Slechte tanden en slecht tandvlees kunnen een belangrijke oorzaak zijn van een flink aantal ziekten, van hartaandoeningen en diabetes tot kanker.
Al jaren leggen medische wetenschappers verband tussen hartkwalen en tandvleesaandoeningen. Uit nieuw onderzoek blijkt dat een gezonde of ongezonde mond bij vrouwen een grote rol kan spelen bij het al dan niet krijgen van borstkanker.

Onderzoekers aan de State University of New York in Buffalo, de Houston School of Dentistry en de universiteit van Michigan hebben ontdekt dat vrouwen met parodontitis – waarbij het tandvlees ontstoken raakt door tandplak – waarschijnlijk een grotere kans hebben op borstkanker, vooral na de menopauze.

De onderzoekers baseerden hun bevindingen op gegevens van bijna 74.000 deelnemers die deelnamen aan een gezondheidsonderzoek onder vrouwen. Ze waren bij de start van het onderzoek gezond en werden daarna zeven jaar gevolgd.1 Zo’n 26 procent van de vrouwen gaf aan dat ze parodontitis hadden en tegen het eind van het onderzoek hadden 2124 vrouwen borstkanker gekregen.

Toen de wetenschappers beide aandoeningen nader onderzochten, ontdekten ze dat de vrouwen met parodontitis 14 procent meer kans hadden op borstkanker.

Als ze op enig moment in de twintig jaar daarvoor hadden gerookt, hadden ze 12 procent meer kans op deze vorm van kanker. Vrouwen die nog steeds rookten, liepen vreemd genoeg een iets minder groot risico. Zelfs bij vrouwen die al twintig jaar geleden waren gestopt met roken was de kans op borstkanker 36 procent groter, vergeleken met 32 procent bij degenen die niet waren gestopt, zo ontdekte het team uit Buffalo.1
Het verband tussen kanker en een ongezonde mond wordt door deze bevindingen steeds duidelijker. Bestaand onderzoek legde al een link tussen parodontitis en slokdarmkanker, hoofd-halskanker, alvleesklierkanker en longkanker.

Longkanker

In een apart onderzoek onder vrouwen met een longaandoening ontdekte hetzelfde team dat parodontitis onder zware rokers die al lang rookten vaker voorkwam.2 Onder de deelnemers aan het vrouwengezondheidsonderzoek stelden de onderzoekers ook een versterkt effect vast bij parodontitis en de mate van roken op de ontwikkeling van longkanker: als iemand beide aandoeningen heeft, verhoogt dat het risico ‘meer dan dat je van de som van de aandoeningen afzonderlijk zou verwachten,’ schreven de onderzoekers.3

Als het tandvlees slechts met 1 mm optrekt, verdubbelt dat al bijna het risico op longkanker. Vrouwen met slecht tandvlees die nooit gerookt hadden, liepen daarentegen geen verhoogd risico op longkanker.2

Mannen met ongezond tandvlees lopen een vergelijkbaar risico op kanker. Bij een omvangrijk onderzoek door het Imperial College London werd de rol van parodontitis bij een aantal kankers onderzocht. Meer dan 48.000 mannen werden bijna achttien jaar lang gevolgd, waarbij de gezondheid van hun gebit werd afgezet tegen de kankerfrequentie. De mannen die parodontitis (gehad) hadden, liepen een 14 procent grotere kans op kanker (hetzelfde risico van vrouwen op borstkanker). Bijna zesduizend kankers werden gerapporteerd. De vijf meest voorkomende kankers waren melanomen (een vorm van huidkanker), darmkanker, longkanker, prostaatkanker en blaaskanker.

De meest dramatische risicoverhoging in verband met tandvleesaandoeningen kwam voor bij alvleesklierkanker (met 54 procent), nierkanker (met 49 procent), longkanker (met 36 procent) en bloedkankers als leukemie (met 30 procent).

Tanden kwijtraken verhoogde het risico op longkanker ook: mensen met zestien of minder tanden hadden 70 procent meer kans op kanker vergeleken met mensen met 25 of meer tanden. En in tegenstelling tot vrouwen hadden mannen met slecht tandvlees een verhoogde kans op kanker, zelfs als ze nooit hadden gerookt; alleen parodontitis verhoogde het totale risico al met 21 procent.4

Ander onderzoek toonde ook al een verband aan tussen een slecht gebit en ongezond tandvlees en alvleesklierkanker.5

Risico op hartkwalen

Alhoewel het verband tussen ongezond tandvlees en kanker nog niet zo lang bekend is, leggen wetenschappers al ten minste tien jaar het verband tussen een ongezonde mond en hartinfarcten.

Harvard doet doorlopend onderzoek onder medische professionals. Een groep van meer dan 44.000 mannen – meer dan de helft was tandarts – verspreid over het hele land, werd voor deze studie onderzocht. De mannen met tien of minder tanden en die al parodontitis hadden, liepen een 67 procent groter risico op het krijgen van een hartkwaal, en dat had nauwelijks iets te maken met hun eetgewoonten.6

Bovendien kwam uit een studie door de Harvard School of Dental Medicine naar voren dat het verlies van tanden een verhoogd risico op een beroerte opleverde.7 Ook Koreaanse onderzoekers ontdekten dat patiënten met parodontitis een vier keer zo groot risico hadden op het krijgen van een beroerte veroorzaakt door een bloedstolsel. Ze liepen dus hetzelfde risico als mensen met hoge bloeddruk, en twee keer zoveel risico als mensen met diabetes.8

Zelfs onvruchtbaarheid zou iets te maken kunnen hebben met de gezondheid van het tandvlees. Onderzoek onder bijna 4000 vrouwen uitgevoerd aan de universiteit van West-Australië bracht aan het licht dat vrouwen met tandvleesaandoeningen er ten minste zeven maanden over deden om zwanger te raken. Dat is twee maanden langer dan vrouwen met gezond tandvlees.9

Op dit moment is het voor onderzoekers nog niet duidelijk exact welk biologisch mechanisme parodontitis in verband brengt met al deze aandoeningen. Het verband tussen parodontitis en aderverkalking – het verharden en vernauwen van bloedvaten als gevolg van vetafzettingen – is al langer bekend.10 Ook is bekend dat patiënten met plaques in de bloedvaten aanzienlijk ongezonder tandvlees hebben dan mensen met gezonde bloedvaten.11

Als gevolg daarvan hebben onderzoekers de theorie ontwikkeld dat mondbacteriën zich hechten aan vetafzettingen in de rest van het lichaam, vooral in de kransslagaderen, en zo de bloedcirculatie beïnvloeden en de aanvoer van vitale voedingsstoffen belemmeren die nodig zijn voor gezond tandvlees.

Het tweede microbioom

Een andere geloofwaardige theorie duidt erop dat bacteriën in de mond niet alleen een ontstekingsreactie opwekken in het tandvlees, maar bovendien door het hele lichaam reizen en ontstekingen veroorzaken, hetgeen in verband wordt gebracht met uiteenlopende aandoeningen als artritis, diabetes en alzheimer. Ook Italiaans onderzoek laat zien dat patiënten met zelfs maar milde tandvleesaandoeningen veel ontstekingsmarkers in hun halsslagaders hebben en een verdikking van de bloedvatwanden vertonen, een teken van aderverkalking.12

Maar onderzoekers zoals die uit Buffalo kijken steeds vaker naar de rol van bepaalde ziekteverwekkende micro-organismen in de mond, het zogenaamde tweede microbioom van het lichaam, het equivalent van de darmflora. In het bijzonder richten ze zich op mogelijke boosdoeners als de parodontale bacteriën behorend tot het ‘oranje complex’ (Fusobacterium nucleatum, Prevotella intermedia en Campylobacter rectus), en die behorend tot het ‘rode complex (Porphyromonas gingivalis en Tannerella forsythia). De kleuren van deze groepen ziekteverwekkers verwijzen naar die van een stoplicht – groen, oranje en rood – waarbij de rode groep in verband gebracht wordt met bloedingen na prikken in het tandvlees, een belangrijke manier om klinisch te testen of er parodontale afbraak plaatsvindt.

De rode bacteriën bleken niet voor extra schade te zorgen, maar de onderzoekers uit Buffalo ontdekten ‘grensgevallen’ bij verbanden tussen de oranje ziekteverwekkers en het risico op alle soorten kanker en longkanker in het bijzonder. Hun onderzoek betrof echter slechts een klein aantal kankergevallen, en alleen de vijf hierboven genoemde soorten bacteriën konden worden onderzocht.13

Duidelijk is dat de mond een belangrijke indicator is voor de gezondheidstoestand van de rest van het lichaam. Gezonde tanden en gezond tandvlees zijn daarom belangrijker dan ooit.

Een verhoogd risico op kanker

In een onderzoek onder meer dan 48.000 mannen door het Imperial College London liepen de mannen die parodontitis (gehad) hadden 14 procent meer kans op het krijgen van kanker.

De meest dramatische risicoverhoging in verband met tandvleesaandoeningen kwamen voor bij alvleesklierkanker (met 54 procent), nierkanker (met 49 procent), longkanker (met 36 procent) en bloedkankers als leukemie (met 30 procent).

Het kwijtraken van tanden verhoogde het risico op longkanker ook: mensen met zestien of minder tanden hadden 70 procent meer kans op kanker vergeleken met mensen met 25 of meer tanden.

Door Lynne McTaggart

1 Cancer Epidemiol Biomarkers Prev, 2015; 21 dec; doi: 10.1158/1055-9965.EPI-15-0750
2 Cancer Causes Control, 2015; 10 dec (Elektronische publicatie)
3 Cancer Causes Control, 2014; 25: 1045–1053
4 Lancet Oncol, 2008; 9: 550–558
5 J Natl Cancer Inst, 2007; 99: 171–175
6 J Dent Res, 1996; 75: 1631–1636
7 Stroke, 2003; 34: 47–52
8 J Periodontol, 2008; 79: 1652–1658
9 Hum Reprod, 2012; 27: 1332–1342
10 Ann Periodontol, 2003; 8: 38–63
11 Atherosclerosis, 2010; 213: 263–267
12 FASEB J, 2009; 23: 1196–1204
13 J Periodontol, 2015; 29 okt: 1–18 (Elektronische publicatie)

Gezond tandvlees

Het is beter om allergie opwekkende stoffen, suiker en enkelvoudige koolhydraten te vermijden, maar uw tandvlees knapt mogelijk ook op door deze maatregelen:

Neem het co-enzym Q10 Een tekort aan CoQ10 wordt in verband gebracht met parodontitis en hartkwalen. Er is bewijs dat bijna iedereen met tandvleesaandoeningen een CoQ10- niveau heeft dat lager ligt dan normaal.1
Aanbevolen dagelijkse dosis: 50 mg per dag, alhoewel uit sommige studies blijkt dat patiënten baat hebben bij het ten minste twee maanden innemen van 150 mg per dag.

Neem meer vitamine C Een laag niveau van deze supervitamine is in verband gebracht met parodontitis. Vitamine C staat er ook om bekend dat het helpt bij zowel hartkwalen als kanker. Zelfs kleine hoeveelheden (70 mg per dag) kunnen al helpen.
Aanbevolen dagelijkse dosis: 1 tot 3 g per dag.

Vergeet de omega 3-vetzuren niet Onderzoek laat zien dat hoe hoger het niveau van deze goede vetten, die erom bekendstaan dat ze ontstekingsremmend werken, hoe minder vaak parodontitis voorkomt.
Aanbevolen dagelijkse dosis: ten minste 1000 mg per dag voor mannen en 600 mg per dag voor vrouwen; in één studie wordt een dosis van 2000 mg per dag aangeraden voor een positief effect op uw tandvlees.2

Spoel met propolis Er zijn aanwijzingen dat mondwater met dit kleverige spul, dat door bijen van plantensappen gemaakt wordt, in slechts drie maanden plaque en ontstekingen kan opheffen.3
Drink groene thee. Die bevat antioxidante antimicrobiële stoffen, catechinen, die slechte bacteriën in de mond afbreken.4

Vermijd boren en amalgaamvullingen Onderzoek toont aan dat boren in de tanden het tandvlees en de tanden kan beschadigen, net als amalgaamvullingen. Inmiddels is ook bekend dat tanden zelfs in staat zijn hun bederf terug te draaien, dus probeer eerst een betere poetstechniek, een fluoride behandeling en vermijd het eten van suikerrijke snacks tussen de maaltijden door voordat u gaatjes laat vullen.

1 Altern Med Rev, 1996; 1: 11–17
2 www.oralhealthgroup.com/features/omega-3-fatty-acids-for-periodontal-health-an-update-david-w-dodington-bsc-hons-msc-peter-c-fritz/; www.omega3innovations.com/omega-3-gum-recession-research/
3 Evidence Based Complement Alternat Med, 2011; 2011: 750249
4 J Indian Soc Periodontol, 2011; 15: 18–22