Onderzoek met het algemeen belang als doel is zeldzaam, aldus Rob Verkerk.

Kent u het aloude gezegde dat alles eerst slechter moet worden voordat het beter wordt? Al een tijd lang vraag ik me af waar de bodem van de put blijft, gezien de neerwaartse spiraal van ziekten als diabetes 2, obesitas en veel gevallen van hartziekten, kanker en neurodegeneratieve aandoeningen zoals de ziekte van Alzheimer.

Allerlei grafieken brengen de toename van deze aandoeningen over de afgelopen decennia in kaart. Stelt u zich aan de hand daarvan eens voor hoe de grafieken er vervolgens tot 2050 zullen uitzien.  Krantenkoppen over baanbrekende medicijnen of zelfs over het voorschrijven van lichaamsbeweging of sociale interactie zullen hierin niet veel verandering brengen, want veel van wat de ‘gevestigde orde’ tot nu toe heeft gedaan, heeft ook maar enig verschil gemaakt.

Hoewel overheden en grote ondernemingen toegewijd lijken te zijn aan besluitvorming op basis van de wetenschap, is dit wetenschappelijke sausje eigenlijk gewoon een instrument om mensen zeggenschap te ontnemen. Wie een andere mening heeft dan de volksgezondheidinstanties van de overheid, wordt weggezet als onkundig. Overheidsbeleid is tenslotte op wetenschap gebaseerd, dus dat moet wel kloppen.

Het stempel van goedkeuring dat de overheid klakkeloos aan onderzoek van de ‘wetenschappelijke elite’ geeft, begint echter barstjes te vertonen. Een recent voorbeeld is dat van professor Walter Willett (Universiteit van Harvard), die tientallen jaren lang een van de meest toonaangevende Amerikaanse overheidsadviseurs op voedingsgebied was.

Willlett leidde de inspanningen op het gebied van voedselonderzoek voor de EAT-Lancet-commissie, een samenwerkingsverband van wetenschappers belast met het zoeken naar een ‘mondiaal gezonde voeding’. Dit zou niet alleen rampen als gevolg van vermijdbare ziekten moeten oplossen, maar ook de milieurampen die zich momenteel ontvouwen, zoals grond- en bodemaantasting, vernietiging van leefgebieden, woestijnvorming, water- en luchtverontreiniging, plastic en microplasticvervuiling en hormoonverstorende chemicaliën.1

Centraal in de aanbevelingen van de EAT-Lancet-commissie staat een voornamelijk plantaardig dieet. De hoeveelheid eiwitten, die grotendeels uit planten zouden moeten komen, wordt laag gehouden. Het rapport adviseert een halvering van de inname van de gemiddelde hoeveelheid rood vlees per hoofd van de bevolking, terwijl de inname van noten, fruit, groenten en peulvruchten moet verdubbelen.

Deze aanbevelingen gaan uit van een breedgedragen overtuiging dat dierlijke voeding schadelijk is voor het milieu én voor onze gezondheid. Maar wie is er verantwoordelijk voor het creëren van deze standpunten? Er wordt immers pas onderzoek gedaan als geld beschikbaar wordt gesteld en dat zorgt ervoor dat de resultaten waarschijnlijk gunstig zullen uitvallen voor de belangen van de geldschieter. De hoeveelheid fundamenteel onderzoek – onderzoek dat geen vooropgezet doel, maar het algemeen belang dient – is enorm dungezaaid over de afgelopen twintig jaar.

Aangezien het meeste onderzoek wordt gefinancierd door commerciële belangen, direct of indirect via stichtingen, zitten er grote hiaten in onze kennis. Kwaliteitsstudies zonder winstoogmerk ontbreken. Dus hoewel er algemene wetenschappelijke overeenstemming bestaat over het feit dat obesitas, diabetes type 2, de meeste gevallen van hartziekte en een groot deel van de kankergevallen voorkomen kunnen worden, is er geen overeenstemming over de oorzaak van deze ziekten.

Het meeste onderzoek is niet gericht op het verhelderen van de achterliggende mechanismen, tenzij die mechanismen mogelijk een nieuw medicijn kunnen opleveren. Maar deze aandoeningen kunnen met succes behandeld, omgekeerd of voorkomen worden door gepersonaliseerde leefstijlgeneeskunde, waarbij geen medicijnen nodig zijn.

Dit weten we omdat duizenden behandelaars over de hele wereld die dit soort geneeskunde praktiseren, laten zien wat er mogelijk is. Miljoenen mensen hebben het ervaren. Maar we worden niet gehoord, omdat ‘zich Oost-Indisch doof houden’ voor overheden en grote bedrijven de beste manier is om wetenschap te negeren die de status quo niet bevestigt.

Maar ondanks het hoge aanzien dat de EAT-Lancet-commissie geniet, met ‘mondiaal gezonde voeding’ dat door Willett en zijn collega’s wordt voorgesteld, trok de WHO uiteindelijk toch haar steun voor het voorstel in. Deze omslag werd door slechts één persoon in gang gezet – namelijk door Gian Lorenzo Cornado, de Italiaanse ambassadeur voor de Verenigde Naties in Genève.
Cornado suggereerde dat een wereldwijde verandering in het voedingspatroon zou kunnen leiden tot het verlies van miljoenen banen in de veeteelt en de productie van ‘ongezonde’ voeding, en ook traditionele voedingspatronen die deel uitmaken van het culturele erfgoed zou vernietigen.

We geloven maar al te vaak dat we als eenling geen verschil kunnen maken. Maar misschien kunnen we eens tot ons laten doordringen wat er zou kunnen gebeuren als vele duizenden van ons Cornado’s manier van denken overnemen – en steun toezeggen aan soortgelijke stellingnamen. Stellingnamen die ons uit precies die gemakzuchtige houding kunnen halen die ons een stille dood
laat sterven.