankercellen zich voeden met glucose, en studenten geneeskunde krijgen tijdens hun studie alles te horen over het Warburg-effect. Maar ondanks deze acceptatie is de manier waarop kanker behandeld wordt, nooit veranderd. Dat komt omdat de gangbare gedachte is dat het Warburg-effect het gevolg is van kanker, en niet de oorzaak. De gangbare theorie blijft dat kanker een genetische aandoening is. Zelfs de biograaf van Warburg, Hans Krebs, beschuldigt hem ervan het probleem te eenvoudig voor te stellen. Andere critici zeggen dat Warburgs theorie sommige andere kankerprocessen niet verklaart, zoals mutaties en uitzaaiing.
Longo en andere biologen, zoals Thomas Seyfried van de onderzoeksuniversiteit Boston College, maken deel uit van een voorhoede die Warburgs theorie over kanker weer op de agenda zet. Seyfriend beweert dat kanker een stofwisselingsziekte is, zoals Warburg zei, en geen genetische ziekte, en dat die conclusie betekent dat de ziekte op een andere manier behandeld moet worden.
Het gaat erom, zegt Longo, dat we kankercellen glucose moeten ontzeggen. Dat bereik je het beste door je voeding aan te passen: door te vasten of met een ketogeen dieet. Dat is een dieet met veel vetten en weinig koolhydraten, dat met succes wordt ingezet tegen epileptische insulten.3
Bovendien is kanker niet langer die mysterieuze ziekte die haar oorsprong heeft in onze genetische patronen. Het is wel een ziekte die uitgelokt wordt door het onvermogen van onze cellen om te ‘ademen’, een proces dat ontstaat door straling, chemicaliën, virussen en… het voedsel dat we eten.

LITERATUUR
1 Oncotarget, 2015; online geproduceerd voor print op 30 maart 2015
2 Proc Natl Acad Sci USA, 2008; 105: 8215-20
3 Nutr Metab [Lond], 2010; 7: 7

[Kadertekst:] Voorzichtig met dat vasten
Als u vasten toevoegt aan de dingen die u doet om gezond te blijven, heeft dat veel voordelen. Uit onderzoeken blijkt steeds weer dat het immuunsysteem er een oppepper van krijgt, dat het reuma tegengaat, dat het hart en bloedvaten gezonder maakt, en dat het een manier is om diabetes te voorkomen.
Zelfs kort vasten – waarbij u af en toe een maaltijd per dag overslaat – kan al helpen om langer te leven.1 En niet meer eten na de avondmaaltijd vermindert bij vrouwen de kans op borstkanker. Omgekeerd hebben degenen die zich ’s avonds te goed doen aan lekker eten en drinken, meer kans op borstkanker.2
Maar ondanks de gezondheidsvoordelen van vasten, moet het wel voorzichtig gebeuren. Liefst onder begeleiding van een voedingsdeskundige of arts.
Ten eerste kunt u, wanneer u na het vasten direct weer overschakelt op uw normale dieet, veel te hoge bloedsuikers krijgen. Dat heft alle voordelen van het vasten meteen weer op. Ten tweede zijn sommige mensen geneigd om na het vasten veel te veel te gaan eten. Daarnaast kan het voor diabetici zelfs gevaarlijk zijn om zomaar met vasten te beginnen.
Vasten heeft nog meer schaduwkanten. Sommige fanatici vasten door alleen nog water te drinken. Maar Longo heeft een ander soort vasten op het oog: hij stelt als doel de voedselinname te beperken tot tweehonderd calorieën per dag, en dat niet langer dan vier dagen achter elkaar te doen. Daarbij moet iemand ook veel water drinken. Het vastendieet stelt een andere norm: zeshonderd calorieën per dag voor mannen, en vijfhonderd voor vrouwen, en dat twee dagen per week.
Maar alleen al door het aantal calorieën per dag te verminderen – en vooral geraffineerde suikers en bewerkte voedingsmiddelen te vermijden – ondervindt u veel van dezelfde voordelen als bij rigoureus vasten.

LITERATUUR
1 Rejuvenation Res, 2015; 18: 162-72
2 Cancer Epidemiol Biomarkers Prev, 2015; 1-7; doi: 10.1158/1055-9965.EPI-14-1292

Verstandig vasten
Begin langzaam en eindig langzaam. Verminder de hoeveelheid eten langzaam. Begin bijvoorbeeld met lichtverteerbare eiwitten, gekookte groenten en rijst. Als u stopt met vasten, doe dan hetzelfde in omgekeerde volgorde.
Overweeg sapvasten. Een sapvastenkuur (maar geen sinaasappelsap) is een goede keuze, omdat sappen voldoende calorieën en belangrijke voedingsstoffen bevatten. Gebruik sap van vers fruit of rauwe groenten.
Zorg dat u voldoende water drinkt. Dat betekent dat u meer moet drinken dan normaal en ervoor moet zorgen dat uw urine niet donker wordt.
Gebruik één maaltijd per dag in plaats van helemaal geen maaltijd. Deze maaltijd eet u bij voorkeur halverwege de middag. Deze kan bijvoorbeeld bestaan uit vis of kip met gestoomde groenten of rijst. De rest van de dag gebruikt u water, sap, thee en verse groenten en fruit.
Een dagelijkse korte manier van vasten kan bestaan uit een lichte maaltijd gevolgd door twaalf tot veertien uur zonder eten. Het is een gezonde manier om het aantal calorieën per dag te beperken.

[Kadertekst:] Voorstanders van vasten
Vasten staat al eeuwenlang bekend als een manier om de gezondheid te bevorderen. Zelfs Hippocrates, die in de Griekse Oudheid leefde en beschouwd wordt als de grondlegger van de medische wetenschap, zei al: ‘In plaats van medicijnen te gebruiken, is het beter om een dag te vasten.’
Bijna honderd jaar geleden adviseerde de endocrinoloog Henry Rawle Geyelin om te vasten om epileptische aanvallen te bedwingen, iets wat Hippocrates en andere oude Grieken ook al deden. Het probleem was echter dat het op de lange termijn niet hielp, en dat de insulten terugkeerden als de patiënt weer met eten begon.
Longo’s mentor was Roy Walford, een eigenzinnige professor aan de Universiteit van Californië in Los Angeles (UCLA). Hij was ervan overtuigd dat we ons leven met vijftig of zelfs honderd jaar kunnen verlengen door te vasten. Of, beter gezegd: door het aantal calorieën dat we consumeren drastisch te verlagen. Niettemin luidde Walfords devies: ‘Weinig eten, niet slecht eten’, waarmee hij aangaf dat we voorzichtig te werk moeten gaan.
Longo kwam in 1992 als student naar de UCLA, waar hij zou gaan samenwerken met Walford. Maar toen hij daar aankwam, was Walford er niet. Hij was vertrokken voor een experiment van twee jaar, en de voedselvoorraden waren zo beperkt dat Walford zelfs zijn zeven assistenten had overgehaald om een caloriearm dieet te volgen. Ze hielden dit bijna een jaar vol, maar gaven het toen allemaal op en plunderden de noodvoorraden.
Walfords eerste onderzoeksresultaten wezen erop dat minder eten een langer leven tot gevolg had. Laboratoriumexperimenten met muizen leken die theorie te onderbouwen: de muizen die beperkt werden in hun voeding, werden twee keer zo oud als de gewone eters.
Walford mocht zelf helaas de vruchten van zijn onderzoek niet plukken: hij overleed in 2004 op 79-jarige leeftijd aan ALS, een ziekte van de zenuwcellen die de spieren aansturen.
Maar Longo ging door met experimenteren; hij kwam tot dezelfde uitkomsten als Walford in een eerder stadium. Omdat Longo in 1997 te veel met de diëten van de laboratoriummuizen rommelde, kon hij niet altijd aantonen dat vasten de levensduur hielp verlengen. Wel was er in bijna alle gevallen een positieve invloed op chronische ziekten: die werden door vasten voorkomen of − als de ziekte al aanwezig was − het vasten ging de aandoening tegen.

[streamers:]
‘In plaats van medicijnen te gebruiken, is het beter om een dag te vasten’ (Hippocrates).
‘Weinig eten, niet slecht eten’ (Roy Walford).
Simpel gezegd hongeren we kanker uit door niet te eten.
Longo heeft er vertrouwen in dat hij een belangrijke nieuwe manier heeft ontdekt om kanker te behandelen.
De kankercel smacht voortdurend naar glucose.
Hij toonde aan dat vasten de ergste bijwerkingen van cytostatica kan verminderen.
Seyfriend beweert dat kanker een stofwisselingsziekte is, en dat betekent dat de ziekte op een andere manier behandeld moet worden.

Wilt u dit artikel lezen?

Als abonnee kunt u dit artikel gratis lezen door in te loggen op uw account. Nog geen abonnee? Sluit nu een abonnement af.

Andere artikelen van Bryan Hubbard

De medicijnen zijn heerlijk

Het Laatste woord: De illusie van de goochelaar

Het laatste woord; Is het beter om niets te voelen?

Het laatste woord

Artsen weten wel beter

Marktwerking en zorg?

Veel politici spreken zich uit over marktwerking in de zorg. Volgens sommigen helpt concurrentie om kosten te beteugelen. Volgens anderen leidt het juist tot meer kosten en minder kwaliteit. De uitspraken van voor- en tegenstanders zijn niet altijd onderbouwd. Ten...

Gastcolumn: Emoties kun je als voedsel verteren

Er is de afgelopen jaren een gestage toename te zien van het aantal mensen dat psychische aandoeningen ontwikkelt.1 Dat is zorgelijk, maar eigenlijk ook relatief eenvoudig te veranderen. De kern van het probleem is dat veel mensen hun emoties niet adequaat kunnen...

De borsten

Zacht, rond, fier, stevig, klein, hangend, veranderd of zelfs afwezig na een operatie… Borsten zijn er in vele prachtige soorten en maten. Ze bestaan uit vetweefsel, bindweefsel, ligamenten én borstklieren; elke borst is gevuld met zo’n vijftien tot twintig lobben die...

Holistische hulp bij een kinderwens

Zwanger worden, het lijkt zo vanzelfsprekend. Toch heeft 1 op de 5 stellen vruchtbaarheidsproblemen - en dat worden er steeds meer. In haar praktijk begeleidt Ingrid Schoonveld vrouwen met een onvervulde kinderwens. Schoonveld werkte al jaren in de communicatiesector...

Beter naar je gevoel (leren) luisteren deel 2

In het eerste deel van dit tweeluik las je waarom het een uitdaging kan zijn om naar je gevoel te luisteren. In dit tweede deel gaan we in op het maken van gezonde voedingskeuzen, door een situatie te creëren waarin je op je gevoel kunt leren vertrouwen. Belangrijke...

Bryan Hubbard avatar

Over de auteur

Bryan Hubbard studeerde filosofie aan de universiteit van Londen. Hij is de echtgenoot van Lynne McTaggart en samen zijn zij directeur van twee uitgeverijen, WDDTY Publishing Ltd en New Age Publishing Ltd. Hij is uitgever van het maandblad What Doctors Don’t Tell You. ( Het moederblad van Medisch Dossier)
Lees meer artikelen van Bryan Hubbard