VERANDERING VAN DE HOEVEELHEID ZUURSTOF EN STIKSTOF IN DE LUCHT DIE WORDT INGEADEMD KAN HEILZAAM ZIJN VOOR PATIËNTEN MET DIABETES TYPE 2. Intermitterende hypoxie therapie (IHT), ofwel ‘hoogtetraining’ of bergluchttraining’. stimuleert de energie en conditie door regulering van de zuurstofinname. Zo’n specifieke therapeutische training duurt twee tot drie weken, met dagelijkse sessies van een uur waarin steeds 4 a 5 minuten 10-12 procent zuurstof wordt ingeademd, afgewisseld met 4 à 5 minuten 20,9 procent zuurstof1. In Nederland bestaat sinds kort een hypoxieruimte bij het bedrijf Tevi Air, dat zich momenteel alleen richt op sporters.
De beschikbare hoeveelheid zuurstof en stikstof in de lucht neemt af naarmate de hoogte toeneemt – de lucht wordt ‘ijler’. Lucht op 3500 meter hoogte bevat nog 12 procent zuurstof en op 5800 meter nog maar 10 procent. Deze veranderingen hebben diverse metabole effecten op het lichaam, met een gunstige uitwerking op diabetes.

Stikstofmonoxide (NO). In vrije toestand is NO in hoge mate reactief en vormt snel gevaarlijke vrije radicalen. Maar in bloed en lichaamsweefsel wordt deze stof gebonden in complexen waardoor ze gemakkelijk kunnen worden vervoerd en opgeslagen. Het blijkt nu dat bij een overproductie van NO de overmaat aan vrije NO wordt opgeslagen in voorraden in de vorm van nitriet (NO -), die bij een tekort juist weer kunnen fungeren als extra bron van NO. Zoogdieren passen zich aan intermitterende hypoxie aan door NO op te slaan. Opbouwen en afbreken van deze voorraden helpt om vaatproblemen die met een teveel of tekort aan NO samenhangen te voorkomen. Het bewijs groeit, althans in dierproeven, dat NO een centrale rol speelt in het aanpassingsproces aan intermitterende hypoxie en de beschermende effecten daarvan2,3. Daardoor kan een heilzaam effect optreden tegen de vasculaire complicaties die bij diabetes vaak optreden, met name in de voeten. Ook diabetische leverziekte en diabetische retinopathie, die bij een slecht in te stellen diabetes kan leiden tot blindheid, zijn zo te wellicht op afstand te houden.

Neurotransmitters. Dit zijn chemische verbindingen die zenuwimpulsen reguleren en doorgeven. De productie daarvan wordt bepaald door enzymen die de grenzen hieraan stellen. Chronische ongecontroleerde intermitterende hypoxie (COIH) zoals bij apneu of ademstilstand, brengt neurotransmitterveranderingen teweeg door de invloed op deze specifieke enzymen4,5. Dit kan nuttig zijn als bescherming tegen diabetische polyneuropathie en andere gevoels- of motorische stoornissen van het perifeer zenuwstelsel. Wanneer een terzake opgeleide therapeut de juiste sterkte, dosis, frequentie en intervalslengte bepaalt voor de IHT, kan het hypoxisch effect op de neurotransmitters voor de gevoels- en motorische zenuwen zo gestuurd worden dat dit een positief effect oplevert. 

Overgewicht en obesitas. Zoals hoogtetraining de prestaties van topatleten kan verbeteren6, zo helpt IHT in combinatie met lichaamsbeweging voor de regulatie van het glucosemetabolisme7,8. Bij obese personen kan fysieke training tezamen met IHT het conditieniveau, de metabole risicomarkers en de samenstelling van het lichaamsvet verbeteren. Dat effect treedt bij hen al op bij aanzienlijk minder inspanning omdat zij niet dezelfde lichaamskracht hebben als gezonde, slanke mensen. De geringere mechanische belasting van de gewrichten is een bijkomend voordeel als er gewrichtsklachten zijn9,10,11. IHT met lichaamsbeweging zou zelfs de eetlust van patiënten verminderen. Dit zou liggen aan het feit dat IHT aangrijpt op de genen die betrokken zijn bij zuurstoftransport, glyco- lyse (suikerafbraak), glucosetransport en het verzadigingsgevoel, vandaar dit eetlustonderdrukkende effect12. Nader onderzoek naar deze effecten van IHT is echter vereist.

Vermoeidheid overwinnen ‘Laag leven, hoog trainen’ is het motto van veel Londense atleten, die bij voorkeur trainen op een hoogte van rond de 1800 meter boven zeeniveau. Zij weten dat dit leidt tot gematigde hypoxie waardoor hun uithoudingsvermogen en prestaties verbeteren11,13. Dit zogenoemde Haldane-Bohr effect heeft betrekking op het feit dat O en CO elkaars vermogen om hemoglobine te binden onstabiel maken. Wanneer de O2 druk hoog is, zoals op zeeniveau, geeft het bloed dit gemakkelijker vrij. Op grote hoogte daarentegen zorgt de lagere O2 druk ervoor dat het lichaam meer CO2 vasthoudt. Het CO2 dat geproduceerd wordt in de cellen geeft O2 af aan het weefsel, ontspant de bloedvaten, voorkomt oedeem (gaat het vasthouden van vocht tegen), voert ammonia af en verhoogt de efficiency van de op O2 gestoelde energiehuishouding. Daardoor zou IHT ook de traagheid en vermoeidheid van veel diabetes type 2 patiënten kunnen verbeteren14,15.
Andere positieve effecten van IHT die genoemd worden zijn minder hoofdpijn, kortademigheid, slaapstoornissen, vermoeidheid en onaangename sensaties, en een verbeterde stemming16.
Dr. Harald Gaier

1. Kolchinskaya AZ et al. Normobaric Interval Hypoxic Training in Medicine and Sports: Manual for Physicians. Meditsina Publishers, Moskou: 2003
2. Exp Biol Med, 2006; 231: 343-365
3. Adv Exp Med Biol, 2006; 578: 35-40
4. Biochim Biophys Acta, 1987; 928: 56-62
5. Respir Physiol, 1995; 101: 219-230
6. Med Sci Sports Exerc, 2007; 39: 1610-1624
7. Annu Rev Cell Dev Biol, 1999; 15: 551-578
8. FASEB J, 2005; 19: 1009-1011
9. Obesity, 2009; 18: 116-120
10. J Appl Physiol, 2001; 91: 173-182
11. Eur J Appl Physiol Occup Physiol, 1988; 57: 203-209
12. FASEB J, 2002; 16: 1151-1162
13. Exp Physiol, 2003; 88: 109-119
14. Nat Genet, 2003; 34: 267-273
15. N Engl J Med, 2004; 350: 664-671
16. Kononenko TA et al. ‘Hypoxytherapy in conditions of above Arctic Circle’, in Intermittent Normobaric Hypoxy- therapy. Moskou, 1997: 145-153