Kirsten Hartvig geeft in deze nieuwe rubriek gezonde recepten op basis van heerlijke kruiden en specerijen die ook nog eens geneeskrachtige eigenschappen hebben. Deze keer aandacht voor chilipepers en kurkuma.

Eeuwen geleden al wisten mensen de magische geheimen van de natuur te ontrafelen. Daar hadden ze geen computers of laboratoria voor nodig. Ze wisten bijvoorbeeld hoe ze de peul van de vanille-orchidee konden omtoveren tot een geurig kruid, dat kruidnagels helpen tegen kiespijn en dat de zaadbollen van de papaver een verdovend sap bevatten.
In het oude Mesopotamië, Egypte, China en India werden al allerlei kruiden gebruikt voor de behandeling van infecties, voor pijnstilling, wondreiniging, een betere spijsvertering en nachtrust en voor het zuiveren van de lucht.
Ook was toen al bekend dat bepaalde kruiden ervoor zorgen dat voedsel beter verteerd wordt, minder snel bederft of beter beschermd is tegen insecten. En dat je met kruiden van de eenvoudigste gerechten in een handomdraai een overheerlijke, gezonde maaltijd kunt maken.
Geen wonder dus dat de moderne wetenschap de voedingswaarde en geneeskrachtige eigenschappen van veel kruiden onderschrijft. En dat er steeds meer mogelijke toepassingen worden ontdekt voor uit kruiden afkomstige stoffen bij de behandeling van hedendaagse ziekten, zelfs bij kanker en virusinfecties.

Supertip
Koop waar mogelijk hele kruiden en maal ze pas fijn op het moment dat u ze nodig hebt. Gebruik daarvoor een vijzel of koffiemolen. Bewaar kruiden in een luchtdichte verpakking en vermijd direct zonlicht. Sommige kruiden, zoals nootmuskaat, blijven jaren goed, maar de meeste kruiden kunt u het beste in kleine hoeveelheden kopen en jaarlijks vervangen.

Chilipeper
De chilipeper, ook wel rode of Spaanse peper genoemd, is een meerjarige plant die tot de nachtschadefamilie (Solanaceae) behoort. De vrucht bevat capsaïcine, dat voor de karakteristieke scherpe, zoete smaak zorgt. Hoe heet een peper is, hangt af van de hoeveelheid capsaïcine. Door de zaadjes te verwijderen, of kokosmelk, pindakaas, room, yoghurt of suiker aan een gerecht toe te voegen, maakt u de peper minder scherp.
Kopen en bewaren
Als u verse chilipepers koopt, kies dan voor gladde, stevige en glanzende vruchten. U kunt de pepers twee tot drie weken in de koelkast bewaren en tot zes maanden in de vriezer. Gedroogde en gemalen chilipepers kunt u het beste in een luchtdichte verpakking op een donkere plek bewaren.
Door hele pepers te gebruiken in plaats van gesneden of gemalen pepers, geeft u een gerecht extra smaak zonder dat het heel pittig wordt. Verwijder de pepers voor het opdienen.
De pepers ontvellen gaat het makkelijkst als u ze eerst even roostert totdat ze zwart worden. Laat ze vervolgens afkoelen in een papieren zak. Als het goed is, kunt u de vellen er dan gemakkelijk aftrekken.
Waar is chilipeper goed voor?
Pepers bevatten veel vitamine A, C, E, K en B6. Ze stimuleren het hart en de bloedsomloop, waardoor er meer bloed naar de weefsels stroomt. Pepers zijn een natuurlijke antioxidant en werken ontstekingsremmend. Ze kunnen worden gebruikt als een natuurlijk ontsmettingsmiddel of als conserveringsmiddel en ze bevorderen de spijsvertering. Uitwendig kunnen pepers worden ingezet tegen milde spier- of gewrichtspijn. De capsaïcine in de pepers zorgt voor een verminderde geleiding van pijnprikkels naar de hersenen. Pepers kunnen mogelijk ook de cholesterolspiegel helpen verlagen. Daarnaast fungeren ze als een natuurlijk antistollingsmiddel. Eet dus geen chilipepers als u bloedverdunnende medicijnen gebruikt. 
Mogelijk leidt het eten van pepers zelfs tot afgifte van endorfinen in de hersenen, wat zorgt voor een prettig gevoel.

Kurkuma
Kurkuma, ook wel geelwortel genoemd, is de wortelstok (ondergrondse uitloper) van een meerjarige, tropische plant binnen de gemberfamilie (Zingiberaceae). Kurkuma lijkt dan ook veel op gember en kan op een vergelijkbare manier worden bereid en gebruikt: geschild, in plakjes, geraspt, fijngesneden of vermalen tot een pasta. De gedroogde kurkuma die u in de winkel vindt, wordt verkregen door de wortels een aantal uur te koken en vervolgens te drogen en te vermalen tot een goudgeel poeder.
Kopen en bewaren
Verse kurkuma vindt u in Aziatische toko’s en sommige (biologische) supermarkten. Kies bij voorkeur een biologische variant, koop het poeder in kleine hoeveelheden en bewaar het in een luchtdichte verpakking op een donkere plek.
Waar is het goed voor?
Kurkuma is rijk aan vitamine C, B3 en B6, en magnesium, mangaan, kalium, koper, ijzer, zink en omega 6-vetzuren. In de Chinese en ayurvedische geneeskunde wordt kurkuma al eeuwenlang gebruikt als middel tegen maag- en leverproblemen, ontstekingen, wondjes en tumoren. Het kruid heeft een sterk ontsmettende werking en helpt tegen allerlei schimmel- en bacteriële infecties. Het kan de ontwikkeling van kanker remmen door de gemuteerde cellen te vernietigen,1 en versterkt mogelijk de werking van chemotherapie en bestralingen, terwijl het normale weefsel wordt beschermd.2
De werkzame stof, curcumine, is een sterke antioxidant die de cellen beschermt tegen schade door vrije radicalen. Het kan vermoedelijk worden toegepast bij de behandeling van degeneratieve aandoeningen als alzheimer, diabetes type 2, gewrichtsontsteking en aandoeningen aan de alvleesklier. Het verlaagt ook het gehalte histamine (een hormoon dat onder andere de bloedvaten verwijdt) in het bloed en verhoogt mogelijk de productie van cortison in de bijnieren.3
Kurkuma is bovendien effectiever dan niet-steroïdale ontstekingsremmers (NSAID’s), zoals ibuprofen en diclofenac, bij de verlichting van ontstekingen na een operatie.4
Daarnaast gaat het kruid veroudering tegen, verzacht het de huid en verlicht het symptomen van de huidziekte psoriasis. Versgeraspte kurkuma kan uitwendig worden gebruikt door het toe te voegen aan conditioners en zuiverende lichaamspakkingen en gezichtsmaskers. Let op: kurkuma is een sterke gele kleurstof die erg afgeeft.

Kurkuma
Natuurlijk gezondheidssupplement
1 tl kurkumapoeder
Snufje versgemalen zwarte peper
1-2 tl olijfolie
Vermeng de kurkuma en zwarte peper met voldoende olijfolie om een smeuïge pasta te maken. Smeer de pasta op een boterham of doe een beetje in de yoghurt.

Pijnstillende kurkumapasta
1 tl kurkumapoeder
1 tl amandelolie (plus wat extra om schoon te maken)
Meng de kurkuma met de amandelolie tot een gladde pasta. Breng aan op hoofd, nek en schouders om hoofdpijn te verlichten, of op rug en benen tegen gewrichtspijn. Laat vijf minuten zitten en verwijder de pasta daarna met wat amandelolie.

Literatuur
1 Anticancer Res, 2003; 23: 363-98
2 World J Clin Oncol, 2016; 7: 275-83
3 J Nat Sci Biol Med, 2013; 4: 3-7
4 Surg Endosc, 2011; 25: 3805-10; Anesth Analg, 2014; 118: 1336-44
Afkomstig uit het boek Healing spices van de Deens-Britse voedings- en kruidendeskundige Kirsten Hartvig (Nourish, Watkins Publishing, 2016)

Thaise groentecurry
Voorbereiding en bereiding: 1 uur
Voor vier personen
Ingrediënten:
2 el kokosolie of plantaardige olie
1 kleine rode ui, fijngesneden
1 prei, in dunne ringen
1 rode paprika, fijngesneden
1 rode peper, fijngesneden
6 knoflooktenen, fijngesneden
1 el geschilde en geraspte gember
6 stengels citroengras, schoongemaakt en fijngesneden
1 el paprikapoeder
2 tl kurkumapoeder
1 tl zwart komijnzaad (Nigellezaad)
8 kaffirlimoenblaadjes (djeroek poeroet), vers of gedroogd
1 wortel, in blokjes gesneden
4 aardappels, in stukken gesneden
1 zwarte radijs of rammenas, in plakjes
300 ml groentebouillon
1 kleine broccoli, in roosjes gesneden
200 gram sperziebonen, schoongemaakt
200 gram babymais
400 ml kokosmelk
1 flinke hand verse koriander, fijngehakt
zeezout
1 flinke hand taugé, gewassen
Bereiding:
1. Verhit de olie in een wok of grote bakpan op middelmatig vuur. Voeg de ui, prei, paprika, peper, knoflook en alle kruiden en specerijen toe. Roerbak enkele minuten totdat de ui zacht is.
2. Voeg de wortel, aardappel en radijs toe. Verwarm even mee en voeg dan de bouillon toe. Breng aan de kook en draai het vuur laag. Doe een deksel op de pan en laat tien minuten zachtjes koken.
3. Voeg de broccoli, sperziebonen en babymais toe en laat nog eens vijf minuten sudderen totdat de groenten beetgaar zijn.
4. Voeg de kokosmelk en koriander toe. Verwarm nog even door en breng op smaak. Dien de curry op en garneer met de taugé.
Variatietips: Vervang de zwarte komijn door gewone komijn, gebruik laoswortel (Thaise gember) in plaats van gember of vervang het citroengras en de kaffirlimoenblaadjes door citroenrasp of tamarinde (ook wel asem genoemd).