Een toverdrankje tegen alle kwalen?
Granaatappelsap maakt opgang als remedie voor allerhande kwalen, van kanker tot alzheimer. En het bewijs voor de werking neemt toe.
Als we alle berichten moeten geloven profiteert iedereen van granaatappelsap. Het wordt aangeprezen als hét natuurlijke antwoord op meerdere gezondheidsproblemen − van kanker en hartziekte tot diabetes en alzheimer. En hoewel dit te mooi lijkt om waar te zijn, bestaat er een indrukwekkende hoeveelheid bewijs dat dit friszure sap wel eens zou kunnen helpen bij veel ziekten van onze tijd.

Prostaatkanker
In recent laboratoriumonderzoek is aangetoond dat granaatappelsap en bestanddelen daarvan krachtige eigenschappen tegen kanker bezitten. In december vorig jaar werd tijdens de vijftigste jaarvergadering van de University of California in Riverside een onderzoek gepresenteerd, waarin werd getoond dat granaatappelsap wellicht uitzaaiing bij prostaatkanker tegengaat. Dit onderzoek vond plaats in het laboratorium van Manuela Martins-Green, hoogleraar celbiologie. Zij ontdekte een aantal stoffen daarin − fenylpropanoïden, hydroxybenzoëzuren en geconjugeerde vetzuren − die de groei van kankercellen belemmeren. Daarnaast verzwakken ze de binding van de kankercellen aan een bepaald chemisch signaal, dat zorgt voor uitzaaiing (metastasering) van prostaatkanker naar de botten.

Deze opzienbarende uitkomsten zouden kunnen leiden tot nieuwe therapieën voor preventie van prostaatkankermetastasen, aldus de onderzoekers. Granaatappelsap zou bovendien nog wel eens een bredere rol in de behandeling van kanker kunnen spelen. De genen en eiwitten die bij prostaatkanker uitzaaiing veroorzaken, zijn namelijk in wezen dezelfde als die bij andere typen kankercellen1.

Andere vormen van kanker
Eerder onderzoek liet al zien dat granaatappelsap de celgroei bij borstkanker, darmkanker en longkanker kan remmen2. In laboratoriumonderzoek van borstkankercelculturen bleken granaatappelbestanddelen effectief te werken tegen angiogenese (de vorming van nieuwe bloedvaten die maken dat tumoren kunnen groeien en uitzaaien) en tegen tumorgroei (woekering en ingroei in andere weefsels). Ook bleken ze apoptose (geprogrammeerde celdood) te bevorderen3. Verder is in laboratoriumonderzoek bewijs gevonden voor de werking tegen huidkanker4.

De belangrijkste vraag is echter of de granaatappel zich ook heeft bewezen in klinisch onderzoek. Tot dusver bestaat er maar één onder kankerpatiënten, maar de uitkomsten zijn veelbelovend. In Amerikaans onderzoek werden 46 mannen met prostaatkanker gevolgd, die dagelijks 240 ml granaatappelsap dronken. Het bleek dat hun gehalte PSA (prostaatspecifiek antigeen) tijdens de onderzoeksperiode significant daalde, wat kan wijzen op afname van de kankeractiviteit. Meer onderzoek is nog gaande, om vast te stellen of deze eerste bevindingen in gerandomiseerd dubbelblind placebogecontroleerd klinisch onderzoek zullen worden bevestigd5.

Hartziekte
Naast dit effect tegen kanker lijkt granaatappelsap ook te beschermen tegen hartziekten, waardoor het heilzaam kan zijn voor hartpatiënten. Het drinken van dit sap had een gunstig effect bij ziekte van de kransslagaders (CH), zo bleek uit Amerikaans onderzoek. In dit onderzoek werden 45 patiënten met CH en myocardischemie − onvoldoende bloedtoevoer naar het hart − willekeurig verdeeld over twee onderzoeksgroepen. De ene groep kreeg drie maanden lang dagelijks 240 ml granaatappelsap te drinken, de andere kreeg even lang eenzelfde hoeveelheid sap dat er precies op leek en net zo smaakte. Na afloop bleek dat de bloedtoevoer naar het hart in de granaatappelgroep met 17 procent verbeterde en in de placebogroep met 18 afnam. De voordelen bleken niet gepaard te gaan met een nadelig effect op bloedlipiden (vetten), bloedglucose, bloeddruk of lichaamsgewicht. Geconcludeerd werd ‘dat dagelijkse consumptie van granaatappelsap een heilzaam effect heeft op de ischemie (tekort aan bloedtoevoer) van de hartspier bij inspanning bij patiënten met ziekte van de kransslagaders’6.

In een ander onderzoek werd gekeken naar de effecten van granaatappelsap bij patiënten met kransslagaderverkalking. Die zijn dan vernauwd door de opbouw van ‘plaque’ (atherosclerose) in de vaatwanden. Dit placebogecontroleerde onderzoek wees uit dat door een jaar lang dagelijks dit sap drinken, de dikte van de vaatwanden van de hartkransslagaders significant (tot 30 procent) verminderde. In de controlegroep ging de verdikking van de vaatwanden gewoon door.
Ook blijkt dit sap de systolische bloeddruk te verlagen en de oxidatie van cholesterol te vertragen. Volgens de onderzoekers ligt dit aan de krachtige antioxidante eigenschappen van de polyfenolverbindingen in dit sap7.
Om te bepalen of het drinken van granaatappelsap hartziekte bij gezonde mensen kan voorkomen is echter meer onderzoek nodig.

Diabetes
Granaatappelsap heeft van nature een hoog suikergehalte. Desondanks is het veelbelovend bij de behandeling van de gezondheidsproblemen bij diabetes. Uit een klein klinisch onderzoek van tien patiënten met diabetes type 2 met tien niet-diabetische controlepersonen bleek dat een dagelijkse dosis van het sap de ziektemarkers, zoals het bloedsuikergehalte, niet verhoogde. Integendeel: het had een significant antioxidatief effect, wat het risico van hartziekte bij deze patiënten kan verlagen8.
Diabetici hebben meer kans op een hartziekte, aangezien het constant verhoogde bloedsuikergehalte de aderverkalking bij atherosclerose versterkt. ‘In de meeste vruchtensappen zitten suikers in een vrije − en schadelijke − vorm’, aldus hoofdonderzoeker Michael Aviram. ‘In granaatappelsap daarentegen zijn de suikers gehecht aan unieke antioxidanten, waardoor deze suikers juist een beschermende werking tegen atherosclerose krijgen.’
In een vervolgstudie bleek het sap nog een aantal andere gunstige effecten te hebben, die ‘atherosclerose bij diabetici zouden kunnen vertragen’9.

De ziekte van Alzheimer
Een studie uit Californië bevat aanwijzingen dat granaatappelsap alzheimer zou kunnen tegengaan. Met behulp van laboratoriummuizen met een verhoogde kans op een alzheimerachtig ziektebeeld, bestudeerde het onderzoeksteam het effect van dit sap op het ziekteverloop ten opzichte van suikerwater. Daartoe kregen de muizen een hoeveelheid die overeenkomt met twee à drie glazen per dag voor een mens. De uitkomst na zes maanden liet zien dat de muizen in de granaatappelgroep beter presteerden in een taak voor leren en geheugen, namelijk een Morris-waterdoolhof, en sneller zwommen dan de controlegroep. Ook hadden ze 50 procent minder bèta-amyloïde plaques in de hippocampus in de hersenen. De opbouw van zulke plaques wordt beschouwd als een van de kentekenen van alzheimer10. Er is echter klinisch onderzoek nodig om vast te stellen of het dit effect ook op menselijke alzheimerpatiënten heeft.

Andere neurologische werkingen
Ook ander dieronderzoek wijst op neuroprotectieve effecten. Toen zwangere laboratoriummuizen granaatappelsap kregen, leken de polyfenolen hierin hun nakomelingen te beschermen tegen hersenschade door zuurstoftekort bij de geboorte. Bij de mens is dit een belangrijke oorzaak van ziekte en overlijden van met name veel te vroeg geboren baby’s en baby’s met een veel te laag geboortegewicht. Bij vergelijking van de onderzoeksgroepen bleek dat de nakomelingen van de muizen die granaatappelsap kregen aanzienlijk veel minder hersenweefselverlies hadden – 64 procent minder – als ze kunstmatig werden blootgesteld aan zuurstoftekort tijdens of na de geboorte. In de woorden van de onderzoekers: ‘Dit resultaat toont aan dat het geven van granaatappelsap aan de moeder de hersenen van het kind beschermt’11. Ook op dit punt is onderzoek bij mensen vereist.

De granaatappelbelofte
Ondanks al deze positieve bevindingen tot dusver is het nog veel te vroeg om te stellen dat granaatappelsap een bepaalde ziekte kan voorkomen of behandelen. In de Verenigde Staten treedt de Federal Trade Commission (FTC) streng op tegen claims over mogelijke gezondheidseffecten van dit populaire vruchtensap. In september 2010 heeft de FTC Pom Wonderful aangeklaagd − het merk granaatappelsap dat voornamelijk werd gebruikt in wetenschappelijke studies − en de fabrikant beschuldigd van valse en onbewezen claims. De commissie stelde dat de geadverteerde claims het resultaat uit het wetenschappelijk onderzoek overdreven en het feit negeerden dat sommige studies niet meer dan een placebo-effect hadden gevonden.
Het bewuste onderzoek waaraan ze refereren, betreft één waaruit geen statistisch significant effect van het sap naar voren kwam op erectiestoornis bij mannen, en één dat evenmin een significant effect van het sap constateerde op plaque-opbouw in de aderen van patiënten met een matig verhoogd risico op ziekte van de kransslagaders12,13.
Pom Wonderful vecht dit echter ten sterkste aan. ‘We beweren geenszins dat ons product werkt als een medicijn’, zo zegt de producent. ‘Wat we doen, is door middel van onze advertenties informatie doorgeven over het veelbelovende wetenschappelijk onderzoek naar granaatappelsap. Consumenten en behandelaars hebben recht op deze informatie.’

Joanna Evans

1www.sciencedaily.com/releases/2010/12/101212121741.htm
2Nutr Cancer, 2009; 61: 811-815
3Altern Med Rev, 2008; 13: 128-144
4Exp Dermatol, 2009; 18: 553-561
5Clin Cancer Res, 2006; 12: 4018-4026
6Am J Cardiol, 2005; 96: 810-814
7Clin Nutr, 2004; 23: 423-433
8Atherosclerosis, 2006; 187: 363-371
9J Agric Food Chem, 2008; 56: 8704-8713
10Neurobiol Dis, 2006; 24: 506-515
11Pediatr Res, 2005; 57: 858-864
12Int J Impot Res, 2007; 19: 564-567
13Am J Cardiol, 2009; 104: 936-942

Een krachtige antioxidant
Het aanwijsbaar gunstige effect van granaatappelsap wordt grotendeels toegeschreven aan de antioxidante werking, voornamelijk door de hoge concentratie polyfenolen hierin. Het sap heeft een hoger gehalte hiervan en een sterkere antioxidante werking dan andere gangbare vruchtensappen − zoals sinaasappel-, appel-, ananas-, grapefruit-, rodedruiven- en cranberrysap1.
Let wel, het sap in zijn totaliteit is beter dan de hieruit geïsoleerde en gezuiverde polyfenolen apart waar het gaat om de werking als antioxidant en het effect tegen kanker en atherosclerose. Daaruit valt af te leiden dat het sap mogelijk een synergie van de verschillende bestanddelen biedt2.
1Int J Food Sci Tech, 2010; 45: 1191-1197
2J Nutr Biochem, 2005; 16: 360-367