De sterkste ziektebestrijders staan misschien gewoon in het kruidenrek.

Recentelijk zijn er heel wat onderzoeken gedaan waaruit blijkt dat de kruiden en specerijen in onze keukenkastjes wel eens de sleutel tot een goede gezondheid kunnen zijn. Veel van die specerijen hebben eeuwenlang integraal deel uitgemaakt van de traditionele geneeskunst. Maar pas nu heeft de wetenschap de ziektebestrijdende eigenschappen van deze krachtige plantaardige voedingstoffen ontdekt.
Uit de onderzoeken valt op te maken dat keukenkruiden meer doen dan onze smaakpapillen stimuleren. Ze kunnen krachtige middelen blijken tegen verschillende ziekten, van de ziekte van Alzheimer tot kanker en diabetes. In dit artikel worden de meest veelbelovende smaakmakers behandeld met hun potentiële functies.

Kaneel
Een interessant nieuw onderzoek doet vermoeden dat kaneel, gemaakt van boombast, de ziekte van Alzheimer zou kunnen afremmen of zelfs keren. Aan de universiteit van Tel Aviv heeft een onderzoeksteam een kaneelextract genaamd CEppt gevoerd aan muizen die gefokt waren met alzheimer. Na vier maanden zagen ze een significante verlaging van het aantal amyloïde plaques (een kenmerk van deze ziekte) in de hersenen van de proefdieren, evenals verbetering van een aantal cognitieve beperkingen, zoals geheugenvermindering1. Maar om te zien of die resultaten ook van toepassing zijn op mensen – en hoe veel kaneel of CEppt dan een zinvol effect geeft – is nader onderzoek nodig.
Uit eerdere onderzoeken viel al op te maken dat kaneel reeds in kleine hoeveelheden ook heilzaam zou kunnen zijn bij diabetes type 2. In een gerandomiseerd gecontroleerd klinisch onderzoek in Pakistan werden zestig patiënten met diabetes type 2 verdeeld in zes groepen: groep 1, 2 en 3 consumeerde respectievelijk 1, 3 en 6 gram kaneel per dag (1 gram is ongeveer een kwart theelepel), terwijl groep 4, 5 en 6 hetzelfde aantal capsules als de eerste drie groepen kreeg, maar dan met placebo. Na veertig dagen bleken bij alle doseringen kaneel de bloedwaarden voor glucose, triglyceriden en LDL (‘slecht’) en totaal cholesterol significant gedaald, terwijl er geen significante veranderingen waren bij de placebogroepen. De onderzoekers concludeerden, dat hun resultaten ‘doen vermoeden dat wanneer mensen met diabetes type 2 kaneel in hun voedingspatroon opnemen, zij een aantal risicofactoren kunnen beperken van diabetes en hart-/vaatziekten2.
Verder heeft kaneel waarschijnlijk een ontstekingsremmende, antimicrobiële en tumorremmende werking3.

Salie
Evenals kaneel is salie onderzocht op een werking bij de ziekte van Alzheimer, en met veelbelovend resultaat. In een dubbelblind gerandomiseerd gecontroleerd klinisch onderzoek werd een vloeibaar extract van het kruid (60 druppels per dag) gedurende vier maanden gegeven aan patiënten met een milde tot matige vorm van alzheimer. Aan het eind van het onderzoek had de groep die het salie-extract had genomen, betere cognitieve-functiescores dan de placebogroep. Ook vertoonden de deelnemers in de eerste groep minder agitatie, aldus de onderzoekers4.
In een ander onderzoek werd gekeken welke mechanismen er mogelijk zaten achter deze klaarblijkelijke werking tegen alzheimer van salie. De conclusie was dat rozemarijnzuur – het actieve ingrediënt van salie – een hoofdrol zou kunnen spelen. Dit zuur heeft een beschermende werking op zenuwcellen en werkt antioxidatief tegen de toxiciteit van het eiwit bèta-amyloïde, karakteristiek voor alzheimer5.
Ander onderzoek doet vermoeden dat salie een effectieve behandeling kan zijn van hyperlipidemie – abnormaal hoge waarden voor vetten (lipiden) in het bloed. Ten opzichte van een placebo bleek een salieblad-extract (twee maanden lang om de acht uur een capsule van 500 mg) tot significante verlaging te leiden van de triglyceriden, het LDL (‘slechte’), VLDL (ook een ‘slechte vorm’) en het totale cholesterol, terwijl juist het HDL (‘goede’)-cholesterol steeg. Er waren geen bijwerkingen6.

Kurkuma (koenjit/geelwortel)
Kurkuma is een populaire Aziatische specerij die zijn gele kleur dankt aan het pigment curcumine. Dat laatste blijkt veelbelovend tegen een groot aantal ziekten, met name kanker. Uit laboratoriumonderzoek is gebleken dat curcumine menselijke kankercellen van borst, prostaat, pancreas, maag, dikke darm en slokdarm kan doden7,8,9. Uit dierexperimenteel onderzoek valt tevens op te maken dat dit bestanddeel ingrijpt op alle drie de ontwikkelingsstadia van kanker: het ontstaan van een eerste aanleg, de ontaarding en de progressie10. Hoewel die bevindingen niet noodzakelijkerwijs van toepassing zijn op mensen, zijn de eerste verkennende onderzoeken met kankerpatiënten wel veelbelovend. In één daarvan kregen vijftien patiënten met kanker van de dikke darm en endeldarm in een vergevorderd stadium vier maanden lang dagelijks een kurkumasupplement (equivalent aan 36-180 mg curcumine). Bij vijf van de patiënten stabiliseerde de ziekte en bij een zesde ging de kanker zelfs in regressie11.
Kurkuma zou ook heilzaam kunnen zijn tegen aandoeningen van het maagdarmstelsel, zoals indigestie, ontsteking door Helicobacter pylori, maagzweer, prikkelbare-darmsyndroom, de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa12. Bij een trial waarin 25 patiënten met een maagzweer twaalf weken lang vijfmaal daags 600 mg curcumine kregen, had bijna de helft na vier weken geen maagzweer meer en was aan het eind van het onderzoek 76 procent maagzweervrij13.
Ander onderzoek duidt erop dat curcumine werkzaam zou kunnen zijn tegen artritis. Bij een verkennend gerandomiseerd gecontroleerd klinisch onderzoek gaf 1200 mg/dag curcumine een effectieve verbetering van gewrichtszwelling, ochtendstijfheid en wandeltijd bij patiënten met reumatoïde artritis. Die bevindingen worden ook ondersteund door dierexperimenteel en laboratoriumonderzoek12,14.

Gember
Gember is welbekend om zijn anti-emetische eigenschappen: de werking tegen misselijkheid en braken. Niet alleen blijkt het uit onderzoek veel beter te werken dan een placebo, maar ook blijkt het net zo effectief als het anti-emeticum metoclopramide15.
Meer recent is er echter onderzoek gedaan naar de antikankerwerking van gember. In een laboratoriumonderzoek in Atlanta bleek een gemberwortelextract significant de celgroei tegen te gaan en celdood te induceren bij verschillende soorten prostaatkankercellen. Verder zijn er dierproeven gedaan waarbij het extract een tumorregressie gaf van 56 procent, en zonder bijwerkingen16. Resultaten van dierproeven hoeven echter niet van toepassing te zijn op mensen.
Gember heeft ook een scala aan ontstekingsremmende werkingen17, waardoor het misschien heilzaam zou kunnen blijken tegen aandoeningen als artritis en astma.

Rode peper
Zouden rode pepers de oplossing zijn voor het obesitasprobleem? Volgens een nieuw Amerikaans onderzoek kan het in elk geval een klein stukje van de puzzel vormen. In dit klinische onderzoek, dat zes weken duurde, kregen 25 mensen zonder overgewicht – waarvan er 13 hielden van heet voedsel en 12 niet – maaltijden die met gemalen rode peper op smaak waren gebracht. De onderzoekers vergeleken de effecten van het eten van een gewone maaltijd met die van een hete maaltijd (gekruid met maximaal 1 gram ofwel een halve theelepel cayennepeper) op de verbranding van calorieën en op de eetlust. Ze ontdekten dat de maaltijden die met cayennepeper waren gekruid minder hongergevoel gaven en een hogere verbranding van calorieën na de maaltijd, met name bij diegenen die niet vaak cayennepeper aten18.
‘Aanpassingen in het dieet die geen grote inspanning vergen, zoals het strooien van rode peper, zijn op de lange termijn waarschijnlijk goed vol te houden en kunnen van nut zijn, met name in combinatie met lichaamsbeweging en gezond eten’, aldus een van de auteurs van het onderzoek, Richard Mattes.
Rode peper heeft waarschijnlijk nog andere gunstige effecten. Capsaïcine, het belangrijkste bestanddeel dat de hete smaak veroorzaakt, is met succes plaatselijk toegepast (in crème) tegen verschillende aandoeningen en vormen van pijn19. Tevens zijn er veelbelovende resultaten gezien tegen kanker. Uit een recent onderzoek bleek dat capsaïcine de groei van menselijke borstkankercellen kan remmen20.

Joanna Evans

1PLoS One, 2011; 6: e16564
2Diabetes Care, 2003; 26: 3215-3218
3Crit Rev Food Sci Nutr, 2010; 50: 822-834
4J Clin Pharm Ther, 2003; 28: 53-59
5J Pharmacol Exp Ther, 2006; 317: 1143-1149
6Phytother Res, 2011, Apr 19; doi: 10.1002/ptr.3506 online voorpublicatie (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21506190)
7Int J Oncol, 2009; 35: 867-872
8J Huazhong Univ Sci Technolog Med Sci, 2011; 31: 530-534
9Anticancer Res, 2001; 21: 873-878
10Altern Med Rev, 2009; 14: 141-153
11Clin Cancer Res, 2001; 7: 1894-1900
12Altern Med Rev, 2009; 14: 141-153
13Southeast Asian J Trop Med Public Health, 2001; 32: 208-215
14Int J Mol Med, 2007; 20: 365-372
15Br J Anaesth, 2000; 84: 367-371
16Br J Nutr, 2011, Aug 18: 1-12; online voorpublicatie (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21849094)
17J Med Food, 2005; 8: 125-132
18Physiol Behav, 2011; 102: 251-258
19Phytother Res, 2010; 24: 1877-1885
20Hum Exp Toxicol, 2011; 30: 1657-1665

Nog meer heilzame kruiden en specerijen
Peterselie is niet alleen een effectieve ademverfrisser, maar kan misschien ook borstkanker op afstand houden, althans volgens dierexperimenteel en reageerbuisonderzoeken (dus misschien niet van toepassing op mensen). Het flavonoïde component apigenine verminderde het aantal nieuwe gevallen van borsttumoren bij ratten en remde de groei van menselijke borstkankercellen1.
Komijn bleek bij een recent onderzoek met ratten ‘antistress-, antioxidatieve en geheugenbevorderende activiteit’ te hebben2. Ook hier geldt echter dat de resultaten niet van toepassing hoeven te zijn op mensen.
Koriander (ook bekend als Chinese peterselie) kan een rol spelen bij ontgifting van het lichaam. Onderzoeker dr. Yoshiaki Omura ontdekte dat patiënten meer toxische metalen uitscheidden na het consumeren van een Vietnamese soep met dit kruid3. Ook bleken bij patiënten met kwikstapeling wanneer ze een paar weken lang koriandersupplementen kregen (vier maal daags 100 mg/dag), hun depots met het zware metaal te verdwijnen4.
Oregano kwam als nummer één uit de bus, zowel in gedroogde als in verse vorm, in een onderzoek naar het antioxidatieve vermogen van negen veelgebruikte kruiden5. Ook komt uit onderzoek naar voren dat oregano een werking heeft tegen schimmels en bacteriën6.

1Cancer Prev Res [Phila], 2011; 4: 1316-1324
2Pharm Biol, 2011; 49: 702-708
3Acupunct Electrother Res, 1995; 20: 195-229
4Acupunct Electrother Res, 1996; 21: 133-160
5Ont J Food Sci Nutr, 2011; 62: 219-225
6Curr Med Chem, 2003; 10: 813-829