De wetenschap is haastig bezig definities te geven van energiegeneeskunde en er metingen naar te doen, terwijl de patiïenten er al lang goed gebruik van maken. De meeste mensen hebben wel eens van ‘energiegeneeskunde’ gehoord, maar ondanks de groeiende populariteit van deze vorm van healing zal voor velen nog niet geheel duidelijk zijn wat het is en wat we er van kunnen verwachten.

Energiegeneeskunde is een vorm van alternatieve geneeskunde en houdt zich bezig met energievelden. De betreffende energieën zijn onder te verdelen in twee categorieën. Als eerste noemen we de meetbare energievormen. Deze maken gebruik van mechanische golven (zoals geluid) en elektromagnetische (EM) krachten, waaronder zichtbaar licht, magnetisme, laserstralen en stralen van andere onderdelen van het EM spectrum. Deze golflengtes en frequenties zijn specifiek en meetbaar.1

De tweede categorie maakt gebruik van vermoede energievormen (ofwel ‘bio-energievelden’), die moeilijk zijn te meten. De therapieën die met deze energieën werken, zijn gebaseerd op de opvatting dat elk mens in het bezit is van een subtiele vitale energie, of levenskracht, ook wel bekend onder namen als qi (chi), ki, doshas, prana, etherische energie, fohat, orgonotische energie, odische kracht, manna en homeopathische resonantie.2

In het algemeen gaan energiegeneeskundigen ervan uit dat een ziekte ontstaat door verstoringen in het bioveld. Zo is het vermeende werkingsmechanisme bij kruidengeneeskunde, acupunctuur, acupressuur, moxibustie en aderlating gebaseerd op de aanname dat onevenwichtigheden in het interne bioveld worden gecorrigeerd. De stroom van qi wordt bijvoorbeeld weer door de meridianen van het lichaam geleid zodat het lichaam weer gezond wordt. Van sommige therapeuten wordt geloofd dat ze vitale energie (externe qi) kunnen uitzenden of overbrengen op iemand anders zodat diegene weer gezond wordt3.

Moeilijk te meten

De opvatting dat ziekte in het lichaam ontstaat door onbalans in de energievelden, heeft als basis gediend voor verschillende therapievormen. Zo bestaan er in de traditionele Chinese geneeskunst enkele benaderingen om de stroom van qi te corrigeren, waaronder kruidengeneeskunde, acupunctuur (en varianten daarvan), dieet, gedragsveranderingen en qi gong. Deze benaderingen maken deel uit van de meest bekritiseerde onderdelen van de aanvullende en alternatieve geneeswijzen: ze zijn ofwel moeilijk te meten of te onderwerpen aan de huidige gouden standaard van wetenschappelijk onderzoek, de dubbelblind placebogecontroleerde trial. Wel wordt er aan academische medische centra wereldwijd steeds vaker geprobeerd met deze therapieën onderzoek te doen.

Qi gong

Bij qi gong wordt gebruikgemaakt van het interne qi-systeem van het lichaam om contact te maken met mentale, emotionele en fysieke energiepatronen en deze te veranderen, om zo tot een helderder geest en vitaliteit te komen. In Chinese klinieken en ziekenhuizen wordt het op grote schaal gepraktiseerd. Volgens een database van meer dan 2000 dossiers biedt qi gong grote gezondheidswinst bij een scala aan aandoeningen4. De onderzoeksrapportages zijn echter meestal anekdotisch en komen zelden van buiten China. Nog minder vaak zijn ze in het Engels gepubliceerd in een wetenschappelijk tijdschrift.

Therapeutic touch (therapeutisch aanraken)

In de loop der jaren zijn er talloze andere methoden ontwikkeld om de balans van vitale energievelden te verbeteren of te handhaven. Voorbeelden zijn therapeutic touch, healing touch , reiki, johrei, vortex healing en polariteitstherapie. Hierbij beweegt de behandelaar zijn handen over het lichaam van de patiënt en is het idee dat hij of zij op die manier de energieën van de patiënt kan versterken en heroriënteren.

Er zijn veel kleine onderzoeken gedaan naar therapeutic touch, waarbij bleek dat het bij verschillende aandoeningen effect had. Voorbeelden zijn artrose, wondgenezing, migraine en angst bij brandwondpatiënten. Bij een recente meta-analyse van elf gecontroleerde onderzoeken naar therapeutic touch waren de resultaten van zeven onderzoeken positief en bleek er bij drie geen effect; bij een onderzoek genas de controlegroep sneller dan de behandelde groep5.

Evenzo claimen reiki- en johrei-therapeuten dat hun therapieën de immuniteit versterken, de zelfheling van het lichaam bevorderen en heilzaam werken bij een scala aan problemen zoals stressgerelateerde aandoeningen, allergieën, hartziekten, hoge bloeddruk en chronische pijn6. Over het geheel bezien hebben al deze energiegeneeskundige behandelingen een indrukwekkende hoeveelheid anekdotische bewijzen voor hun werkzaamheid.

Heling op afstand

Sommige voorstanders van de energieveldtherapieën geloven dat een aantal behandelvormen ook over de lange afstand zonder lichamelijk contact kunnen werken. In China zijn inderdaad de effecten op lange afstand onderzocht van qi gong en deze zijn samengevat in het boek Scientific Qigong Exploration van Z. Lu7. Hierin rapporteert Lu een aantal onderzoeken en beschrijft hij de aard van qi als bidirectioneel, multifunctioneel, op doelen richtbaar en in staat tot effectiviteit over lange afstanden. Die bevindingen moeten echter nog onafhankelijk worden geverifieerd.
Een andere vorm van heling op afstand is bidden voor iemand anders. Die ander kan op grote afstand zijn van degene die bidt en hoeft niet eens op de hoogte te zijn van het bidden. Tot nu toe zijn de resultaten van klinische trials veelbelovend.

Nieuwe theorieën

Er is altijd belangstelling geweest voor de meting en beschrijving van vermoede energievelden. Met kirlianfotografie, auratekeningen en visualisaties van gasafscheiding is vaak gebleken dat er grote verschillen bestaan tussen voor en na een energiebehandeling. Het is echter niet altijd duidelijk wat precies wordt gefotografeerd of afgebeeld. Uit de eerste gegevens blijkt dat de hoeveelheid gammastraling duidelijk afneemt bij alle proefpersonen op alle lichaamsdelen waar gemeten was8.

Bij herhaalde onderzoeken bleken ook significante afnames van gammastralen die de patiënten uitzonden tijdens een healing-sessie door goed opgeleide behandelaars. Aangenomen wordt dat de belangrijkste uitzender van gammastralen van het lichaam, kalium-40 (K40), representatief is voor de ‘zelfregulatie’ van energie in het lichaam en het omringende elektromagnetische veld9.

De verbetering van de lichaamsenergie kan deels het gevolg zijn van de versterkte elektromagnetische velden om de handen van de healer. Met een extreem gevoelige magnetometer (een SQUID: superconducting qunatum interference device) schijnen er pulserende biomagnetische velden met een hoge frequentie te zijn gemeten afkomstig van de handen van therapeuten die een behandeling met therapeutisch aanraken gaven10. Soortgelijke pulserende biomagnetische velden met hoge frequentie zijn gemeten bij de handen van beoefenaars van meditatie en van yoga of qi gong.

Die velden waren duizend maal groter dan de sterkste menselijke biomagnetische velden en lagen in dezelfde orde van grootte als de velden waarmee in onderzoekslaboratoria geëxperimenteerd wordt voor gebruik ter versnelling van het herstelproces van bepaalde biologische weefsels11. Uit andere onderzoeken naar vermoede energieën lijkt naar voren te komen dat de velden overlap en interactie met die van anderen kunnen vertonen. Als bijvoorbeeld twee mensen elkaar aanraken, worden de hartsignalen (ECG) van de ene persoon geregistreerd in de hersensignalen (EEG) van de ander en elders op zijn lichaam12. Het is zelfs zo dat het ECG van de ene persoon te vinden kan zijn in het EEG van een ander die rustig tegenover hem zit.

Scepsis

Hoewel de conventionele wetenschap sceptisch blijft over het concept van energie-healing, lijkt uit steeds meer gegevens op te maken dat therapieën als reiki, qi gong en therapeutic touch wel degelijk meetbare veranderingen in het levende bioveld teweeg kunnen brengen. Vervolgens is de uitdaging voor wetenschap en therapeuten om aan te tonen dat die veranderingen een helend effect hebben. In dat opzicht valt een parallel te trekken met de homeopathie.

Al lang voordat in de wetenschap te ‘bewijzen’ viel dat deze behandelingen significant veel beter werkten dan een placebo, merkten veel patiënten al dat ze baat hadden bij deze inmiddels breed geaccepteerde vorm van energiegeneeskunde. Uit een recente enquête van het Britse National Center for Health Statistics bleek dat ongeveer 1 procent van de ondervraagden ooit gebruikgemaakt had van reiki, 0,5 procent van qi gong, 4,6 procent van enige vorm van healing en ongeveer 30 procent had anderen laten bidden voor hun gezondheid. Hieruit blijkt wel dat de patiënten niet afwachten tot de wetenschap ook eindelijk eens zo ver is.

Bewerking van een artikel van het National Center for Complementary and Alternative Medicine Publicatie no. D235

BRONNEN:

1Phys Med Rehab Clin N Am, 1999;10: 729-754
2Alt Ther Health Med, 2003; 9 [suppl 3]: A13-30
3J Alt Complement Med, 2004; 10: 159-162
4J Alt Complement Med, 2004; 10: 163-165
5Alt Ther Health Med, 1999; 5: 58-67
6J NY State Nurs Assoc, 2003; 34: 9-13
7 Z. Lu, Scientific Qigong Exploration, Amber Leaf Press, Malvern. P.A. 1997; vertaald uit het Chinees
8Oschmann JL, Energy Medicine: The Scientific Basis of Bioenergy Therapies. Churchill Livingstone, Philadelphia, P.A. 2000
9Med Hypoth, 2001; 56: 33-39
10BEMI Curr J BioEM Inst, 1990; 2: 8-17
11Sisken BF, Walder J., ‘Therapeutic aspects of electromagnetic fields for soft tissue healing’, in Blank M, ed. Electromagnetic Fields: Biological Interactions and Mechanisms. American Chemical Society, Washington, DC 1995: 277-285
12Adv J Mind-Body Health, 1996; 12: 4-24

Nieuwe richtingen

Binnen de energiegeneeskunde is niet geheel duidelijk wat precies de aard is van de elektromagnetische (EM) energie die tussen behandelaar en patiënt stroomt. Een van de vele theorieën die er tot nu toe zijn ontwikkeld, is die van een Russische wetenschapper. Hij opperde dat er ‘torsievelden’ (subtiele energievelden die in spiraalvorm door de ruimte bewegen met een snelheid van minimaal 109 maal zo snel als het licht) bestaan die informatie kunnen overbrengen zonder energie uit te zenden1. Die velden ontstaan door vele soorten gebeurtenissen, zoals de bewegingen van elementaire deeltjes en atomen, maar ook van grotere objecten zoals planeten. Volgens de Russische onderzoekers worden ze ook gegenereerd door bewuste gedachten van mensen wat een verklaring zou kunnen zijn voor telepathie, psychokinese, hands-on healing en vele andere ‘paranormale’ fenomenen.

Uit een andere publicatie komt naar voren dat mensen die zeer ervaren zijn in meditatie, in staat zijn hun intenties op een elektrisch apparaat over te dragen (een IIED). Wanneer dat apparaat vervolgens drie maanden lang in een kamer gezet wordt, kan het die intenties (bijvoorbeeld een verandering van de pH en temperatuur) in de kamer laten plaatsvinden zelfs wanneer het IIED niet meer in die kamer is2. Nog zo’n bevinding is geweest, dat waterkristallen zich anders rangschikten en het ijs er dus anders uit ging zien onder invloed van intenties die op papier gezet waren of van verschillende soorten muziek3Naarmate we steeds beter in staat zijn de vermoede energievelden te meten, zijn er misschien nog wel vreemdere theorieën en observaties te verwachten om ons begrip van de subtiele energieën rondom ons te vergroten.

1J New Energy, 1997; 2: 29-39
2J Alt Complement Med, 2004; 10: 145-157
3J Alt Complement Med, 2004; 10: 19-21