Wij mensen hebben niet alleen een microbioom in onze darmen, maar ook op onze huid. Shann Nix Jones heeft een paar smakelijke ideeën om goed voor dit microbioom te zorgen.

Op het 23e Wereldcongres Dermatologie in 2015 was het huidmicrobioom, ofwel alle micro-organismen op de huid, een belangrijk onderwerp. Tot voor kort was de heersende opvatting dat de huid vooral een barrière is, bedoeld om zaken buiten de deur te houden. Maar uit nieuwe inzichten in de biologie van de huid blijkt dat de huid een dynamisch orgaan is dat wemelt van de goedaardige microben, die nuttig voor ons zijn… als we ze tenminste hun werk laten doen.

Een van de belangrijkste uitkomsten van het HMP (het Amerikaanse humanemicrobioomproject) was dat bijna iedereen ziekteverwekkende bacteriën in zijn darmen heeft. Maar bij gezonde mensen veroorzaken die geen ziekten; ze ‘wonen’ gewoon vreedzaam bij hun gastheer, te midden van de rest van het microbioom. Pas als het hele systeem uit zijn evenwicht raakt, beginnen die slechte microben op te spelen en veroorzaken ze problemen.

Hetzelfde geldt voor het huidmicrobioom. Als we de goede bacteriën die daar wonen uitschakelen – bijvoorbeeld door ‘antibacteriële’ producten (zeep, shampoo, douchegel) te gebruiken – ontstaat er ruimte waarin de ziekteverwekkers zich kunnen verspreiden, die problemen kunnen geven. Antibacteriële producten verstoren het delicate evenwicht tussen goede en slechte bacteriën, en gooien het immuunsysteem overhoop. Daardoor stijgt de kans op allergieën, vooral bij kinderen.1

De huid maakt net als de darmen deel uit van ons immuunsysteem. Eigenlijk is het immuunsysteem overal aanwezig waar het lichaam schade zou kunnen oplopen door contact met de buitenwereld. De huid is het grootste orgaan van ons lichaam, en als zodanig vormt het een groot terrein waar interactie plaatsvindt met microben uit onze omgeving. Onze huid en darmen zijn twee van de voornaamste plekken waar we bescherming nodig hebben, en ze zijn nauw met elkaar verbonden.

Uw huidmicrobioom wordt deels gereguleerd door een evolutionair gezien zeer oude tak van het immuunsysteem: het complementsysteem. Dit slimme complementsysteem werkt als een soort moleculair alarm en is als eerste ter plaatse; het leidt de tegenaanval bij overlast door slechte bacteriën. Het werkt ook ontstekingsremmend en zorgt voor een gevarieerde verzameling microben op uw huid, die daardoor gezond blijft.2

Het lijkt misschien vreemd om de aandacht te vestigen op het feit dat uw huid wemelt van de onzichtbare bacteriën. Maar vergeet niet dat de meeste daarvan goede bacteriën zijn: nuttige ‘commensalen’, die niet pathogeenzijn. Anders gezegd: bacteriën die op onze huid leven zonder ons ziek te maken. Ze leveren niet alleen belangrijke diensten, maar zorgen er vooral voor dat de slechte bacteriën niet te veel voet aan de grond krijgen.

Wetenschappers hebben ontdekt dat de bacteriën die normaal gesproken op onze huid wonen, de huid beschermen tegen infecties. De gezondheid van onze huid is dus afhankelijk van de samenwerking tussen de commensalen en de afweercellen van onze huid.3 Dat betekent dat uw immuunsysteem, uw darmen en uw huid onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, en met elkaar moeten samenwerken om uw huid gezond te houden.

Als het om de toestand van uw huid gaat, is het dus van belang uw darmen en uw huid (opnieuw) te bevolken met goede bacteriën.
Dat antibiotica schadelijk is voor het microbioom weten we allemaal. Maar er is meer wat schade kan toebrengen aan het microbioom.

Suiker

Suiker dient als voedsel voor slechte bacteriën, zoals de ziekteverwekkende Escherichia coli. Als uw voeding weinig vezels en veel suiker bevat, grijpen de slechte bacteriën hun kans en stelen het ijzer van uw lichaamscellen. Uw lichaam reageert hierop door de afweer op te voeren, meestal door een microbiële ‘oorlog’ te beginnen. Die kan uitmonden in obesitas, diabetes en aandoeningen die met ontsteking samenhangen, zoals eczeem, psoriasis, acne en rosacea (aandoening met rode verkleuringen in het gezicht).

Stress

In een baanbrekende studie uit 2016 bleek dat eekhoorns met minder stresshormonen in hun bloed, een gevarieerder microbioom hadden. Als hun stresshormoonspiegel steeg, nam de diversiteit van hun microben af. Tegelijk nam het aantal bacteriën die schadelijk kunnen zijn, in aantal toe.
Deze studie was de eerste in zijn soort die in een natuurlijke omgeving werd uitgevoerd. En daarin werd voor het eerst aangetoond dat er in de natuur een verband bestaat tussen stress en microbiële diversiteit.

De onderzoekers concludeerden: ‘Bacteriële diversiteit blijkt bij mens en dier een essentieel onderdeel van de gezondheid, en deze studie levert gegevens die het verband aantonen tussen weinig stress en een gezond microbioom.’5

Antibacteriële producten

Uit nieuw onderzoek blijkt dat het bacteriedodende en schimmelwerende middel triclosan, dat in veel consumentenartikelen zit, de bacteriepopulaties in de darmen in rap tempo kan verstoren.6 Triclosan werd in de jaren zeventig voor het eerst gebruikt als ontsmettingsmiddel in het ziekenhuis. Nu is het een van de meest gebruikte bacteriedodende middelen ter wereld. Het zit in shampoo, deodorant, tandpasta, mondwater, keukengerei, snijplanken, speelgoed, beddengoed, sokken en vuilniszakken. Het wordt ook nog steeds in de medische praktijk gebruikt, en wordt makkelijk door de huid opgenomen.

Maar triclosan is bij dieren in verband gebracht met kanker en botafwijkingen.7 Het hoort thuis in een categorie toxische stoffen die we hormoonontregelende chemische stoffen noemen. Die heten zo omdat ze hormonen nabootsen en beïnvloeden, en zo een negatieve impact hebben op onze gezondheid. Onderzoekers en consumenten maken zich steeds meer zorgen over deze hormoonontregelaars, omdat ze al bij een lagere spiegel dan we aanvankelijk dachten gevaarlijk blijken voor mensen.8 Dus als u last hebt van eczeem, voedselallergie, hooikoorts of astma, kan dat verergeren als u in contact komt met triclosan.7

Een levende oplossing

Bij acne denken we meestal aan de puberteit, maar dermatologen (huidartsen) zien dat acne steeds vaker bij volwassenen voorkomt, met name bij vrouwen in de leeftijd tussen 20 en 60 jaar. Uit een onderzoek uit 2015 bij 92 huidklinieken bleek het aantal mensen dat vanwege acne een specialist bezocht met maar liefst 200 procent te zijn gestegen.

In recent onderzoek is een verband ontdekt tussen acne en de toestand van uw microbioom. De conclusie uit een Poolse studie uit 2015 is dat ‘onevenwichtigheid in de microbiële gemeenschap ziekelijke omstandigheden kan veroorzaken […] van de huid zoals […] acne’.9

Het slikken van probiotica blijkt de hoeveelheid stressgerelateerde hormonen in het lichaam te verlagen, en zo de omstandigheden te voorkomen die acne veroorzaken. Probiotica hebben als bijkomend voordeel dat ze angstklachten en depressie kunnen verminderen.10 Nieuw onderzoek wijst ook uit dat er een verband is tussen voeding met een lage glykemische index (dus zonder ‘snelle’ suikers) en een verbetering van de acne.11

Het is al heel lang bekend dat de inname van levende organismen uit probiotica de spijsvertering en de afweer bevorderen. En nu blijkt uit studies dat een product als kefir, dat probiotische culturen bevat, helpt bij veel huidaandoeningen, zoals eczeem, acne en allerlei allergische huidproblemen. Kefir is een effectieve drank die zelf te maken is door melk te fermenteren met een levende kefircultuur, die verschillende stammen van heilzame bacteriën en gist bevat. Kefir beïnvloedt op de volgende drie manieren het immuunsysteem:
(1) het onderdrukt de productie van de zogeheten allergeenspecifieke IgE-antistoffen: antistoffen die duiden op een allergische reactie.12
(2) het voorkomt dat allergenen (stoffen die allergie veroorzaken) de darmwand passeren,12 en
(3) het versterkt de werking van regulerende T-cellen (Treg-cellen), die ons tegen auto-immuunziekten beschermen.13

In de afgelopen jaren zijn onderzoekers steeds meer te weten gekomen over de rol van probiotica in het menselijk microbioom, en is de belangstelling voor probiotica enorm gegroeid. Maar probiotica worden op verschillende manieren gemaakt. Vloeibare probiotica bevatten bacteriën die leven en gedijen in hun eigen kweekvloeistof, waardoor ze na verloop van tijd sterker worden en in aantal toenemen. Daardoor is zo’n product krachtiger dan probiotica in gedroogde of gedehydreerde vorm, waarin de bacteriën na een tijdje doodgaan.

Als u lijdt aan eczeem, psoriasis, rosacea of acne, dan is het effectiever om een product zoals kefir te gebruiken. Dat is veel krachtiger dan een capsule met probiotica, en bevat een groot aantal heilzame bacteriën en gisten, die samenwerken als één geheel. Bovendien bevat kefir veel meer verschillende bacteriestammen dan pillen of poeders.

Ook belangrijk: de meeste bacteriën in kefir zijn in staat het spijsverteringsproces te overleven, zodat ze de dikke darm bereiken, waar ze blijvend hun goede werk kunnen doen. Dat is anders bij ‘levende’ yoghurt: die bevat zogeheten ‘transiënte’ bacteriën, die door het maagzuur gedood kunnen worden.

Kefir wordt gemaakt van koe-, geiten-, haver- of amandelmelk. U kunt ook waterkefir maken met waterkefirkorrels, maar die is veel minder krachtig dan melkkefir, waardoor u er dagelijks meer van nodig heeft. Als u een huidaandoening hebt die wordt veroorzaakt door een auto-immuunziekte, zoals psoriasis of haaruitval, kunt u beter kefir gebruiken op basis van melk. Uit onderzoek blijkt namelijk dat zuivelproducten de werkzaamheid van probiotica vergroten.4 Bovendien blijkt kefir van geitenmelk zelfs nog beter voor onze gezondheid en veel minder allergeen in vergelijking met koemelk.14

Kefir van geitenmelk met levende, actieve bacteriën brengt alle goede bacteriën terug waar ze in uw lichaam nodig zijn. Daar kunnen ze de schade aan uw microbioom en uw gezondheid herstellen, die in de loop der tijd zou kunnen zijn aangericht door antibiotica, suiker, stress en antimicrobiële producten.15 Maar de smaak van geitenmelkkefir is even wennen. Het is zuur en prikt. U kunt kefir zoeter maken door er fruit aan toe te voegen (zie recepten op pagina…). Maar als u dat doet, moet u hem wel meteen opdrinken. Laat hem geen nacht staan, want de kracht van de probiotica neemt af door de fructose.

Literatuur:
1 J Allergy Clin Immunol, 2012; 130: 453-60.e7
2 Proc Natl Acad Sci U S A, 2013; 110: 15061-6
3 Semin Immunol, 2013; 25: 370-7
4 Ann N Y Acad Sci, 2016; 1372: 20-8
5 Biol Lett, 2016; 12: 20150875
6 PLoS One, 2016; 11: e0154632
7 Environ Health Perspect, 2011; 119: 390-6
8 Endocr Rev, 2012; 33: 378-455
9 Arch Immunol Ther Exp (Warsz), 2015; 63: 287-98
10 1Proc Natl Acad Sci U S A, 2011; 108: 16050-5
11 1www.sciencedaily.com/releases/2007/11/071109201438.htm
12 www.sciencedaily.com/releases/2006/10/061015213714.htm
13 J Food Sci, 2010; 75: H244-53
14 Appl Environ Microbiol, 2015; 81: 6425-35
15 Am Fam Physician, 2008; 78: 1073-8

Is uw microbioom beschadigd?

Hoe weet u of u of een gezinslid schade heeft aan het microbioom?
• Op de huid uit schade zich als eczeem, psoriasis, rosacea of acne.1
• In de gewrichten kan schade zich voordoen als reumatoïde artritis.2
• In de darmen kan een beschadigd microbioom zich manifesteren als een voedselallergie3 en als het prikkelbaredarmsyndroom.4
• In het zenuwstelsel kan schade opduiken als chronische vermoeidheid5 of als een neurologische aandoening zoals multiple sclerose (MS).6
• In de longen kan schade zich openbaren als astma.7
• In de neus en ogen kan schade zich uiten als hooikoorts.8
• In de hersenen kan schade zich presenteren als angst en depressie.9

Literatuur:
1 BMC Microbiol, 2013; 13: 12
2 eLife, 2013; 2: e01202
3 J Invest Dermatol, 2016; 136 (Suppl 2): S201
4 Dig Dis Sci, 2012; 57: 3213-8
5 Sci Adv, 2015; 1: e1400121
6 Proc Natl Acad Sci U S A, 2011; 108 (Suppl 1): 4615-22
7 Science, 2015; 349: 989-93
8 Proc Natl Acad Sci U S A, 2012; 109: 8334-9
9 Nat Commun, 2015; 6: 7735

Supersmoothie met bosbessen

170 ml kefir
een handvol verse of bevroren bosbessen
1 eetl. macapoeder
1 eetl. koudgeperste of virgine lijnzaadolie
stevia naar smaak toevoegen
Doe alle ingrediënten in de blender en pureer tot een gladde mix.
De moutsmaak van het macapoeder maakt van deze heerlijke paarse smoothie een echte opkikker.

Groen en gezond

170 ml kefir
1 banaan
1/2 avocado
1 eetl. koudgeperste of virgine lijnzaadolie
stevia naar smaak toevoegen
Doe alle ingrediënten in de blender en pureer tot een gladde mix.
Let op: u kunt het beste met heel weinig stevia beginnen en daarna zo nodig langzaam meer toevoegen. Stevia is namelijk veel zoeter dan gewone suiker; hoeveel zoeter is afhankelijk van de soort stevia die u gebruikt.

Recept voor een gezonde huid

Drink kefir gemaakt van zuivel (liefst geitenmelk)
Overweeg het gebruik van huidproducten die natuurlijke probiotica bevatten
Drink bouillon van botten: die is rijk aan collageen, dat de oppervlakte van de huid helpt herstellen
Vermijd geraffineerde suiker
Eet voedingsmiddelen die weinig koolhydraten bevatten en langzaam verteren
Zorg voor inname van goede omega 3-vetzuren