Gezond tandvlees in een gezond lijf

De toestand van ons gebit zegt niet alleen veel over onze algehele gezondheid, ze kan zelfs een directe oorzaak zijn van chronische ziekte, zo blijkt uit wetenschappelijke publicaties van de afgelopen drie jaar.

Artsen die gespecialiseerd zijn in kanker of hartziekten, kijken zelden hoe het met het gebit en tandvlees van hun patiënten is gesteld. Toch zijn er steeds meer bewijzen dat ze daar juist als eerste naar zouden moeten kijken.

Uit onderzoek blijkt steeds duidelijker dat tandvleesaandoeningen zoals gingivitis, waarbij het tandvlees gaat ontsteken en bloeden, en de ernstigere ziekte parodontitis, waarbij zelfs het kaakbeen aangetast kan zijn, niet alleen een aanwijzing kunnen zijn voor een omvangrijkere of chronische ziekte, maar zelfs een belangrijke oorzaak van de ziekte kunnen zijn.

Zo’n verband lijkt er te zijn met verschillende gezondheidsproblemen, zoals diabetes, kanker, hartaandoeningen, geboorteafwijkingen en geestelijke achteruitgang. Sterker nog, de gesteldheid van ons gebit en tandvlees kan bepalen hoe lang we leven.

Hoewel deze ontdekking pas in de afgelopen drie jaar is gedaan, was er zestig jaar geleden al een arts die een mogelijk direct verband tussen de gezondheid van gebit en tandvlees en specifieke ziekten naar voren bracht.

Deze arts heette dr. Weston A. Price (1870-1948); in 1914 werd hij aangesteld als de eerste wetenschappelijk directeur van de American Dental Association. Hij stelde tevens dat vullingen van het wortelkanaal ertoe kunnen leiden dat bacteriën ‘weglekken’, waardoor volgens hem gewrichtsreuma en andere auto-immuunziekten kunnen ontstaan. Toen er twintig jaar later naar dit verband onderzoek werd gedaan, kon zijn theorie echter niet worden bevestigd1.

Het werk van Price, samengevat in zijn boek Nutrition and Physical Degeneration2 dat voor het eerst verscheen in 1939, vormde een van de inspiratiebronnen voor de holistische en biologische tandheelkunde. Deze tandheelkundige beroepsgroep gaat uit van de theorie dat de gezondheid van het gebit bepalend is voor de totale gezondheid.

Tot voor kort kon deze vorm van tandheelkunde echter niet rekenen op veel wetenschappelijke ondersteuning. Wel ondervond ze veel steun van de kampioen in dit vakgebied, dr. Robert Genco, professor in de orale biologie aan de State University van New York in Buffalo en tevens redacteur van het Journal of Periodontology.

Volgens hem ‘zien patiënten een tandvleesaandoening als iets wat met hun gebit te maken heeft, maar denken ze er niet over na dat een tandvleesziekte een ernstige infectie is waardoor bacteriën in het bloed kunnen komen.

De gevolgen daarvan kunnen een extra gezondheidsrisico vormen voor patiënten die reeds door andere ziekten een minder goede gezondheid hebben. Ook kunnen ze tot ernstige complicaties leiden, zoals een hartaandoening.’

Wat was er eerst?

De critici van deze theorie zeggen dat de gezondheid van gebit en tandvlees slechts een symptoom is van onze algehele gezondheid. Ontstoken en bloedend tandvlees zijn volgens hen een teken dat het immuunsysteem niet optimaal werkt en dát is de oorzaak dat er meer algemene (systemische) ziekten kunnen ontstaan.

Dit komt met name voor onder mensen uit armere milieus, waar persoonlijk welzijn en goede voeding niet altijd tot de mogelijkheden horen. Zo bleek uit onderzoek onder 282 arme mensen in dorpen in Vukovar (Kroatië) dat sociaal-economische factoren een belangrijke oorzaak vormen van parodontitis.

Er was echter nog een factor in het spel, en dat was stress. Het onderzoeksteam, afkomstig van de universiteit van Zagreb, ondervroeg de dorpsbewoners over hun gezondheid en gebitsverzorging in de vijf jaren na de Tweede Wereldoorlog.

Het bleek dat de stress die tijdens en vlak na de oorlog werd ervaren, een ‘significante risicofactor’ vormde voor parodontitis3. Ook het Cancer Research UK gebruikte onlangs dit sociaal-economische argument toen het reageerde op een onderzoek waaruit zou blijken dat bij tandvleesaandoeningen het risico van enige vorm van kanker met 14 procent zou stijgen.

Hazel Nunn, manager gezondheidsvoorlichting van de groep, verwoordde het aldus: ‘Uit dit onderzoek valt niet op te maken of de tandvleesaandoening ervoor zorgt dat het risico toeneemt, of dat andere factoren daarvoor verantwoordelijk zijn.

Deprivatie (ontbering) kan een rol spelen, aangezien mensen uit een armer milieu vaker minder gezonde tanden hebben maar ook vaker een mindere gezondheid in het algemeen’4. Uit een meta-analyse van de vooraanstaande Harvard School of Public Health bleek echter dat er een aantoonbaar verband bleef bestaan na correctie voor armoede en deprivatie.

De onderzoekers concludeerden eruit dat ‘deze verbanden [tussen parodontitis en systemische ziekten zoals kanker – red] blijven bestaan na correctie voor belangrijke risicofactoren, waaronder sigarettengebruik en sociaal-economische status’5.

Deze conclusie wordt ondersteund door andere publicaties waarin, als onderdeel van de wetenschappelijke opzet, werd gecorrigeerd voor vertroebelende factoren als leefstijl – inclusief roken en drinken – en waarin een overzicht werd gemaakt van de voorgeschiedenis van de patiënt wat betreft ziekten en sociaal economische status.

Verschillende onderzoekers trekken zelfs een conclusie die nog verdergaat. Zij stellen niet alleen dat er een verband is tussen de gezondheid van de mond en tandvleesaandoeningen, maar ze herhalen ook de hypothese van Price dat parodontitis en soortgelijke problemen een directe oorzaak kunnen zijn van andere systemische ziekten.

De ontstekingstheorie

Sommige tandartsen die wel onderschrijven dat er verband bestaat tussen gezondheid van tandvlees en systemische ziekten, geloven echter niet in de theorie van oorzaak en gevolg. In plaats daarvan gaan ze ervan uit dat de gemeenschappelijke factor achter met name cardiovasculaire aandoeningen en tandvleesaandoeningen een ontstekingsziekte is die gewoon beide delen van het lichaam tegelijk aantast6.

Die opvatting lijkt gesteund te worden door een onderzoek van de Universiteit van North Carolina waarin de gezondheid werd nagegaan van 775 vrouwen die maximaal 26 weken zwanger waren. Van hen kregen er 31 pre-eclampsie (een ernstige vorm van zwangerschapshypertensie, waarbij er eiwitten in de urine te vinden zijn en waarbij de vrouw veel vocht vasthoudt).

Van die 31 vrouwen hadden de meeste ook parodontitis in een gevorderd stadium, evenals een hoog gehalte C-reactief eiwit: een teken dat er een ontstekingsziekte is7. Verder blijkt er een zeker verband te zijn tussen parodontitis en andere ontstekingsaandoeningen zoals endometriose en reumatoïde artritis.

Bij een onderzoek met 4136 vrouwen met endometriose ontdekten de onderzoekers dat 57 procent van hen ook gingivitis en parodontitis had. Zij concludeerden in het algemeen dat de tandvleesaandoeningen het risico van endometriose duidelijk vergrootten8. Een soortgelijk verband werd gevonden bij mensen met reumatoïde artritis.

Bij een onderzoek met 39 patiënten met die aandoening in Brazilië werd ontdekt dat de doorsnee patiënt minder tanden had en meer tandplak en tandvleesafwijkingen dan gemiddeld in de algehele bevolking zonder reuma9.

Bij onderzoek aan de Universiteit van Marseille in Frankrijk werd echter ontdekt dat parodontitis een risicofactor is voor aandoeningen van de kransslagaderen die niet wordt beïnvloed door een wel of niet aanwezige ontsteking. Met coronaire angiografie onderzochten de onderzoekers 131 hartpatiënten.

Zij ontdekten dat er een direct verband was tussen de ernst van parodontitis en de aanwezigheid van hartvaatziekte, onafhankelijk van het gehalte C-reactieve eiwitten en een aanwezige ontsteking10.

Parodontitis en het hart

Het is nog maar kort geleden, in 2005, dat het tij voor de biologische tandheelkunde begon te keren. In dat jaar namelijk werd bij een baanbrekend onderzoek ontdekt dat mensen met een tandvleesaandoening vaker atherosclerose ofwel vernauwing van de arteriën kregen.

Amerikaanse onderzoekers aan de Universiteit van Minnesota namen mondmonsters af bij 657 gezonde vrijwilligers, en zij stelden vast dat er vroege tekenen van atherosclerose aanwezig waren bij diegenen die de bacteriën met zich meedroegen die ook verantwoordelijk zijn voor parodontitis, een aandoening waar bijna de helft van de Amerikaanse bevolking wel enigszins last van heeft.

Ook in Nederland heeft 99 procent van de populatie in enigerlei mate ontstoken tandvlees in de vorm van gingivitis en/of parodontitis. Uit het onderzoek bleek dat de vroege tekenen van atherosclerose het duidelijkst waren bij diegenen met elf of meer stammen van de bacteriën waarvan bekend is dat ze parodontitis veroorzaken11.

Bij een ander onderzoek, waarin 161 patiënten in de leeftijd van 40 tot 75 jaar werden onderzocht en vergeleken met 162 controlepersonen, werd ontdekt dat diegenen met een ernstige vorm van parodontitis bijna zes keer zo vaak ook een chronische hartaandoening hadden, zelfs na correctie voor leeftijd en roken12

Parodontitis en kanker

De gezondheidstoestand van gebit en tandvlees zou ook een aanwijzing kunnen zijn voor de vraag of we al dan niet kanker krijgen. Uit recent onderzoek bleek dat mensen met hardnekkige tandvleesaandoeningen 14 procent meer risico hebben dat ze kanker in welke vorm dan ook ontwikkelen.

Het onderzoeksteam, afkomstig van het Imperial College London, ontdekte dit verband nadat ze gedurende 17,7 jaar de gezondheid van 48.375 mannen hadden gevolgd. Onder de 5720 mannen die kanker kregen in die periode, bleek dat bij aanhoudende parodontitis het risico van nierkanker met 49 procent steeg en dat van alvleesklierkanker met 54 procent.

Het onderzoeksteam kon echter niet achterhalen of de tandvleesaandoening daadwerkelijk de oorzaak was van deze vormen van kanker of enkel maar een teken van een niet goed functionerend immuunsysteem in het algemeen, mogelijk als gevolg van armoede of slechte leefomstandigheden13.

Parodontitis en suikerziekte

Verder hebben onderzoekers geconcludeerd dat parodontitis een voorbode kan zijn, en mogelijk een oorzaak, van diabetes type 2, een ziekte waarvan gesteld wordt dat ze te maken heeft met een bepaalde leefstijl.

Wetenschappers aan de Columbia University in New York volgden de gezondheid van 9296 proefpersonen die aan het begin van het onderzoek geen diabetes hadden. Na 21 jaar had 53 procent van hen in enige mate parodontitis gekregen, ingedeeld in gradaties van ernst van 1 tot 5.

Bij diegenen met een vroeg stadium van graad 1 of 2 werd geen verhoogd risico van diabetes gevonden, maar bij diegenen met een hogere mate van parodontitis (graad 3 t/m 5) bleek de kans twee keer zo groot dat ze diabetes kregen. Bovendien hadden proefpersonen die enkele tanden hadden verloren, 1,7 keer zo vaak diabetes14.

Bij een onderzoek onder 52 zwangere vrouwen ontdekten onderzoekers van de Johannes Gutenberg Universiteit in Mainz (Duitsland) een direct verband tussen de ontstekingen van parodontitis en diabetes type 1 (insuline-afhankelijke). Diegenen die een hogere dosis insuline nodig hadden, hadden ook ernstigere tandvleesproblemen15.

Parodontitis en geboorteafwijkingen

De gezondheid van het gebit en de ernst van tandvleesaandoeningen blijkt ook invloed te hebben op de uitkomst van een zwangerschap. Dat verband blijkt duidelijker in ontwikkelingslanden, waar de mondgezondheid in de arme gebieden vaker slecht is.

Onderzoekers aan de Aga Khan Universiteit in Karachi in Pakistan schatten dat een vrouw 1,3 keer zo veel risico heeft dat er een complicatie ontstaat bij de bevalling – zoals een vroeggeboorte, een laag geboortegewicht of een miskraam – als ze ernstige parodontitis heeft.

Die conclusie trokken ze door de tandheelkundige dossiers van 1152 vrouwen te onderzoeken die minimaal vijf maanden zwanger waren. Van hen had 76 procent parodontitis. Er bleek een direct verband te bestaan tussen de ernst van de ziekte en het risico van problemen bij de geboorte.

De onderzoekers concludeerden dat tandvleesaandoeningen een directe oorzaak zijn van geboorteafwijkingen en niet enkel een aanwijzing zijn van een algehele slechte gezondheid die op zichzelf kan leiden tot een problematische bevalling16.

Parodontitis kan ook een oorzaak zijn van een te vroege bevalling, zo stelden onderzoekers van de Universiteit van Sassari in Italië. ‘Er zijn steeds meer bewijzen dat er mogelijk een verband bestaat tussen parodontitis bij de zwangere vrouw als potentiële risicofactor voor een negatieve uitkomst van de zwangerschap, zoals een te vroege bevalling met een te laag geboortegewicht,’concludeerden zij17.

Parodontitis en longontsteking

Bekend is dat mensen met klachten van een tandvleesaandoening twee keer zo veel kans hebben longontsteking te krijgen. Een groep van 4139 Japanse volwassenen in de leeftijd van 40 tot 79 jaar vulde een vragenlijst in waarin naar parodontitis gevraagd werd aan de hand van verschillende beschrijvingen zoals ‘gevoelige tanden’, ‘moeite met kauwen van taai voedsel’ en ‘mond voelt plakkerig aan’. Behalve een direct verband met longontsteking kon tandvleesziekte ook verband houden met hartvaatziekte, ook hier onafhankelijk van sociaal-economische factoren18.

Parodontitis en mortaliteit

Een gezond gebit en tandvlees kunnen ook bepalen in hoeverre we op latere leeftijd handicaps krijgen en zelfs hoe oud we waarschijnlijk worden. Bij een onderzoek met 573 personen die in 1984 zeventig jaar oud waren, ontdekten de onderzoekers dat diegenen die geen eigen tanden meer hadden, of één tot negen eigen tanden, invalide werden in de leeftijd tussen 75 en 80.

Diegenen die helemaal geen eigen tanden meer hadden, liepen tevens een 1,26 keer zo grote kans dat ze binnen de volgende 21 jaar stierven dan diegenen die nog steeds negen of meer tanden hadden op 70-jarige leeftijd. De auteurs van het onderzoek, van de Universiteit van Kopenhagen, concludeerden dat tandverlies een ‘onafhankelijk verband’ vertoont met invaliditeit en mortaliteit19.

Parodontitis en geestelijke achteruitgang

Bij één onderzoek is een direct verband aangetoond tussen de orale gezondheid en de mentale cognitie. Onderzoekers aan de West Virigina Universiteit in Amerika beoordeelden de gebitsstatus van 1984 volwassenen die in zorginstellingen woonden.

Zij ontdekten dat diegenen met een lagere cognitieve score ook een groter aantal aangedane en ontbrekende tanden hadden, evenals meer parodontitis. Met een scoreschaal voor de cognitieve vaardigheden ontdekten ze dat voor elke ontbrekende tand of kies of voor elke gradatie van parodontitis de score op de schaal een punt afnam20.

Onderzoekers van de New York Universiteit hebben zelfs de theorie geopperd dat er een verband bestaat tussen de ziekte van Alzheimer en parodontitis. Zij stellen dat door behandeling van iemands tandvleesaandoening wellicht het ontstaan en de voortgang van de ziekte van Alzheimer mede kan worden geremd of beheerst21.

Een holistische stap vooruit

Inzicht in het verband tussen tandvleesaandoeningen en andere ernstige ziekten kan een van de belangrijkste doorbraken betekenen in de geneeskunde sinds jaren. De sociaal-economische status en de theorie van de algehele ontsteking verklaren weliswaar een gedeelte van de gevallen, maar er zijn genoeg bewijzen voor het oorspronkelijke idee van Weston Price dat parodontitis een onafhankelijke en directe oorzaak van veel chronische en systemische aandoeningen vormt.

Hoewel het altijd goed is om meer onderzoek te doen, staat het verband inmiddels zonder twijfel vast. Dat betekent dat het nu tijd is dat artsen ziekte op een andere manier gaan bekijken, met name hartaandoeningen en diabetes.

Bryan Hubbard
BRONNEN:

1J Am Dent Assoc, 1951; 42: 615-697
2 Nutrition and Physical Degeneration, La Mesa, Californië: Price-Pottenger Foundation, 2008
3Eur J Med Res, 2008; 13: 100-106
4The Daily Telegraph, 26 mei 2008
5Cancer Causes Control, 2008; 14 mei 2008, e-pub voorafgaand aan druk
6Oral Dis, 2008; 14: 102-104
7Am J Obstet Gynecol, 2008; 198: 389
8Fertil Steril, 2008; 2 april 2008, e-pub voorafgaand aan druk
9Braz Oral Res, 2008; 22: 72-77
10J Intern Med, 2008; 263: 644-652
11Circulation, 2005; 111: 576-582
12J Clin Periodontol, 2008; 35: 199-205
13Lancet Oncol, 2008; 9: 550-558
14Diabetes Care, 2008; 4 april 2008, e-pub voorafgaand aan druk
15Coll Antrolpol, 2008; 31: 115-118
16Am J Obstet Gynecol, 2008; 198: 514
17Minerva Stomatol, 2008; 57: 233-250
18J Dent Res, 2008; 87: 485-489
19J Am Geriats Soc, 2008; 56: 429-435
20J Gerontol A Biol Sci Med Sci, 2008; 63: 495-500
21J Alzheimers Dis, 2008; 13: 437-449


Gezonde voeding voor het gebit

Kunnen we zelf de gezondheid van ons gebit en tandvlees beïnvloeden? Ja, dat kan. Hierna staan enkele voorbeelden van goede voeding voor het gebit en tandvlees. Ze zijn gebaseerd op het wetenschappelijk werk van Melvin Page, Weston Price en Francis Pottenger, dat op zijn beurt weer aan de basis ligt van veel diëten die tegenwoordig worden gebruikt.

• Eiwitten. Eet regelmatig kleine hoeveelheden eiwitten; rond 50-100 gram per portie per maaltijd is ideaal. Gedeeltelijk moeten die komen uit jong rood vlees zoals kalfsvlees of lam, of uit vis en gevogelte. Vegetariërs kunnen eieren eten. Het beste kunt u het vlees niet braden of bakken, omdat er bij verhitting boven 45 oC cruciale enzymen verloren gaan.
• Groenten. Eet deze zo vaak mogelijk en het liefst rauw of heel kort gekookt. Groenten moeten zoveel mogelijk knapperig en biologisch zijn.
• Fruit. Eet één stuk fruit per keer en op een lege maag. Kies niet de zoetste vruchten en geen tropisch fruit, behalve papaya en ananas, want die bevatten veel spijsverteringsenzymen. Eet enkel vers en biologisch fruit.
• Koolhydraten. Idealiter komen alle koolhydraten uit groente en fruit. Beperk alle graansoorten zoveel mogelijk en vermijd in elk geval witbrood. Alleen honderd procent roggebrood is geoorloofd en de enige granen die volgens de dieetvoorschriften van Price mogen, zijn zilvervliesrijst, onbewerkte rogge en havermout/muesli.
• Vetten. Gebruik alleen maar koudgeperste extra vergine olijfolie, walnotenolie, lijnzaadolie en druivenpitolie. Verhit ze niet en gebruik ze niet bij het koken. Vermijd alle gehydrogeniseerde of gedeeltelijk gehydrogeniseerde vetten, inclusief alle margarinesoorten, en eet geen pindakaas. Eet in plaats daarvan avocado’s en rauwe noten.
• Zuivel. Gebruik geen zuivel die afkomstig is van koeien. Volgens Page is melk nog slechter dan suiker. Een geoorloofd alternatief is verse melk en – kaassoorten van geiten en schapen.
• Dranken. Drink dagelijks veel water. De ideale hoeveelheid is 30 ml per kilo lichaamsgewicht. Wilt u echt graag wijn drinken, doe dat dan alleen tijdens een maaltijd en alleen rode wijn. Drink geen Californische
• Algemeen. U kunt beter vaak kleine hoeveelheden eten dan een of twee zware maaltijden per dag. Ideaal is het drie tot vijf kleine maaltijden per dag te nuttigen en een uur voor elke maaltijd en twee uur na een maaltijd te drinken.


Natuurlijke manieren om tandplak tegen te gaan

Etherische oliën en heet water zijn twee natuurlijke, effectieve manieren om tandplak te verwijderen. Zo werd bij een meta-analyse van elf onderzoeken gevonden dat een mondwater met etherische oliën effectief was tegen tandplak en tegen gingivitis in een vroeg stadium. Alle onderzoeken die in de analyse waren opgenomen, hadden minimaal een halfjaar geduurd. Zo’n mondwater met etherische olie gaf in de onderzoeken een ‘significante reductie’ van gingivitis ten opzichte van een controlegroep, en bleek zelfs effectiever te zijn dan alleen flossen. Een soortgelijk effect werd gevonden voor reductie van tandplak1.
In een ander onderzoek werd ontdekt dat enkel heet water effectiever was dan tandpasta als het gaat om het verwijderen van tandplak. In dit onderzoek werden ook verschillende technieken getest op tandplak met verkleuring. De conclusie was dat poetsen met stromend heet water effectiever was dan poetsen met stromend koud water, en dat dit zelfs beter werkte dan tandpasta2.

1Evid Based Dent, 2008; 9: 18-19
2Clin Prev Dent, 1991; 13: 29-31

Klopt de theorie over tandbederf?

Als het inderdaad van vitaal belang is voor de algehele gezondheid dat tandvlees en gebit gezond zijn, wat is dan de beste manier om tandbederf te voorkomen? Volgens de heersende opvattingen in de tandheelkunde ontstaat tandbederf door bacteriën die geactiveerd worden door suiker en zetmeel; die opvatting past in de lijn van Pasteurs theorie over ziekteverwekkers.

De American Dental Association geeft deze definitie: ‘Tandbederf […] treedt op als voedingsmiddelen met koolhydraten (suikers en zetmeel) zoals melk, frisdrank, rozijnen, koek of snoep vaak op de tanden achterblijven. Bacteriën die van nature in de mond leven, vermenigvuldigen zich sneller door deze voedingsmiddelen en produceren een overmaat aan zuur. In de loop van de tijd vernietigen deze zuren het tandglazuur en ontstaat tandbederf (cariës).’

De remedie voor tandbederf is frequent tandenpoetsen en flossen, bij voorkeur met fluorbevattende tandpasta. Worden de zuren zo niet van de tanden verwijderd, dan moet de tandarts uiteindelijk de bacteriële infectie uitboren en vullen.

In verder gevorderde stadia van ontsteking zal hij een wortelkanaalbehandeling uitvoeren of de kies trekken. Ondanks deze batterij aan ingrepen krijgt iedereen in zijn leven te maken met toenemend tandbederf. In Amerika hebben de Centers for Disease Control and Prevention eens onder 16.000 mensen gemeten hoe dit zit.

Tegen zijn veertigste levensjaar heeft elke Amerikaan bij 46 procent, dus bijna de helft, van zijn tanden last gehad van enige vorm van tandbederf. Bij zestig jaar en ouder is 62 procent van zijn tanden in meer of mindere mate aangetast1.

Volgens ‘andersdenkende’ tandartsen als Weston Price en Melvin Page is tandbederf echter onderdeel van het alles omvattend probleem van een chemische disbalans die wordt veroorzaakt door een ongezond voedingspatroon van bewerkte voedingsmiddelen.

Na een onderzoek naar voedingspatronen onder inheemse volkeren over de hele wereld raakte Price ervan overtuigd dat de gezondheid van het gebit direct verband hield met het voedingspatroon. Inheemse volkeren, zo merkte hij op, hadden geen cariës omdat hun voeding rijk was aan mineralen, met name fosfor, en aan vetoplosbare activerende stoffen2.

Page geloofde dat de chemische processen in het lichaam, met name de precieze verhouding calcium/fosfor in het bloed, op zichzelf tandbederf kan voorkomen, mits ze in balans zijn. De grootste vijanden voor balans in de lichaamschemie zijn suiker, geraffineerde koolhydraten en bewerkte voedingsmiddelen.

Dat was een radicale opvatting voor de jaren dertig en veertig. Bij elke verstoring van het evenwicht worden er mineralen ‘onttrokken’ aan het tandbeen en de botten, waardoor er tanden en botweefsel verloren gaan.

Volgens Page veroorzaakt suiker tandbederf doordat er tekorten aan voedingstoffen in het lichaam ontstaan, niet doordat de mondbacteriën zich met suiker voeden.

1www.cdc.gov/nccdphp/publications/aag/oh.htm
2J Am Dent Assoc, 1936; 23: 888

Wilt u dit artikel lezen?

Als abonnee kunt u dit artikel gratis lezen door in te loggen op uw account. Nog geen abonnee? Sluit nu een abonnement af.

Andere artikelen van Bryan Hubbard

De medicijnen zijn heerlijk

Het Laatste woord: De illusie van de goochelaar

Het laatste woord; Is het beter om niets te voelen?

Het laatste woord

Artsen weten wel beter

Marktwerking en zorg?

Veel politici spreken zich uit over marktwerking in de zorg. Volgens sommigen helpt concurrentie om kosten te beteugelen. Volgens anderen leidt het juist tot meer kosten en minder kwaliteit. De uitspraken van voor- en tegenstanders zijn niet altijd onderbouwd. Ten...

Gastcolumn: Emoties kun je als voedsel verteren

Er is de afgelopen jaren een gestage toename te zien van het aantal mensen dat psychische aandoeningen ontwikkelt.1 Dat is zorgelijk, maar eigenlijk ook relatief eenvoudig te veranderen. De kern van het probleem is dat veel mensen hun emoties niet adequaat kunnen...

De borsten

Zacht, rond, fier, stevig, klein, hangend, veranderd of zelfs afwezig na een operatie… Borsten zijn er in vele prachtige soorten en maten. Ze bestaan uit vetweefsel, bindweefsel, ligamenten én borstklieren; elke borst is gevuld met zo’n vijftien tot twintig lobben die...

Holistische hulp bij een kinderwens

Zwanger worden, het lijkt zo vanzelfsprekend. Toch heeft 1 op de 5 stellen vruchtbaarheidsproblemen - en dat worden er steeds meer. In haar praktijk begeleidt Ingrid Schoonveld vrouwen met een onvervulde kinderwens. Schoonveld werkte al jaren in de communicatiesector...

Beter naar je gevoel (leren) luisteren deel 2

In het eerste deel van dit tweeluik las je waarom het een uitdaging kan zijn om naar je gevoel te luisteren. In dit tweede deel gaan we in op het maken van gezonde voedingskeuzen, door een situatie te creëren waarin je op je gevoel kunt leren vertrouwen. Belangrijke...

Bryan Hubbard avatar

Over de auteur

Bryan Hubbard studeerde filosofie aan de universiteit van Londen. Hij is de echtgenoot van Lynne McTaggart en samen zijn zij directeur van twee uitgeverijen, WDDTY Publishing Ltd en New Age Publishing Ltd. Hij is uitgever van het maandblad What Doctors Don’t Tell You. ( Het moederblad van Medisch Dossier)
Lees meer artikelen van Bryan Hubbard