We zijn allemaal al ruim een jaar lang in de greep van het coronavirus en geobsedeerd door het nieuws over ziekenhuisopnames en sterftecijfers. Maar het lijkt alsof veel mensen die ene vraag niet durven te stellen, vanwege het grote taboe dat daarop rust:

Hoe komt het dat sommige mensen het niet eens merken als ze met dit ‘dodelijke’ virus zijn besmet, anderen een Covid-19-infectie ondergaan als een gewone verkoudheid of griep, terwijl een kleine minderheid, meestal zwakken, ouderen en mensen die al een ziekte onder de leden hebben, een harde strijd moet leveren en er soms alsnog aan doodgaat? Waardoor zijn sommigen zo sterk en anderen zo kwetsbaar?

Een antwoord kwam van een groep wetenschappers en artsen in een artikel dat eind 2020 werd gepubliceerd. Onder hen waren de vooraanstaand Israëlisch arts en auteur van 26 boeken over immunologie Yehuda Shoenfeld, de Italiaanse biochemicus Darja Kanduc, onderzoeksmedewerker Ronald Kostoff van het Georgia Institute of Technology en de Griekse toxicoloog Aristidis Tsatsakis. In hun artikel verklaarden ze simpelweg: ‘Een verzwakt, niet goed functionerend immuunsysteem lijkt de belangrijkste bepalende factor voor een ernstige/dodelijke reactie op een virusinfectie (bij zowel Covid-19, als SARS en griep).’1

Het is niet zo verrassend dat virussen gebruikmaken van een verzwakt immuunsysteem. Maar bij veel strategieën die wereldwijd worden ingezet als reactie op het nieuwe coronavirus, pakken de meeste het onderliggende probleem niet aan. Namelijk het disfunctionele immuunsysteem van mensen die het grootste risico lopen op de ziekte.

De reactie van de gezondheids-autoriteiten rust op drie tactieken, schrijven de auteurs van het artikel in Toxicology Reports:

1) vermijd voor onbepaalde tijd contact met het virus (via lockdowns, mondmaskers en social distancing),

2) verlicht de symptomen met traditionele medicijnen als het immuunsysteem het te zwaar heeft en er een ernstige infectie optreedt, en

3) vaccineer mensen tegen de specifieke stam van het virus, en herhaal dat zo vaak als nodig is.

Al deze aanbevelingen, zeggen de onderzoekers, zijn ‘gebaseerd op het idee dat je pandemieën/uitbraken kunt beheersen/voorkomen en je tegelijkertijd kunt doorgaan met de immuun-verzwakkende leefstijl, die een groot deel van de wereldbevolking erop nahoudt.’

Stel dat we in plaats daarvan het geteisterde immuunsysteem zouden versterken? Het staat bijvoorbeeld onomstotelijk vast dat alcohol het immuunsysteem aantast. Toch heeft geen enkele volksgezondheidsinstantie ter wereld een massale campagne gelanceerd waarin mensen wordt geadviseerd te stoppen met drinken, zodat hun immuunsysteem hen beter tegen een Covid-infectie kan beschermen.

Ook zijn er geen postercampagnes die waarschuwen voor een tekort aan vitamine C en D bij kwetsbare ouderen, hoewel er inmiddels medische literatuur voorhanden is die het probleem heeft gedocumenteerd. De instanties spreken steeds over over maskers en vaccins, maar ze hebben weinig aandacht voor de voordelen van lichaamsbeweging, de gevaren van een zittende leefstijl voor het immuunsysteem, of voor natuurlijke antioxidanten die een sterke antivirale en antibacteriële werking kunnen hebben en die al in sommige ziekenhuizen worden gebruikt.

Het probleem met maatregelen die het echte probleem omzeilen – en alleen maar voor meer angst en stress zorgen – is dat ze op de lange termijn niet altijd werken. Een zwak immuunsysteem dat de ene virusaanval overleeft, is nog steeds kwetsbaar voor andere gevaarlijke ziekten. En een aangetast immuunsysteem dat door inënting één virus kan verslaan, is nog steeds vatbaar voor elk ander virus waarmee het in aanraking komt.

Zoals de onderzoekers van Toxicology Reports opmerkten: ‘De enige echte bescherming tegen een toekomstige coronapandemie of een andere virusepidemie of -uitbraak is de bescherming waarvan is aangetoond dat hij werkt bij de SARS-, MERS- en Covid-19-pandemieën, en bij de jaarlijkse griepgolf: een gezond immuunsysteem dat in staat is om binnenkomende virussen te neutraliseren, zoals de natuur dat bedoeld heeft.’

Bouwen aan je immuunsysteem heeft nog meer voordelen, zoals Robert Verkerk, directeur van de Alliance for Natural Health International, opmerkt: ‘Als je bevolkingsgroepen helpt hun voedingspatroon en stofwisselingsprocessen te verbeteren om de vatbaarheid voor Covid-19 te verminderen, verminder je tegelijk het risico op bijna elke chronische en auto-immuunziekte.

‘Denk aan hartziekte, kanker, obesitas, diabetes type 2, dementie en een heleboel auto-immuunziekten, zoals Crohn, reumatoïde artritis en colitis ulcerosa. Vóór de opkomst van Covid-19 werden die beschouwd als ziekten die de moderne gezondheidszorgsystemen zouden kunnen ontwrichten.’ Verkerk heeft 52 factoren geïdentificeerd die de werking van het immuunsysteem beïnvloeden. Meer dan de helft daarvan zijn factoren die we zelf in de hand hebben.3

Het is geen toeval dat mensen naarmate ze ouder worden meer kans hebben om ziek te worden. Bij Covid-19 stijgt het risico op overlijden bijvoorbeeld met de leeftijd: bij mensen jonger dan 20 jaar is dat risico een minuscule 0,003 procent; bij 60-64-jarigen is het 0,456 procent; bij 75-79-jarigen 3,2 procent en bij mensen ouder dan 80 jaar schiet het risico omhoog naar 8,3 procent. De gemiddelde leeftijd bij overlijden is 80,5 jaar voor mannen en 83,6 jaar voor vrouwen. De gemiddelde leeftijd van overleden mannen bij wie Covid-19 was vastgesteld, was 79,7 jaar en bij vrouwen 83,8 jaar. Bij vermoedelijke Covid-19-slachtoffers lag dat gemiddelde hoger: 81,8 jaar bij mannen en 84,4 jaar bij vrouwen.

De lengte van je telomeren

Eén van de maatstaven voor veroudering is de lengte van de telomeren. Dat zijn een soort beschermdopjes aan het eind van chromosomen, die je DNA beschermen, zoals de plastic uiteinden van je schoenveters voorkomen dat die gaan rafelen. Telomeren worden elke keer dat een cel zich deelt korter. Daardoor is de lengte van telomeren een biologische marker van vroegtijdige veroudering. Chronologische leeftijd en telomeerlengte zijn niet altijd met elkaar in overeenstemming.

Een korte telomeerlengte wordt geassocieerd met veel chronische ziekten, waaronder hartziekte, beroerte, kanker, reuma, osteoporose, cataract (staar), diabetes type 2, hoge bloeddruk, psychiatrische ziekten, COPD (chronisch longziekte) en dementie.5

Het is dan ook niet verwonderlijk dat uit een nieuwe studie bleek dat mensen met de meest ernstige vorm van Covid-19 kortere telomeren hebben.6 Hoewel de snelheid waarmee telomeren korter worden deels erfelijk is, wordt het proces ook beïnvloed door omgevingsfactoren, zoals roken, beweging, voeding en vitamine-inname.5
Hieronder noemen we een aantal factoren die in verband zijn gebracht met langere telomeren en een sterk immuunsysteem. Het zijn factoren die goed gedocumenteerd zijn én het is makkelijk er rekening mee te houden. Hiermee kun je je weerstand versterken.

Vitamine D

Roger Seheult is longarts. Hij werkt in de intensieve zorg en noemt vitamine D ‘het supplement met goed bewijs’ voor het versterken van het immuunsysteem tegen Covid-19.7

Vitamine D is eigenlijk meer een hormoon dan een vitamine en heeft een grote invloed op alle systemen in het lichaam, vooral op het immuunsysteem. Het draagt bij aan de productie van antibiotica-achtige verbindingen (namelijk antimicrobiële peptiden of AMP’s) die besmettelijke ziekteverwekkers doden. Het zorgt ook voor een evenwichtige immuunreactie op infecties door de hyperontstekingsreactie in te perken (de zogeheten cytokinestorm), wat een belangrijke doodsoorzaak is bij Covid en griep. En het voorkomt dat het immuunsysteem zich tegen het eigen lichaam keert (auto-immuunziekte).

Onderzoek van meer dan tien jaar terug heeft al aangetoond dat mensen met een hoger vitamine D-gehalte minder kans hebben op infecties.

In een studie waarin meer dan 19.000 mensen werden onderzocht, bleek dat degenen met de hoogste vitamine D-spiegels het minst vaak een infectie van de bovenste luchtwegen (verkoudheid en keelontsteking) hadden.8

Het is vastgesteld dat serumspiegels van vitamine D (gemeten aan de hand van de metaboliet calcidiol of 25-hydroxyvitamine D, zie kader p25) dalen met de leeftijd. En ook dat die daling verband houdt met een verminderde immuunfunctie.9 Vitamine D blijkt ook de snelheid waarmee telomeren korter worden, af te remmen.10

Onlangs was er een studie in 20 verschillende Europese landen waaruit bleek dat het sterftecijfer door Covid-19 steeg naarmate de gemiddelde vitamine D-serumspiegel in een land daalde.11

Dus het is niet zo vreemd dat in een andere recente studie bleek dat meer dan 82 procent van de mensen met een Covid-19-infectie die in een ziekenhuis werden opgenomen een vitamine D-tekort had. Bij de controlegroep in de algehele bevolking had ‘slechts’ 47 procent een tekort. Onder de opgenomen Covid-19-patiënten hadden degenen met een vitamine D-tekort vaker een te hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten, en ze lagen langer in het ziekenhuis dan degenen met een ‘voldoende hoog’ calcidiolniveau van minstens 20 nmol/l (nanomol per liter).12

Je kunt je leeftijd niet veranderen, maar van suppletie met vitamine D is aangetoond dat het beschermt tegen een virale infectie. Een grote review uit 2017 van 25 verschillende studies waarbij meer dan 11.000 patiënten betrokken waren, liet zien dat suppletie met vitamine D veilig was en beschermde tegen infecties van de bovenste luchtwegen. 13

Een groeiend aantal studies heeft inmiddels aangetoond dat als je ziekenhuispatiënten met een Covid-19-infectie een hoge ‘booster’ of ‘bolus’-dosis vitamine D geeft, het sterftecijfer daalt.14

De reguliere zorg is zich er steeds meer van bewust dat vitamine D infecties kan voorkomen en afremmen, en daardoor sterfgevallen voorkomt. Maar er is nog discussie over de dosering. Momenteel lopen er wereldwijd 73 klinische proeven waarbij vitamine D in verschillende doseringen gebruikt wordt om Covid-19-infecties te voorkomen en behandelen.15 Een daarvan is de Coronavit-trial van de Queen Mary Universiteit in Londen. Daarin krijgen 5.000 Britten vitamine D toegediend om te bepalen of dit Covid en andere luchtweginfecties voorkomt.16

Schotland wacht niet op de resultaten van de proef, maar is al begonnen met het uitdelen van vitamine D aan mensen die tijdens de pandemie binnenshuis opgesloten zitten.17 In Nederland heeft het ministerie van Volksgezondheid een adviespanel ingesteld dat advies geeft over innovatieve behandelingen voor Covid-19, waaronder vitamine D. Maar die afwachtende houding van overheden schiet sommige wetenschappers in het verkeerde keelgat. Die willen dat mensen uit voorzorg vitamine D gaan slikken, omdat er al genoeg studies zijn die aantonen dat vitamine D je kans op corona verkleint en dat de infectie milder verloopt.18

Verwaarlozing van de volksgezondheid

De overheden delen het enthousiasme van veel artsen over vitamine D nog niet. Ze zijn nog niet overtuigd door de studies die laten zien dat vitamine D mogelijk kan helpen bij de pandemie en dat vitamine D-suppletie verband houdt met lagere sterftecijfers. Een Amerikaanse federale rechtbank heeft een bedrijf uit Georgia zelfs verboden vitamine D op de markt te brengen als preventie- of behandelingsmiddel bij Covid-19.

‘Amerikanen verwachten en verdienen medische behandelingen waarvan wetenschappelijk is bewezen dat ze veilig en effectief zijn. Onbewezen claims dat medicijnen ziekten kunnen genezen of voorkomen, waaronder Covid-19, brengen de gezondheid van consumenten in gevaar’, aldus Stacy Amin, hoofdadviseur van de FDA.19

De vele kanten van vitamine D Er zijn twee soorten vitamine D: D2 en D3. Ons lichaam kan D3 gemakkelijker omzetten in de biologisch actieve vorm van vitamine D, en het is de enige vorm die het lichaam aanmaakt uit zonlicht. De andere vorm, D2, zit in paddenstoelen. Als je halvarine, margarine of andere producten koopt die verrijkt zijn met vitamine D, is dat meestal vitamine D3. Behalve bij producten waar ‘100% plantaardig’ op de verpakking staat. Koop een supplement dat alleen vitamine D3 bevat (dat zijn de meeste supplementen tegenwoordig). Vitamine D3 gaat via het bloed naar de lever, die het omzet in calcidiol (25-hydroxyvitamine D of kortweg 25-OH D3). Dat is de stof die in een bloedonderzoek gemeten wordt en die wordt uitgedrukt in nmol/l: nanomol per liter. De Nederlandse Gezondheidsraad is onlangs om advies gevraagd over de rol van vitamine D in de preventie van Covid-19. De raad concludeert dat er nog onvoldoende bewijs is dat vitamine D helpt bij het bestrijden van de Covid-19-pandemie en past de huidige aanbeveling niet aan. Maar wel hamert de raad op het eerdere advies om een vitamine D-tekort te voorkomen. De raad hanteert een streefwaarde van tenminste 30 nmol/l voor volwassenen tot 70 jaar. De dosering vitamine D-supplementen die je nodig hebt om dat niveau te bereiken, verschilt van persoon tot persoon en van seizoen tot seizoen, afhankelijk van hoeveel vitamine D we uit zonlicht halen. Daarom is het belangrijk dat je je bloedwaarden laat testen en samen met een arts bekijkt hoe je een optimaal niveau kunt bereiken en behouden.

Kost net zoveel als zonneschijn

Vitamine D is niet alleen goedkoop, meestal is het zelfs gratis. Het grootste deel van de vitamine D die we binnenkrijgen – en dan met name de meest bioactieve vorm: vitamine D3 – wordt aangemaakt als we uv-stralen uit zonlicht op onze huid krijgen. We kunnen ook kleine hoeveelheden uit andere bronnen halen, zoals vette vis, eieren en het wordt toegevoegd aan halvarine, margarine en bak- en braadproducten.

Maar die hoeveelheden komen niet in de buurt van wat ons lichaam aanmaakt uit zonlicht. Volgens onderzoek levert 30 minuten blootstelling ‘van het gehele huidoppervlak’ aan de zon om 12 uur ’s middags in de zomer in Oslo, net zoveel vitamine D op als wanneer je de enorme hoeveelheid van 250 tot 500 microgram vitamine D slikt.20

Naakt zonnebaden is niet voor iedereen mogelijk, maar een halfuur in T-shirt en korte broek in de volle zon levert een goede dosis op. Op hoge breedtegraden levert de zon ’s winters geen vitamine D. Dus daar moet je supplementen slikken om je vitamine D-waarde op peil te houden. Dat kan een verklaring zijn voor het seizoensgebonden karakter van griep (en Covid): die treden vaker op in de winter.

Dosering van vitamine D

De officiële instanties zijn voorzichtig met hun doseringsadvies voor vitamine D. De aanbevolen dagdosering is 10-20 microgram en de maximale dagdosering 100 microgram in Nederland. Maar artsen zoals Roger Seheult adviseren mensen die niet eerder vitamine-D-supplementen hebben geslikt, om de eerste week een extra hoge dosis van 1250 microgram vitamine D3 te nemen. Daarna kunnen ze overgaan op een onderhoudsdosis van 100-125 microgram per dag, als ze geen zonlicht krijgen.
Hij citeert een tien jaar durende studie van de Mayo-kliniek onder meer dan 20.000 mensen, waarin slechts één persoon een vitamine D-vergiftiging kreeg na het slikken van vitamine D. Dat was nadat deze persoon maar liefst drie maanden lang 1250 microgram per dag had geslikt met daarnaast een calciumsupplement.21

Voor mensen met zeldzame aandoeningen die verband houden met een te hoog calcium in het lichaam, zoals sarcoidosis of Williams-syndroom, is het advies om helemaal geen vitamine D-supplementen gebruiken.22 Als je je zorgen maakt over een teveel aan vitamine D is een bloedtest een goede voorzorgsmaatregel.

Hulpstoffen voor vitamine D

Steeds meer medische literatuur ondersteunt suppletie met vitamine K om de activiteit van vitamine D te verhogen.23 Maar net als bij vitamine D is de dosering nog een vraag.

Sommige merken maken supplementen met een vaste verhouding van vitamine D3 en K2. GrassrootsHealth Nutrient Research Institute, een non-profitorganisatie, adviseert een dagelijkse hoeveelheid van 90 microgram vitamine K voor vrouwen en 120 microgram voor mannen. Vitamine K bevordert de bloedstolling en moet je niet tegelijk met bloedverdunners slikken.

Magnesium is een andere essentiële stof die nodig is voor een optimale werking van het immuunsysteem.24 Uit onderzoek blijkt dat het samenwerkt met vitamine D.25 ‘Magnesiumtekort is in verband gebracht met verminderde immuuncelactiviteit en verhoogde ontsteking, waaronder IL-6, die centraal staat bij de pathologie van de cytokinestorm bij Covid-19’, staat in een recent artikel van onderzoekers van de Universiteit van Melbourne en de Universiteit van de Verenigde Arabische Emiraten.26

Voeding zoals donkergroene bladgroenten, bessen, bruine rijst, noten en chocolade zijn bronnen van magnesium. Maar het is erg moeilijk om een magnesiumtekort op te lossen met voeding, en veel mensen, vooral ouderen, hebben een magnesiumtekort.

Je darmen en je afweer Onze darmen worden gekoloniseerd door een gigantisch en gevarieerd ecosysteem van micro-organismen, waaronder bacteriën, virussen en schimmels. Die hebben allemaal een grote invloed op onze afweer. In de afgelopen jaren is met nieuwe DNA-volgordebepalingstechnieken vastgesteld dat ieder van ons een geheel eigen verzameling micro-organismen in zijn lichaam heeft, en dat je deze zogeheten microbiota kunt beïnvloeden om bepaalde ziekten te behandelen en zelfs te genezen. Verschillende soorten microben hebben een verschillend effect op de spelers van het immuunsysteem en kunnen een pro- of anti-inflammatoir (ontstekingsbevorderend of -remmend) effect hebben. Dus de bacteriën in je darmen bepalen voor een groot deel je weerstand tegen infecties en ziekten.1 Dit gunstige effect van de darmmicrobiota op de immuniteit beperkt zich niet tot de darm, maar heeft invloed op het hele lichaam, ook op organen die elders liggen, zoals de longen, zo blijkt uit een artikel uit januari van dit jaar. In dit artikel beschrijven onderzoekers van het Centre d’Infection et d’Immunité van de Universiteit van het Franse Lille hoe antibiotica darmbacteriën of specifieke bacteriestammen kunnen vernietigen en de vatbaarheid voor infecties met salmonella en E. coli kunnen vergroten. Ze citeren een tiental studies die aantonen hoe ‘muizen zonder microbiota [dus kiemvrij] of muizen die oraal antibiotica krijgen (breedspectrum of gerichte antibiotica zoals neomycine, metronidazol en vancomycine) een verminderde reactie vertonen op systemische en luchtweginfecties.’ De verstoring van de ecologie in de darmen verzwakt bijvoorbeeld de aangeboren en adaptieve afweer van de gastheer tegen influenza en RSV (respiratoir syncytieel virus: een gewone verkoudheid). Volgens de onderzoekers heeft een vezelrijk voedingspatroon daarentegen juist een immuunstimulerende werking. Vezelrijke voeding die gefermenteerd wordt door ‘goede’ darmbacteriën heeft een aantoonbaar positieve invloed op influenza en RSV.2 Fermenteerbare vezels waar darmbacteriën van houden, zijn onder andere inuline in groene bananen en peulvruchten, pectine in fruit zoals appels, en ß-glucanen in haver en gerst. Bronnen 1 Annu Rev Immunol, 2015; 33: 227–56 2 Mucosal Immunol, 2021; 1–9

Vitamine C

Meer dan 60.000 gepubliceerde wetenschappelijke artikelen wijzen op de bescherming die vitamine C biedt bij infectieziekten. Vitamine C ondersteunt de afweermechanismen van de luchtwegen, voorkomt virale infecties en vermindert de duur en ernst ervan. Ook werkt het als een antihistaminicum, dat griepachtige verschijnselen vermindert. Vitamine C blijkt ook de telomeerverkorting in de cellen te vertragen.27

Net als bij vitamine D hebben patiënten met een acute luchtweginfectie zoals longontsteking vaak verlaagde vitamine C-concentraties in het bloed. Sommige studies hebben aangetoond dat ze sneller opknappen als ze vitamine C krijgen.26

De sterke antivirale, ontstekingsremmende en antioxidante eigenschappen van vitamine C maken het bijzonder interessant voor onderzoek bij Covid-19.28 Hoge doses vitamine C per infuus zijn hebben bijgedragen aan het in de kop drukken van ernstige Covid-infecties,29 en op dit moment lopen er meer dan 50 klinische trials naar vitamine C voor de behandeling van Covid-19.30 De gebruikelijke aanbevolen onderhoudsdosis ligt rond de 75 mg per dag, maar 1-2 gram per dag kan in principe
geen kwaad.

Zink

Het essentiële mineraal zink heeft door de pandemie meer aandacht gekregen. Het beïnvloedt honderden enzymprocessen in ons lichaam en is essentieel voor de immuunfunctie en wondgenezing. Het is een goed gedocumenteerd antiviraal middel dat slijm uit de luchtwegen kan verwijderen, en heeft ontstekingsremmende en immuunregulerende eigenschappen.31

Zink kan ook ons reuk- en smaakvermogen beïnvloeden. Opvallend, want het verlies van beide komt vaak voor bij een Covid-19-infectie. Onderzoekers denken dat de gerapporteerde vermindering van de virale belasting door het medicijn hydroxychloroquine te danken is aan het feit dat het zorgt voor een hoger zinktransport naar de cellen.32 Dat kan ook de reden zijn waarom er zulke veelbelovende resultaten worden geboekt met ivermectine, een middel tegen parasitaire infecties.33 Beide medicijnen mogen vanwege ernstige bijwerkingen op dit moment niet gebruikt worden bij Covid-19.

Wereldwijd heeft ongeveer 20 procent van de mensen een tekort aan zink.32 Vooral ouderen en vegetariërs. Zink zit vooral in vlees en schaaldieren, maar ook in noten, zaden en cacaopoeder.

Maar te veel zink is net zo slecht als te weinig, zegt Verkerk. Het beste is om zink tussen de maaltijden door in te nemen, en vooral niet samen met voedingsmiddelen die fytinezuur bevatten, zoals noten, zaden, volkorengranen en peulvruchten. Zuigtabletten met zink zijn een goede toedieningsvorm om slijm op te lossen.

Quercetine

Quercetine is een polyfenol dat voorkomt in uien, broccoli, fruit (appels, bessen en druiven), groene thee en wijn. Het staat bekend om zijn antioxidante, antivirale en anti-allergische eigenschappen, die allemaal gepaard gaan met een stimulering van het immuunsysteem. Quercetine onderdrukt ontstekingsbevorderende cytokinen en reguleert de algehele cytokinerespons van het immuunsysteem. Daarnaast wordt het gebruikt om allergieën en astma te behandelen.34

Onderzoek heeft aangetoond dat quercetine griepinfecties remt, en inmiddels wordt het ook beschouwd als een stof die een rol kan spelen bij Covid-19-infecties.35
Van de meer dan 8.000 medicijnen, natuurlijke producten en andere kleine moleculen die werden gescreend, stond quercetine in de top vijf vanwege zijn vermogen om zich te binden aan het beruchte spike-eiwit van het nieuwe coronavirus.36 Er wordt ook verwacht dat het de binding van het coronavirus aan menselijke celreceptoren blokkeert.37

Er zijn geen gerandomiseerde, gecontroleerde studies van quercetine voor de behandeling van Covid-19, maar het is veilig bevonden in een dosering tot 1000 mg per dag gedurende een periode van 12 weken. Behalve tijdens de zwangerschap: daar is nog onduidelijkheid over de veiligheid. Onderzoek bij muizen wijst erop dat het nadelige effecten kan hebben voor de baby.38

Groene thee

Als je twijfelt, neem dan een mok groene thee. Die bevat quercetine en andere immuunstimulerende polyfenolen. Oudere Chinese mannen (het onderzoek noemt geen vrouwen) die drie koppen groene thee per dag dronken, bleke langere telomeren te hebben: vergelijkbaar met vijf extra levensjaren.39

N-acetylcysteïne (NAC)

Deze voedingsstof versterkt de hoeveelheid glutathion in de cellen. Het is een sterke antioxidante, antivirale, antikanker- en antiverouderings-molecule. Bij een aantal ziekten is de stof aanzienlijk verlaagd. Van NAC is aangetoond dat het de immuunfunctie versterkt 40 en ontsteking bij longziekten vermindert.41 Uit reageerbuisstudies blijkt dat het de virale vermenigvuldiging van ernstige griep onderdrukt en ontsteking vermindert.42 In een klinische studie naar tweemaal daags 600 mg NAC bleek dat NAC-supplementatie het aantal symptomatische infecties verlaagde van 79 naar 25 procent, de symptomen verminderde met 70 procent en de hersteltijd van patiënten verkortte. 43

 

 

Bronnen
1 Toxicol Rep, 2020; 7: 1448–58
2 Glob Health J, 2020; 4: 146–52
3 Alliance for Natural Health International, 28 oktober 2020
4 Centre for Evidence-Based Medicine, www.cebm.net
5 Int J Mol Med, 2019; 44: 218–26
6 Aging (Albany NY), 2021; 13: 1–15
7 MedCram medical lectures, 2 januari 2021, youtube.com
8 Arch Intern Med, 2009; 169: 384–90
9 J Leukoc Biol, 2012; 91: 829–38
10 Mech Ageing Dev, 2017; 164: 61–6
11 Aging Clin Exp Res, 2020; 32: 1195–8
12 J Clin Endocrinol Metab, 2020; dgaa733
13 BMJ, 2017; 356: i6583
14 Nutrients, 2020; 12: 3799; Postgrad Med J, 2020; 139065
15 clinicaltrials.gov; search terms: Covid19, vitamin D
16 Queen Mary University of London, persbericht 13 oktober 2020, qmul.ac.uk
17 The Times, 28 oktober 2020, thetimes.co.uk
18 De Stentor, 28 oktober 2020: www.destentor.nl
19 US Department of Justice, Jan 8, 2021
20 Anticancer Res, 2009; 29: 3495–500
21 Mayo Clin Proc, 2015; 90: 577–86
22 www.blaylockreport.com
23 Int J Endocrinol, 2017; 2017: 7454376
24 Eur J Clin Nutr, 2003; 57: 1193–7
25 Magnes Res, 1996; 9: 185–203
26 Maturitas, 2021; 143: 1–9
27 J Cell Biochem, 2004; 93: 588–97
28 Aging Dis, 2021; 12: 14–26
29 PharmaNutrition, 2020; 12: 100190
30 clinicaltrials.gov, search terms: Covid19, vitamin C
31 clinicaltrials.gov, search terms Covid19, vitamin C
32 PLoS One, 2014; 9: e109180.
33 Naunyn Schmiedebergs Arch Pharmacol, 2020; 393: 1153–6
34 Molecules, 2016; 21: 623
35 Biomolecules, 2021; 11: 10; 3 Biotech, 2021; 11: 67
36 ChemRxiv, 2020 doi: 10.26434/chemrxiv.11871402.v3
37 ChemRxiv, 2020 doi: 10.26434/chemrxiv.12181404
38 Toxicology, 2011; 290: 350–8
39 Br J Nutr, 2010; 103: 107–13
40 Proc Nutr Soc, 2000; 59: 595–600
41 Proc Natl Acad Sci U S A, 2006; 103: 4628–33
42 Biochem Pharmacol, 2010; 79: 413–20
43 Eur Respir J, 1997; 10: 1535–41