Eczeem komt steeds vaker voor en aangezien de pijnlijke rode en schilferige eczeeemplekken amper te verbergen zijn, is het verschijnsel vaak goed zichtbaar. Een paar decennia geleden had slechts een zeer kleine minderheid van alle mensen exceem. Inmiddels heeft in de meeste landen één op de twaalf volwassenen in enige mate eczeem.Waardoor komt het dat eczeem tegenwoordig een van de meest voorkomende huidziekten is?
Daar kunnen we kort over zijn: dat komt door het steeds giftigere milieu waarin wij leven. Zonder het te weten of te willen zijn we dagelijks aan honderden schadelijke stoffen en allergenen blootgesteld. Vaak komen ze uit schijnbaar onschuldige en alomtegenwoordige onderdelen van onze leefstijl: die fles afwasmiddel in de keuken, die tandpastatube in de badkamer en die grote doos wasmiddel.
Mensen met constitutioneel (ofwel atopisch) eczeem hebben een aangeboren allergische aanleg. Hun symptomen verergeren door blootstelling aan bepaalde stoffen, waardoor ze steeds uitbarstingen van eczeem krijgen. Bij mensen zonder duidelijke aangeboren aanleg kunnen bepaalde giffen door constante blootstelling in grote hoeveelheden het lichaam binnen komen (de huid kan tot wel 60 procent opnemen van stoffen waarmee hij in aanraking komt).
Die stoffen hopen zich op totdat er een concentratie ontstaat waarbij het immuunsysteem wordt aangezet tot een reactie (eczeem) op toxische overbelasting. Deze vorm van eczeem heet ‘allergisch contacteczeem’.
Bij beide vormen hoeft de stof die het veroorzaakt niet per se een bijtende of irriterende stof te zijn. Ze lokken ook niet bij iedereen een reactie uit, alleen bij diegenen die er een overgevoeligheid voor (ontwikkeld) hebben.De vorm van eczeem waarbij er geen allergische reactie is, ‘niet-allergisch contacteczeem’ genoemd, ontstaat door irritatieve stoffen die vaak bijten of schuren.
Ze kunnen bij bijna iedereen ontsteking veroorzaken als het contact maar lang genoeg aanhoudt, intensief genoeg is of vaak genoeg herhaald wordt. Veel stoffen die eczeem uitlokken hebben zowel een allergische als een irritatieve kant. U hoeft niet ver te zoeken om ze te vinden: ze liggen gewoon bij u thuis. We nemen u mee op een korte rondleiding op zoek naar de meest voorkomende oorzaken.
Schoonmaakmiddelen
Onze eerste halte is de keuken. Neem een kijkje in het gootsteenkastje: in de overvloed aan schoonmaakmiddelen vindt u vast een doos van Pandora aan chemicaliën. Door ons obsessieve gepoets om stof en bacillen weg te houden staan we geregeld bloot aan een waslijst huidbeschadigende middelen. Eén boosdoener is natriumlaurylsulfaat (LS), dat vaak in afwasmiddelen zit. Het is een krachtig schuimmiddel dat heel goed ontvet, daarom zit het ook veel in autowasmiddelen en in middelen om automotoren te ontvetten.
Er kan al irritatie ontstaan bij een LS-concentratie van maar 0,5 procent; bij een hogere concentratie, van 10-30 procent, kan de huid beschadigd raken of ernstig geïrriteerd. Deze concentraties worden als gevaarlijk beschouwd1.
Door zijn krachtig reinigende effect lost deze stof het natuurlijke beschermende vetlaagje van de huid op en droogt die uit. Zelfs de huidproteïnen kunnen er kwalitatief door veranderen (denaturatie). Dat veroorzaakt niet alleen irritatie van de huid, maar maakt de bovenste beschermlaag ook meer doorgankelijk zodat weer andere gifstoffen gemakkelijker tot de lager gelegen, gevoeligere huidlagen doordringen en zelfs het immuunsysteem kunnen aanvallen2.
Andere veelvoorkomende bestanddelen van schoonmaakmiddelen die bij uitstek schadelijk voor de huid zijn en allergische reacties kunnen geven, zijn:
• bacteriedodende desinfectantia, zoals ammonia, chloor en dennenolie (meestal vermeld als ‘pine oil’);
• ontvettende petrochemicaliën zoals terpentine en fenol (of carbol);
• alkalische vlekverwijderaars zoals natriumhydroxide of kaliumhydroxide.
Zelfs door het water waarmee u uw kleren en vaat wast, kan uw eczeem verergeren. Bij een Brits onderzoek naar eczeem bij schoolkinderen bleek namelijk dat eczeem significant vaker voorkwam in gebieden met de hoogste waterhardheid3. Aangenomen wordt dat ofwel het hoge gehalte aan calcium en magnesium in hard water op zichzelf de huid irriteert, ofwel dat er een wisselwerking is met andere stoffen die de natuurlijke barrièrefunctie van de huid schaadt, zodat er giftige stoffen kunnen binnendringen.
Huishoudhandschoenen
Mocht u denken dat u de chemische aanslagen op uw huid wel kunt voorkomen door een paar rubberen handschoenen te dragen, dan zit u er helemaal naast! Het is bekend dat veelvuldig contact met rubber juist vaak tot eczeem leidt.
Steeds meer mensen die in de gezondheidszorg werken en om hygiënische redenen vaak strakzittende rubberen handschoentjes dragen, hebben regelmatig aanvallen van eczeem. Ook zien we dit steeds vaker bij mensen met constitutioneel eczeem die meerdere operaties hebben ondergaan4.
Het eczeem ontstaat ofwel door een allergische reactie op de natuurlijke latexeiwitten in rubber ofwel door irritatieve stoffen die tijdens de bewerking aan de latex zijn toegevoegd. De mogelijke huidreacties op latex variëren van relatief licht (roodheid, beetje jeuk) tot ernstiger (branderig gevoel, bultjes). Mocht het voor u onvermijdelijk zijn dat u in contact komt met chemische schoonmaakmiddelen of producten, gebruik dan handschoenen van vinyl of een andere stof die geen latex bevat.
Voeding
Van de gootsteen zijn we zo bij de keukenkastjes, waarschijnlijk vol met proviand en voorraden voor de hele familie, plus een arsenaal aan eczeemuitlokkers. Het is al lang bekend dat intolerantie voor bepaalde voedingstoffen een belangrijke oorzaak van eczeem kan zijn, vooral de constitutionele vorm.
Veelvoorkomende boosdoeners kunnen zijn zuivel, soja, eieren, tarwe en schelpdieren. Deze voedingsmiddelen kunt u vrij gemakkelijk vermijden als blijkt dat u allergisch voor een of meer ervan bent.
Lastiger te vermijden zijn de talloze producten uit de supermarkt, zelfs de producten die doorgaan voor ‘waardevolle voeding’, die boordevol zitten met kunstmatige geur- en smaakstoffen, conserveringsmiddelen en kleurstoffen die eczeem kunnen verergeren.
Bij onderzoeken naar voedingsallergie zijn in elk geval huid- en/of darmreacties gevonden bij mensen met constitutioneel eczeem op de kleurstof tartrazine (E102), de conserveermiddelen natriumbenzoaat (E211) en natriumdisulfiet (E223)5 en de smaakversterker natriumglutamaat (E621)6.
De grootste bedreiging vormt tartrazine (E102), een synthetische oranjegele kleurstof, die wordt beschouwd als een van de agressiefste allergenen van alle azo-verbindingen (een groep organische verbindingen met stikstof, die vaak als kleurstof gebruikt worden) .
Het zorgwekkende is dat hij zijn weg gevonden heeft naar een groot aantal voedingsmiddelen en dranken, zoals gekleurde frisdrank, fruitdrankjes, gebakmixen, custardpoeder, soepen, sauzen, ijs, snoep, jam en mosterd. Het zit ook vaak in hoestdranken en in de capsules voor medicijnen.
Het is niet genoeg alle oranje en gele voedingsmiddelen te vermijden, want tartrazine wordt soms met blauw gemengd tot verschillende kleuren groen om bijvoorbeeld erwten in blik mooier te maken.
Behalve dat hij eczeem als reactie kan geven, is van tartrazine bekend dat hij aanleiding kan zijn van migraineaanvallen, wazig zien, hyperactiviteit bij kinderen en verergering van andere atopische aandoeningen die vaak samengaan met eczeem, zoals astma en een constante snotneus.
Niet alleen de bewerkte voedingsmiddelen zijn verdacht. Onbewerkte natuurlijke voedingsmiddelen zoals groente en fruit hebben vaak een laag pesticiden die overgevoelige mensen veel narigheid bezorgen. Zowel allergisch als niet-allergisch contacteczeem komt veel voor onder landelijke bevolkingsgroepen en onder boeren en landbewerkers7,8.
Wie mooi wil zijn…
Op naar de badkamer, waar rond het bad waarschijnlijk een kleurrijke overvloed rondslingert aan badbubbels, doucheschuimpjes en shampoos, die u allemaal blinkend en blakend moeten maken.
Helaas bevatten ze wel een cocktail aan chemicaliën waar uw gezondheid niet wel bij vaart.
U zou het niet in uw hoofd halen in een bad vol afwasmiddel te gaan zitten, maar bestudeer dan maar eens het etiket van uw badschuim. Tien tegen een dat er in de waslijst aan ingrediënten ook SLS of LS staat, of natriumlaurylsulfaat, allemaal woorden voor dat agressieve middel dat heel vaak eczeem veroorzaakt.
Andere schuilplaatsen van LS in de badkamer zijn tandpasta, shampoo, douchegel en zo goed als alle gezichtsreinigers.
In de meeste gezichtslotions, bedoeld om uw huid vrij te houden van onooglijke vlekjes, zit polyethyleenglycol (PEG), een bijtend middel dat vet oplost, zowel op u als in de oven. Maar het staat ook bekend als gifstof die een directe of een uitgestelde allergische eczeemreactie kan uitlokken9.
Familie van PEG is propyleenglycol (PG), een oplosmiddel dat gebruikt wordt om zijn vochtregulerende, antiseptische en conserverende eigenschappen. Het wordt vaak gebruikt in cosmetica, haarverzorgingsproducten, deodorant en aftershave, maar ook in antivries en in remvloeistof.
Aangenomen wordt dat het eerder irritatief is dan allergeen. Meestal ontstaat een huidreactie door de toxische eigenschappen van de stof en niet door een allergische reactie10,11. Een allergeen dat vaak in cosmetica en verzorgingsproducten zit is lanoline. Eigenlijk is het meestal de alcohol uit wol, die in bewerkte lanoline zit, die debet is aan de aanvallen van eczeem.
Lanoline is een natuurlijk product dat gewonnen wordt uit schapenwol. Het heeft een hoog vetgehalte, waardoor het een goede vochtinbrenger is voor producten als handcrème, vochtinbrengende crème, lippenglans, foundation en badolie.
Ironisch genoeg zit het ook in sommige smeermiddelen tegen droge huidaandoeningen zoals licht eczeem. Ook zit het bijna altijd in haarspray, luchtverfrisser, schoonmaakproducten voor binnenshuis, wasmiddel, bewerkte textielsoorten (om ze waterdicht te maken) en kledingverf.
En wat zou een schuimbad zijn zonder een rustgevend geurtje van ylang ylang of lavendel? Geur is een belangrijk verkoopargument geworden van veel persoonlijke verzorgingsproducten en cosmetica.
Maar de welriekende huid wordt duur betaald, gezien de meer dan 5000 chemicaliën die nodig zijn bij de productie van geurstoffen waarvan er vele bekend zijn als gif of allergeen.
En mocht u nu al een hele tijd een favoriet geurtje gebruiken, overweeg dan eens het drastisch minder te gebruiken.
Volgens onderzoek is er een correlatie (verband) tussen leeftijd en allergie voor geurstoffen. Het blijkt dat met het stijgen van de leeftijd de gevoeligheid voor geurstofallergie toeneemt. Dit komt zowel door herhaalde blootstelling als door leeftijdgerelateerde factoren van verhoogde vatbaarheid, zoals een poreuzer wordende huid12.
Andere allergenen en gifstoffen waaraan u zich uit naam der schoonheid onderwerpt, zijn:
• formaldehyde (in opgeloste vorm formaline), dat vaak wordt gebruikt als conserveermiddel in cosmetica, schoonmaakmiddelen en fabrieksproducten13;
• parafenyleendiamine (PPD) en gerelateerde stoffen, aangetroffen in haarverf, en een veelvoorkomende oorzaak van beroepseczeem bij kappers14. Zelfs haarkleurmiddelen voor thuisgebruik, die meestal semi-permanent zijn, dringen door tot in de haarschacht, zodat de stoffen ook de huid in kunnen en een allergische reactie kunnen veroorzaken. Gebruik liever tijdelijke of plantaardige (henna) verven.
Kleding
Door naar de slaapkamer, waar we een kijkje nemen in de kleerkast vol frisgewassen kleding, met dank aan de grote doos biologisch actief waspoeder. Dit soort wasmiddelen bevat veel enzymen (proteases en lipases) die eiwitten en vetten verteren; voor speciale vlekken zelfs ook bij lage temperaturen.
Maar van die middelen blijven spoortjes achter in de stof en als die in aanraking komen met de huid, kunnen ze eczeemreacties uitlokken.
Het kan helpen wanneer u op een niet-biologisch actief wasmiddel overstapt, maar ook die bevatten irritatieve stoffen zoals conserveermiddelen, om de kleding te beschermen tegen veroudering, en kunstmatige geurstoffen om de was lekker te laten ruiken.
Ook de stof zelf kan de oorzaak zijn van huidreacties. Mensen met eczeem krijgen vaak het advies geen wol te dragen omdat deze zelfs irriterend kan zijn voor mensen zonder verhoogd gevoelige huid. Maar ook synthetische weefsels verergeren of veroorzaken eczeem.
Bij een onderzoek bleek dat drie synthetische shirts significant vaker en sneller irriteerden bij eczeempatiënten, terwijl een katoenen shirt het best werd verdragen15.
En wat dacht u van dat hippe leren jack en dito schoenen? Die bestaan toch enkel uit natuurlijke materialen, dus verdienen waarschijnlijk een pluim? Niet dus, al is niet het leer hier het probleem, maar de stoffen die werden gebruikt om het te behandelen.
Dat zijn de chromaten, chroombestanddelen die gebruikt worden om leer te kleuren16. Probeer eens lederen spullen die in plaats daarvan met plantaardige producten gekleurd zijn. En als u nieuwe schoenen koopt, denk er dan aan dat de rubberen zolen in de fabriek twee belangrijke allergenen voor eczeem meekrijgen: thiuram en mercaptobenzothiazol17.
Opgesmukt en opgelapt?
Ook uw juwelenkist kan allergenen bevatten, vooral als er nikkel in de juwelen zit. Eczeem op de oorlellen wordt vaak veroorzaakt door nikkelbevattende oorbellen. Het metaal wordt ook gebruikt in gespen, ritssluitingen, knopen en drukknopen.
Eczeem door nikkel kan verergeren bij zweten, doordat het zweet als smeermiddel fungeert zodat het nikkel beter de huid in dringt. Bronnen voor allergie die minder voor de hand liggen, zijn producten van roestvrij staal of chroomkobalt. Door chronische blootstelling via bijvoorbeeld metalen orthopedische implantaten (‘pinnen en platen’) kan er uiteindelijk genoeg toxisch metaal het lichaam in sijpelen om een allergische eczeem uit te lokken18.
Deze lijst van allergenen en gifstoffen die zich schuil houden in alle hoeken en gaten van uw huis, is bepaald niet uitputtend. Doordat we er dagelijks aan blootstaan, is het niet verwonderlijk dat het aantal mensen met eczeem stijgt. De epidemie is waarschijnlijk alleen te bestrijden door de stoffen af te schaffen.
BRONNEN:
1J Am Coll Toxicol, 1983; 2: 183-235
2Acta Dermatol Venereol, 1957; 37: 269-275
3Lancet, 1998; 352: 527-531
4Rev Prat, 2002; 52: 1420-1423
5Clin Exp Allergy, 2001; 31: 265-273
6J Allergy Clin Immunol, 1997; 99: 757-762
7Sangyo Igaku, 1987; 29: 3-16
8Dermatol Monatsschr, 1989; 175: 203-214
9Contact Dermatitis, 1978; 4: 135-138
10Contact Dermatitis, 1975; 1: 112-116
11Hautarzt, 1982; 33: 12-14
12Br J Dermatol, 2003; 149: 986-989
13Am J Contact Dermat, 1999; 10: 12-17
14Contact Dermatitis, 2002; 46: 319-324
15Z Hautkr, 1990; 65: 907-910
16Contact Dermatitis, 1996; 35: 83-85
17Allerg Immunol [Leipz], 1974-1975; 20-21: 281-285
18Rev Chir Orthop Repatr Appar Mot, 1995; 81: 473-484
Kruidengeneeskundige alternatieven bij eczeem
plaatselijk gebruik van zoethoutwortel helpt – mariadistel en artisjok kunnen helpen. In de conventionele behandeling van eczeem is een plaatselijke crème met krachtige steroïden een geaccepteerd middel. Net als veel andere geneesmiddelen hebben deze zalfjes heel wat bijwerkingen.
De Amerikaanse FDA (Food and Drug Administration) heeft onlangs een openbaar gezondheidsadvies uitgebracht1 over de veiligheid van langdurig gebruik van twee A-merken eczeemcrèmes: Elidel (pimecrolimus) en Protopic (tacrolimus).
Uit proefdieronderzoek bleek namelijk dat de zalfjes tot huidkanker en lymfomen leidden. Gelukkig zijn er kruidenmiddelen te vinden als veiliger, farma-vrij alternatief.
• Mariadistel (Silybum marianum) wordt van oudsher gebruikt als tonicum voor de lever. Het bevat namelijk het krachtige leverbeschermende bestanddeel silymarine. Dat ondersteunt de afweermechanismen van de lever tegen weefselschade door vrije radicalen en het remt de productie van histamine. Dat is een eiwit dat bij veel allergieën een rol speelt, zo ook bij eczeem.
• Artisjok (Cynara scolymus) is ook een plant die de lever beschermt en ondersteunt. Net als mariadistel (ze hebben soortgelijke bestanddelen) reguleert artisjok de productie van ontstekingsstoffen die bij eczeem een rol spelen.
• Aloë vera, kamille en lavendel staan allemaal bekend om de kalmerende werking. Ze kunnen helpen als ze in de vorm van een kruidencrème worden gebruikt.
• Viola tricolor ofwel driekleurig viooltje is een traditioneel volksmiddeltje tegen jeukende aandoeningen bij heel jonge kinderen, zoals berg en baby-eczeem2.
• Wilde rabarber (Arctium lappa) is ook een traditioneel middel dat reinigende en zuiverende kwaliteiten moet hebben waardoor uitbarstingen van de huid en ontstekingen worden afgeremd.
• Lupinezaden (Lupinus termis of albus) worden van oudsher in bepaalde Afrikaanse landen gebruikt voor de behandeling van eczeem. Bij een dubbelblind onderzoek werden een zalf met lupinus termis-extract en een corticoïdenbehandeling met elkaar en met een placebo vergeleken. Uit de resultaten bleek dat de zalf even effectief was tegen eczeem als het geneesmiddel3.
• Zoethoutwortel (Glycyrrhiza glabra) helpt bij vele kwalen, waaronder eczeem. Bij een vergelijking van het effect van plaatselijke gels met zoethoutwortelextract (met een glycyrrhizinezuurgehalte gestandaardiseerd tot ongeveer 20 procent) op de symptomen van constitutioneel eczeem, bleek dat een hogere concentratie extract (2 procent) effectiever was dan de formule met 1 procent4.
1 www.fda.gov/cder/drug/advisory/elidel_protopic.htm
2 British Herbal Pharmacopoeia, deel 2, 1979: 227
3 J Nat Prod, 1981; 44: 179-183
4 Dermatol Treat, 2003; 14: 153-157
Voeding en eczeem: van antioxidanten tot zink
Voer antioxidatieve vitaminen en selenium op – goede invloed van supplementen met omega-6 en/of -3-vetzuren.Voedingsgewoonten spelen een integrale rol bij allergische/sensitiviteitsaandoeningen zoals constitutioneel eczeem en allergisch contacteczeem.
Doordat chemicaliën zich in het lichaam opstapelen, staat het immuunsysteem onder steeds hogere druk. Wanneer er echter in het voedingspatroon bepaalde voedingstoffen ontbreken, wordt dat immuunsysteem nog zwakker. Uiteindelijk bezwijkt het onder de toxische overbelasting.
Hierna staan enkele cruciale voedingstoffen waarvan bewezen is dat ze de symptomen van eczeem kunnen doen afnemen, het immuunsysteem in balans kunnen brengen en versterken zodat het beter bestand is tegen nieuwe aanvallen.
• Antioxidanten (vitamine A, C, E en selenium). Door ervoor te zorgen dat uw voedingspatroon rijk is aan deze bekende bestrijders van vrije radicalen kan het lichaam zich beter tegen de dagelijkse chemische invasies weren. Vitamine C versterkt de huid; vitamine E verbetert de genezing van huid en vitamine A geeft een betere regulatie van de snelle vernieuwing van huidcellen, zoals die bij eczeem plaatsvindt. Het mineraalspoor selenium speelt een cruciale rol in het glutathion-peroxidasesysteem (het natuurlijke antioxidatieve proces van het lichaam) en helpt effectief bij het ontgiften van zware metalen. Aanbevolen doseringen: vitamine C tweemaal daags 1000 mg; vitamine E 400 IE/dag; vitamine A 5000-10.000 IE/dag; selenium 50-200 mcg/dag.
• B-vitaminen. B3 (niacine) en B6 (pyridoxine) zijn beide integrale onderdelen in het proces van celvorming. Ze vervullen een sleutelrol in gezond functionerende weefsels, vooral in huidcellen, aangezien die relatief snel vernieuwd worden (opperhuidcellen ‘schilferen’ af en er komen nieuwe huidcellen voor in de plaats). Is er een tekort aan deze vitaminen, dan komen verschillende soorten eczeem en andere huidaandoeningen vaker voor. Aanbevolen doseringen: B3 100-500 mg/dag; B6 50-100 mg/dag.
• Gammalinoleenzuur (GLA), een omega-6-vetzuur, dat van nature voorkomt in bernagieolie (komkommerplant), theunisbloemolie en zwarte-bessenolie (blackcurrant oil), kan de ruwe huid die bij eczeem ontstaat helpen verbeteren. Ook kan het ontstekingen in toom houden1. Bij een onderzoek werd aan kinderen met constitutioneel eczeem 28 dagen lang 3 g GLA per dag gegeven. Hoewel geen enkel kind volledig genas, ondervonden ze wel allemaal een verbetering van de klachten en een verminderde behoefte aan medicijnen2. Aanbevolen dosering: 2-3 g/dag.
• Omgea-3-vetzuren. Van deze essentiële vetzuren is bekend dat ze een ontstekingsremmende werking hebben. Bij een dubbelblind onderzoek bleek dat patiënten met constitutioneel eczeem die twaalf weken lang 1000 mg visolie kregen, allemaal constateerden dat jeuk, schilfering en andere eczeemsymptomen afnamen3. Aanbevolen dosering: driemaal daags 1000 mg.
• Zink. Een tekort aan dit essentiële mineraal komt veel voor onder mensen met allergieën en kan een rol spelen bij het ontstaan van recurrent (steeds terugkerend) of chronisch eczeem4. Bij een Hongaars onderzoek bleek dat suppletie van zink bij kinderen de ernst van eczeemsymptomen verminderde5. Aanbevolen dosering: dagelijks 15 mg zink met 2 mg koper (aangezien zink de koperreserves van het lichaam kan uitputten).
BRONNEN:
1Am J Clin Nutr, 2000; 71[1 Suppl]: 367-372S
2J Int Med res, 1994; 22: 24-32
3J Intern Med Suppl, 1989; 225: 233-236
4Br J Dermatol, 1984; 111: 597-601
5Orv Hetil, 1989; 130: 2465-2469
