Artsen zijn het erover eens dat atopisch eczeem – waarbij de huid jeukt en schilfert en een roze uitslag en uiteindelijk een leerachtig oppervlak krijgt – een allergische reactie is. De term ‘atopisch’ verwijst naar de aanwezigheid van een bepaald antilichaam (reaginen ofwel immunoglobuline E).De traditionele geneeskunde biedt vaak een heel scala van producten op steroïdenbasis die de symptomen meer onderdrukken dan genezen, maar zijn er wel alternatieven? Niet veel, volgens professor Edzard Ernst, hoogleraar complementaire geneeskunde aan de Universiteit van Exeter.

De uitkomsten van zijn onderzoek,1 die niet bepaald vrolijk stemmen, duiden erop dat we ofwel geen afdoende bewijzen hebben dat een van de populaire alternatieven werkt of dat in die onderzoeken de verkeerde vragen zijn gesteld. Vaak hebben deze onderzoeken een zelfde opzet als voor het testen van geneesmiddelen en zijn ze niet geschikt voor een alternatieve behandeling. Sommige alternatieven lijken niet beter te werken dan traditionele middelen, maar ze worden in elk geval niet geteisterd door de waslijst aan bijwerkingen die steroïden veroorzaken.

Kruidengeneeskunde

Ouders krijgen vaak te horen dat kinderen met eczeem een tekort aan omega-6-vetzuren hebben. Maar twee gerandomiseerde onderzoeken met olie uit bernagiezaad (Borago officinalis) bij volwassenen hadden tegengestelde uitkomsten2,3 en in een kleiner onderzoek bij 24 kinderen met gammalinoleenzuur uit het zaad van bernagie bleek een bijzonder sterke reactie met een placebo.4 Studies met olie van de middelste teunisbloem hadden vergelijkbare resultaten. Uit een meta-analyse van negen placebogecontroleerde onderzoeken bleek een significant positief effect,5 maar latere studies hebben deze conclusie niet bevestigd.6,7,8,9

De media hebben de Chinese kruidengeneeskunde als een effectieve behandeling voor eczeem toegejuicht en inderdaad heeft een evaluatie van Chinese kruidenremedies door Ernst en diens collega’s – zij het van slechts twee gerandomiseerde onderzoeken, beide van dezelfde onderzoekers – positieve resultaten gevonden voor een bepaalde kruidencombinatie bij zowel volwassenen als kinderen.10 Maar een latere onafhankelijke replicatiestudie met ditzelfde preparaat concludeerde dat het niet verschilde van een placebo.11

Een niet-gerandomiseerd onderzoek naar een plaatselijk aangebracht preparaat van de Duitse kamille (Matricaria recutita) doet vermoeden dat dit het eczeem mogelijk even goed onder controle brengt als hydrocortison, maar er is geen statistische analyse uitgevoerd.12 In een later gecontroleerd onderzoek kwam de kamillezalf iets beter uit de bus dan hydrocortison, maar er was niet veel verschil met een placebo.

Voedingssupplementen

De meeste alternatieve genezers proberen eczeem via de voeding te bestrijden door de inname van vitaminen (vitamine E) en mineralen als zink en selenium flink op te voeren. Maar uit een dubbelblind onderzoek met selenium (alleen en in combinatie met vitamine E) werd geen verschil gevonden in de ernst van het eczeem ten opzichte van een placebo.13 Een dubbelblind gerandomiseerd onderzoek naar het gebruik van zink bij kinderen met eczeem leverde hetzelfde resultaat op.14

Hypnotherapie en autogene training

Veel behandelaars zweren bij een ‘geestelijke beheersing’ van het eczeem, hetzij via hypnose hetzij via autogene training, een techniek die de Duitse psychiater Johannes Schultz heeft ontwikkeld om het lichaam te ontspannen en stress te bestrijden. In een gerandomiseerd klinisch onderzoek bij kinderen werd de huid niet significant vrijer van eczeem, hoewel de ernst van het eczeem significant afnam met hypnotherapie (vier sessies in acht weken) en met biofeedback.15 In één gerandomiseerd en vergelijkend klinisch onderzoek bleek dat autogene training (eenmaal per week gedurende twaalf weken) even effectief was als de standaard traditionele medische verzorging wat de conditie van de huid betreft.16

Voedselallergie of -intolerantie

Een van de weinige behandelingen die succesvol zijn, is het verwijderen van bepaald voedsel uit het dieet wanneer er een voedselallergie of voedselintolerantie kan worden vastgesteld. Studies geven positieve resultaten te zien wanneer kinderen of moeders die borstvoeding geven met een kind dat eczeem heeft, geen koemelk en eieren meer eten, twee veel voorkomende allergenen. 17,18 Ook werd geconcludeerd, na drie tests elk, dat de kans dat een kind eczeem zou krijgen waarschijnlijk minder werd wanneer de moeder tijdens de borstvoeding deze bestanddelen niet meer at, maar nog wel tijdens de zwangerschap.19 Niettemin is het een belangrijke tekortkoming van deze studies dat alleen eieren en koemelk uit het dieet van de moeders geweerd werden en geen andere veelvoorkomende allergenen zoals tarwe.

Homeopathie

Een gebied dat nog niet is onderzocht is de homeopathie. In de dertig jaar dat ik zelf een praktijk heb, heb ik met verbazingwekkend succes een combinatiezalf gebruikt, hoewel dat in nog geen enkel gecontroleerd onderzoek is gedaan. Deze zalf op basis van vaseline bevat Dulcamara, Hydrastis canadensis, Boricum acidum en Calendula arvensis, die allemaal bij tests een eczeemachtige conditie teweegbrengen, dat wil zeggen, bij gezonde proefpersonen eczeemachtige symptomen oproepen.20

De jeuk verdwijnt meestal al na een kwartier en de uitslag geneest binnen een paar dagen (of, in ernstige gevallen, weken). Wanneer de zalf enige tijd regelmatig wordt aangebracht, zal het eczeem aanzienlijk minder gauw terugkeren. Dit proces wordt versneld wanneer tegelijkertijd (door een ervaren behandelaar) een stof in het dieet of in de omgeving wordt gevonden die het eczeem veroorzaakt.

BRONNEN:

1 E. Ernst (red.), The desktop guide to complementary and alternative medicine: An evidence-based approach. Edinburgh: Mosby, 2001: 217-221
2 Zeitschr Dermatol, 1996; 182: 131-136
3 Br J Dermatol, 1999; 140: 685-688
4 Klin Pädiatr, 1997; 209: 100-104
5 Br J Dermatol, 1989; 121: 75-90
6 Lancet, 1993; 341: 1557-1560
7 Drugs Exp Clin Res, 1994; 20: 77-84
8 Dermatology, 1966; 193: 115-120
9 Arch Dis Child, 1996; 75: 494-497
10 Br J Clin Pharmacol, 1999; 48: 262-264
11 Int J Dermatol, 1999; 38: 387-392
12 Zeitschr Hautkrankh, 1985; 60: 270-277
13 Acta Derm Venereol, 1989; 69: 359-362
14 Eur J Clin Nutr, 1991; 45: 507-510
15 Contemp Hypnosis, 1993; 10: 145-154
16 J Consult Clin Psychol, 1995; 63: 624-635
17 Paediatr Allergy Immunol, 1998; 9: 13-19
18 Br Med J Clin Res Ed, 1986; 293: 231-233
19 Cochrane Database Syst Rev, 2000; 2: CD000133
20 W. Boericke, Pocket manual of homeopathic materia medica, 9e druk. Philadelphia, PA: Boericke and Tafel, 1927: 124-125, 156-157, 260-262, 332-334