De ‘relatieve risicoverhouding’: zij stimuleert de verkoop van nieuwe medicijnen – waar een groot deel van de winst van Big Pharma wordt gemaakt – en geeft de massame-dia hun content. Zij laat het lijken alsof we allemaal heel erg bezig zijn met briljant zijn en het verleggen van de grenzen van ziekte, terwijl dat in werkelijkheid niet zo is. Bijvoorbeeld, een nieuwsbericht: ‘Nieuw medicijn X verlaagt hoge bloeddruk met 30%’. Als mensen lezen dat een medicijn 30% effectief is, gaan ze ervan uit dat het medicijn een aandoening met 30% verbetert. Maar dat is niet zo. Het is de illusie van de goochelaar, wiens goocheltruc wordt bereikt door het gebruik van ‘het relatieve risico’.

Stel je bent 40 jaar oud, rookt niet, drinkt matig en je fietst in het weekend. Je risico om een hoge bloeddruk (hypertensie) te ontwikkelen is dan ongeveer 10% hoger dan dat van een leeftijdgenoot die fitter is en daardoor een lager risicoprofiel heeft. Als je nieuw medicijn X zou nemen, weten we dat je risico met 30% zou dalen, maar dat is dan 30% van je werkelijke risico van 10%. Met andere woorden, het medicijn verlaagt je risico op hypertensie met 3%. Dus, 30% is relatief ten opzichte van iemands werkelijke risico, of ‘absoluut risico’, zoals statistici het graag noemen.

Een recent onderzoek maakt dit duidelijk. Krantenkoppen die verslag deden van het onderzoek riepen dat vrouwen die een anticonceptiemiddel gebruikten dat alleen progesta-geen bevatte, zoals de pil of een spiraaltje, 25% meer kans hadden om borstkanker te ontwikkelen. Nogmaals, het is waar, maar dat is het relatieve risico dat een vrouw loopt. Een vrouw van eind 20 heeft een absoluut risico op borstkanker van slechts 0,5% en als ze de pil slikt, stijgt dat risico naar 0,57%. Tegen de tijd dat ze eind 30 is, is haar risico op kanker ongeveer 2% – nog steeds erg laag – en de pil en het spiraaltje verhogen dat naar 2,2%.1

Onderzoekers van de Universiteit van Oxford volgden de gezondheid van ongeveer 30.000 vrouwen, van wie sommigen een anticonceptiemiddel gebruikten dat alleen progestageen bevatte. Het aantal nieuwe gevallen van borstkanker bij vrouwen die 15 jaar lang anticonceptiemiddelen gebruiken, stijgt van 0,084% naar 0,092% in totaal, concludeerden de onderzoekers, maar dat haalde de krantenkoppen niet. In plaats daarvan gebruikten verslaggevers het cijfer voor het relatieve risico. Iedereen houdt van het relatieve risico. Het geeft de media iets om over te berichten, het stimuleert de verkoop van farmaceutische bedrijven en het geeft academici een beurt in de schijnwerpers voor een on-derzoek dat anders naar de academische vergetelheid zou worden verwezen.

Bryan Hubbard
Dit artikel verscheen eerder in WDDTY jun 2023.