29-10-2017

Geen gebak, geen zoetigheden

Door: Bryan Hubbard

Recent wetenschappelijk onderzoek laat zien dat een dieet waarbij het aantal koolhydraten drastisch wordt teruggeschroefd een effectieve manier kan zijn om kanker een halt toe te roepen.

Als het over kanker gaat, en de oorzaken en behandeling ervan, lijken er twee werelden te bestaan. De eerste is de traditionele geneeskunde met chemotherapie en radiotherapie als behandeling. Daarbij worden zacht gebak en zoetigheden aanbevolen om een energieboost te krijgen aan het eind van een slopende behandeling – vaak om een levensbedreigende zwakte en gewichtsverlies na chemotherapie te voorkomen.

In de tweede wereld ziet men een duidelijk verband tussen de ziekte en de suikers die we uit koolhydraten halen. Dat zijn de suikers die in het zachte gebak zitten dat kankercentra de patiënt voorschotelen, maar die ook in zetmeelrijke voedingsmiddelen, zoals brood, pasta en aardappelen aanwezig zijn. Dit verband werd meer dan 150 jaar geleden voor het eerst opgemerkt, en deze theorie won aan overtuigingskracht toen de Duitse wetenschapper Otto Warburg in 1924 de hypothese formuleerde dat suiker kankercellen voedt.

Hoewel oncologen het zogenaamde Warburg-effect erkennen als een indicatie voor kankercellen, blijft de standaardvisie dat alle cellen suiker nodig hebben om te kunnen overleven, en dat een kankerpatiënt geen suikerarm dieet hoeft te volgen omdat dit de gezonde cellen kan beschadigen. Dit bevestigt het advies dat aan kankerpatiënten wordt gegeven: het Britse MacMillan Cancer Support – een organisatie die vergelijkbaar is met het Nederlandse KWF Kankerbestrijding – komt met recepten voor zoetigheden, zoals in Amaretto gedrenkte perziken als opkikkertje, terwijl folders voor kankerpatiënten aanraden om zacht gebak te eten om het gewichtsverlies ten gevolge van chemotherapie te compenseren. Een brochurestelt: Het is goed om zacht gebak te eten … het bevat veel calorieën, iets wat u nodig heeft als u chemotherapie krijgt,. Dat voorkomt dat u te veel gewicht verliest. Chocoladepudding met een saus bijvoorbeeld is een heerlijke traktatie.’ Er is zelfs een Facebookpagina Cakes Against Cancer met meer dan 52.000 volgers.

Ook al werd stilzwijgend aangenomen dat Warburg weleens gelijk kon hebben, de manier waarop de westerse geneeskunde kanker behandelt veranderde niet, vooral omdat de focus gericht blijft op het ontwikkelen van nieuwe medicijnen voor iedere ziekte. De steun voor Warburgs theorie hield ook op nadat duidelijk werd dat de Duitse wetenschapper niet helemaal gelijk had: verschillende suikers lijken verschillende kankers te voeden, terwijl andere dat niet doen. Het hele proces heeft misschien eerder te maken met ontstekingen dan met de manier waarop cellen ademen’’, zoals Warburg stelde.

In een recente baanbrekende studie hebben wetenschappers van het Trinity College Dublin de tekortkomingen ontrafeld van de hypotheses van Warburg en die van anderen die tot enigszins vergelijkbare conclusies kwamen. Het onderzoeksteam uit Dublin ontdekte dat sommige cellen, met name immuuncellen die kanker bestrijden, geactiveerd worden als ze geen suiker krijgen.

Dit suggereert dat een dieet dat het aantal koolhydraten drastisch terugbrengt – zoals een ketogeen dieet of het Atkins dieet – een effectieve manier kan zijn om de groei van kanker te stoppen. Alleen artsen moeten hier nog van overtuigd worden.

Suiker, suiker

We weten uit eerder onderzoek dat de cellen van ons immuunsysteem niet meer goed functioneren als ze te weinig glucose krijgen. Maar in hun nieuwe studie ontdekten de Ierse onderzoekers dat het omgekeerde geldt voor de immuuncellen die ons lichaam gebruikt om gevaar te signaleren: de dendritische cellen. Als onze dendritische cellen niet gevoed worden met glucose, gaan ze juist onze belangrijkste immuuncellen activeren: de zogeheten T-lymfocyten. 1

“We ontdekten dat dendritische cellen juist beter zijn in het stimuleren van immuunreacties als ze te weinig glucose krijgen, en dat was niet het geval bij andere immuuncellen die we bestudeerden,” aldus hoofdonderzoeker David Finlay. Die andere immuuncellen hebben extra behoefte aan glucose om een infectie te bestrijden, waardoor er voor de dendritische cellen minder glucose overblijft. Maar dan wordt ons immuunsysteem dus gestimuleerd. Finlay concludeert: “De ontdekking dat T-cellen en dendritische cellen met elkaar strijden om glucose, biedt een nieuw en interessant inzicht in de manier waarop glucose de functie van dendritische cellen beïnvloedt.”

Warburg zag nog een ander mechanisme bij glucose, dat direct van invloed was op de kankercellen. Kankercellen ademen niet op dezelfde manier als gezonde cellen. In plaats daarvan fermenteren ze glucose voor hun energie.

Warburg bleef schaven aan zijn theorie – waarmee hij in 1931 de Nobelprijs voor de Geneeskunde won – en verzamelde steeds meer gegevens die zijn theorie onderbouwden. In een toespraak voor medelaureaten voor de Nobelprijs in 1966, concludeerde hij: De belangrijkste oorzaak van kanker is de vervanging van de ademhaling van zuurstof in normale cellen door de fermentatie van suiker.”

Ja, maar …

Niet alle wetenschappers zijn het eens met Warburg, of in ieder geval niet helemaal. In 2009 stelden onderzoekers van de Thomas Jefferson Universiteit in Pennsylvania dat het “Warburg-effect optreedt in bindweefselcellen, maar niet in de kankercellen zelf. In wezen is kanker geen glucosefermentatieproces, maar een verstoorde energiebalans. De kanker kan groeien en zich uitzaaien, omdat kankercellen disfunctionele mitochondriën (de energiefabriekjes binnen cellen) bevatten, een fenomeen dat het omgekeerde Warburg-effect wordt genoemd. 2
Andere onderzoekers beweerden dat fructose (vruchtensuiker) de ware boosdoener is, in het bijzonder voor het bevorderen van de groei van borstkanker. Een onderzoeksteam van MD Anderson Kanker Centrum van de Universiteit van Texas ontdekte door middel van experimenten met laboratoriummuizen dat fructose van invloed was op een metabole regulator, bekend als 12-LOX (lipoxygenase), die hielp om borst- en longkankercellen te verspreiden.

De helft van de muizen die extra suiker aten ontwikkelden borstkanker in vergelijking met 30 procent van de muizen in de controlegroep, en er was een direct verband tussen de hoeveelheid suiker die geconsumeerd werd en de omvang en de uitzaaiingen van de tumoren. Hoewel alle typen suikers die de muizen kregen de groei van de tumor versnelden, was fructose het meest schadelijk en slechter dan glucose. 3

Maar de onderzoekers beweren niet dat fruit eten het ontwikkelen van kankerstimuleert. Mensen halen het grootste deel van de fructose uit bewerkte voedingsmiddelen en frisdranken, die gezoet worden met glucose-fructosestroop (ook bekend als High-Fructose Corn Syrup, HFCS). De jaarlijkse consumptie van glucose-fructosestroop in bewerkte voedingsmiddelen en frisdranken steeg in de Verenigde Staten van ongeveer een kwart kg (220 g) in 1970 tot 28 kg in 1997.

Behalve borstkanker zijn er nog meer kankersoorten die meer suiker nodig hebben dan andere. Plaveiselcelcarcinoom (een vorm van longkanker), is voor de groei sterk afhankelijk van sucrose. Plaveiselcellen bevatten uitzonderlijk veel van het eiwit Glucose Transporter 1 (GLUT1), dat zoals de naam al zegt, glucose vanuit het bloed naar de cel brengt, waar het als energiebron gebruikt kan worden. Een ander type longkanker – adenocarcinoom – produceert tien keer minder GLUT1 dan plaveicelcarcinoom en was veel minder afhankelijk van suiker voor de groei. 4

De algemene opvatting dat suiker kanker voedt is niet nieuw. In 1885 beschreef de arts Ernst Freund dat de zeventig kankerpatiënten die hij behandelde allemaal aan hyperglycemie leden, oftewel een te hoog bloedsuikergehalte. Sinds die tijd hebben artsen bevestigd dat kankerpatiënten lijden aan een lagere glucosetolerantie en een hogere insulinegevoeligheid, een toestand die vergelijkbaar is met die van patiënten met diabetes.
In 1924 toonden twee wetenschappers, Handel en Tadenuma, met dierproeven aan dat insuline de groei van kankercellen bevorderde – en andersom dat de hoeveelheid insuline minder wordt als we minder koolhydraten eten, en dat dit de tumorgroei kan vertragen of stoppen.
Toen kwam Warburg met zijn theorie, waarmee hij weliswaar de Nobelprijs won, maar verrassend weinig bijval kreeg vanuit de medische wereld. Ieder jaar komt er nieuw onderzoek dat zijn theorie verder verfijnt, maar die details doen er niet toe. Laat gebak en zoetigheid maar liever staan.

1 Nature Communications, 2017; 8: 15620
2 Cell Cycle, 2009; 8: 3984-4001
3 Kanker Onderzoek, 2017; doi: 10.1158/0008-5472.CAN-14-3432
4 Nature Communications, 2017; 8: 15503

Ken je GI’s

Sommige diëten zijn koolhydraatvrij, andere koolhydraatarm, maar vooral belangrijk is het suikergehalte van de koolhydraten. Wat de hoeveelheid suiker betreft zijn niet alle koolhydraten hetzelfde. Sommige koolhydraten worden snel en andere langzaam opgenomen, zoals gemeten wordt met de Glycemische Index (GI).

Langzame koolhydraten (lage GI)
• geroosterde/gezouten pinda’s
• kersen
• grapefruit
• rode linzen
• volle melk
• gedroogde abrikozen
• volkoren spaghetti
• appels/peren
• perziken
• erwtjes
• worteltjes, gekookt
• kiwi’s

Snelle koolhydraten (hoge GI)
• aardappelpuree
• witbrood
• koolraap
• frites
• rijstwafels
• gepofte aardappelen
• pastinaak, gekookt
• witte rijst, gestoomd of gekookt

 

Herken de suikers

Ons lichaam heeft suiker nodig om te overleven en haalt die uit koolhydraten, ook wel sachariden genoemd, dat zijn suikers of zetmeel. Zetmeel is te vinden in brood, pasta, bonen, aardappelen, rijst, zemelen en andere graanproducten.

De enkelvoudige suikers of monosachariden zijn:

Glucose: dit is de belangrijkste monosacharide, omdat deze in het lichaam gebruikt wordt voor energie. Andere voedingssuikers en koolhydraten worden omgezet in glucose, die als het vrijgegeven wordt in de bloedbaan, bekendstaat als bloedsuiker. Een toename van het bloedsuikergehalte zorgt ervoor dat de alvleesklier insuline aanmaakt. De enige uitzondering is fructose, die gemetaboliseerd wordt in de lever, waardoor dit de enige suiker is die diabetici kunnen verdragen.

Fructose (vruchtensuiker) zit in fruit en groenten en wordt toegevoegd aan frisdrank en dranken met fruitsmaak. Het is ook te vinden in glucose-fructosestroop, die vaak toegevoegd wordt aan bewerkte levensmiddelen. Fructose wordt omgezet in de lever, en zodoende komt er geen insuline vrij om het af te breken. Maar het werkt meer als een vet dan als een suiker en dat leidt tot andere gezondheidsproblemen.

Sucrose, ook wel tafelsuiker genoemd, zit in suikerriet en suikerbieten. Fruit en groenten bevatten ook sucrose.

Lactose zit in melk.
 

Wilt u dit artikel lezen?

Als abonnee kunt u dit artikel gratis lezen door in te loggen op uw account. Nog geen abonnee? Sluit nu een abonnement af.

Andere artikelen van Bryan Hubbard

De medicijnen zijn heerlijk

Het Laatste woord: De illusie van de goochelaar

Het laatste woord; Is het beter om niets te voelen?

Het laatste woord

Artsen weten wel beter

Marktwerking en zorg?

Veel politici spreken zich uit over marktwerking in de zorg. Volgens sommigen helpt concurrentie om kosten te beteugelen. Volgens anderen leidt het juist tot meer kosten en minder kwaliteit. De uitspraken van voor- en tegenstanders zijn niet altijd onderbouwd. Ten...

Gastcolumn: Emoties kun je als voedsel verteren

Er is de afgelopen jaren een gestage toename te zien van het aantal mensen dat psychische aandoeningen ontwikkelt.1 Dat is zorgelijk, maar eigenlijk ook relatief eenvoudig te veranderen. De kern van het probleem is dat veel mensen hun emoties niet adequaat kunnen...

De borsten

Zacht, rond, fier, stevig, klein, hangend, veranderd of zelfs afwezig na een operatie… Borsten zijn er in vele prachtige soorten en maten. Ze bestaan uit vetweefsel, bindweefsel, ligamenten én borstklieren; elke borst is gevuld met zo’n vijftien tot twintig lobben die...

Holistische hulp bij een kinderwens

Zwanger worden, het lijkt zo vanzelfsprekend. Toch heeft 1 op de 5 stellen vruchtbaarheidsproblemen - en dat worden er steeds meer. In haar praktijk begeleidt Ingrid Schoonveld vrouwen met een onvervulde kinderwens. Schoonveld werkte al jaren in de communicatiesector...

Beter naar je gevoel (leren) luisteren deel 2

In het eerste deel van dit tweeluik las je waarom het een uitdaging kan zijn om naar je gevoel te luisteren. In dit tweede deel gaan we in op het maken van gezonde voedingskeuzen, door een situatie te creëren waarin je op je gevoel kunt leren vertrouwen. Belangrijke...

Bryan Hubbard avatar

Over de auteur

Bryan Hubbard studeerde filosofie aan de universiteit van Londen. Hij is de echtgenoot van Lynne McTaggart en samen zijn zij directeur van twee uitgeverijen, WDDTY Publishing Ltd en New Age Publishing Ltd. Hij is uitgever van het maandblad What Doctors Don’t Tell You. ( Het moederblad van Medisch Dossier)
Lees meer artikelen van Bryan Hubbard