Eind oktober 2007 publiceerde het Wereld Kanker Onderzoeksfonds het grootste onderzoek ooit naar de relatie tussen leefstijl en kanker. Ruim tweehonderd medisch onderzoekers deden mee en namen meer dan vijfduizend wetenschappelijke studies onder de loep. Onderwerp van hun onderzoek was alcohol en hun conclusie was bijna unaniem: voor de preventie van kanker was het optimale niveau van alcoholconsumptie nul.  De pers nam deze conclusie klakkeloos over. Nauwkeurige lezing van het 567 pagina’s tellende rapport laat echter zien dat het niet zo duidelijk ligt wat betreftde inschatting van het gevaar van alcohol.

Neem bijvoorbeeld darmkanker. Hierbij bestaat volgens het rapport in ruime mate bewijs voor de stelling ‘dat een dosisafhankelijk effect aanwijsbaar is’. Uit het merendeel van de aangehaalde studies bleek dat een dergelijke samenhang niet significant was, wat wil zeggen dat het verband waarschijnlijk een toevalsbevinding was en nauwelijks meetbaar. Voor nierkanker is er zelfs bewijs dat alcohol een preventieve werking heeft. Toch wordt in het rapport de verwarrende conclusie getrokken dat ‘….het onwaarschijnlijk is dat alcohol het risico van nierkanker verhoogt, hoewel een beschermend effect niet kan worden uitgesloten’.

Wat borstkanker betreft claimt het rapport dat het bewijs voor de schadelijkheid van alcohol ‘overtuigend’ is. Maar dat bleek niet uit de aangehaalde studies, waarin geconcludeerd werd dat er ‘geen significante cijfers’ te zien waren, die bovendien ‘zeer uiteenlopend’ waren, hetgeen wil zeggen: geen duidelijk patroon vertoonden. Het onderzoek van het Wereld Kanker Onderzoeksfonds negeert dat gegeven compleet en noemt een risicoverhoging van 5 procent op borstkanker bij vijf glazen alcohol per week (zie kader). Bij kanker van mond, keel, strottenhoofd en slokdarm zou de toename van het risico significant lager zijn, maar ook hier zijn de onderzoeksresultaten niet eenduidig.

Hart en vaten

Hoewel de auteurs alcohol zonder meer de boosdoener achten bij kanker, is hun aanbeveling niet meer dan twee drankjes per dag voor mannen en niet meer dan één voor vrouwen. Dat komt doordat alcohol bij hart- en vaatziekten verre van een duivelsdrank is, maar juist een krachtig preventief werkend middel. In januari 2006 publiceerde dr. Joline Beulens de conclusies van een zestien jaar durend Amerikaans onderzoek, waarin ze de gezondheid had gevolgd van bijna 12.000 mannen werkzaam in de gezondheidszorg die een hoog risico op een hartaanval hadden.

Ze hadden allemaal hoge bloeddruk en veel van hen hadden het advies gekregen absoluut geen alcohol meer te drinken, omdat zelfs een of twee glazen per dag de bloeddruk zou verhogen. Maar tot verbazing van dr. Beulens bleek dit volslagen onjuist. Onder degenen die geen druppel meer dronken, kwamen juist de meeste hartaanvallen voor. De minste hartaanvallen hadden de mannen die het advies van de dokter in de wind hadden geslagen. Hoe meer zij dronken, hoe minder hartaanvallen voorkwamen. Vanaf een alcoholinname van meer dan 50g per dag was het risico minder dan de helft.1 Volgens Duitse cardiologen komt dat doordat alcohol arteriosclerose lijkt te voorkomen en cholesterol lijkt te verlagen. Zij stelden vast dat patiënten die genoten van minimaal één drankje per dag, minder vaatvernauwing hebben2.

Proost?

Alcohol zou ook een scala van andere ziekten voorkomen:
 Het risico dat type 2 (niet-insulineafhankelijke) diabetes ontstaat is 30 procent lager bij iemand die matig drinkt, terwijl geheelonthouders en zware drinkers in gelijke mate het risico op deze ziekte lopen3.
 Mannen die vier tot zeven glazen wijn per week drinken, verminderen het risico op prostaatkanker met 52 procent4.
 Slechts één glas wijn per dag vermindert de kans op dementie met maar liefst 85 procent! En wie al matige mentale problemen heeft, moet zeker geen geheelonthouder worden5. Dit wordt ondersteund door bewijs uit Frankrijk, waar regio’s met de hoogste wijnconsumptie de minste Alzheimerpatiënten hebben6. Men neemt aan dat dit komt door de positieve werking van de tannine en flavonoïden in rode wijn.

Maar aan de andere kant kan alcohol ook een moordenaar zijn: levercirrose is een voor de hand liggend gevaar, dat overigens minder vaak voorkomt dan algemeen wordt aangenomen. Artsen vragen zich eigenlijk juist af waarom zo weinig zware drinkers hieraan lijden. Ter geruststelling van vrouwen met angst voor borstkanker: voedingsdeskundigen zijn van mening dat foliumzuur de gevaren van alcohol kan beperken7.

Eindconclusie?

Wat geeft dan de doorslag? Sterftecijfers. Het lijdt geen twijfel dat zware drinkers en mensen die in korte tijd grote hoeveelheden drinken, hun leven verkorten. Niettemin valt stelselmatig uit onderzoek af te leiden dat we langer leven wanneer we matig alcohol gebruiken. Het meest recente onderzoek doet vermoeden dat het magische getal voor mannen twee à drie glazen per dag is en voor vrouwen een à twee 8.

BRONNEN:

1 Ann Intern Med, 2007; 146: 10-9
2Heart, 2004;90:1189
3Diabetes Care, 2005;28:719-25
4Harvard Men’s Health Watch, 2007;11:6-7
5Neurology, 2007;68:1790-9
6Presse Med, 2006;35:1309-16
7Curr Oncol Rep, 2007;9:31-41
8Arch Intern Med, 2006;166:2437-45

Hoeveelheden alcohol
Een drankje = 1 eenheid alcohol = 8-10g = een klein glas wijn of een klein glas bier
Licht drinken: minder dan 8g/dag
Matig drinken: 8-48 g/dag*
Zwaar drinken: meer dan 48 g/dag
‘Binge’ drinken: meer dan drie glazen binnen twee uur

*Hierover verschillen deskundigen sterk van mening