Vrij verkrijgbaar, vrij gevaarlijk

Gebruik een pijnstiller of een ander vrij verkrijgbaar middel niet langer dan een dag zonder naar uw huisarts te gaan. Als uw symptomen aanhouden, is de kans immers groot dat u niet het beste middel gebruikt of dat u geleidelijk een overdosis neemt. Onderstaande middelen zijn zeer bekend: grote kans dat u ze thuis heeft. Ondanks hun populariteit kunt u ze beter niet langdurig of veelvuldig gebruiken. Tussen haakjes staat steeds het werkzame bestanddeel, dat ook onder een andere merknaam in uw medicijnkastje kan staan. De werkzame stof (de ‘generieke naam’ van het middel) wordt echter altijd ook vermeld op de verpakking.
 

– Aspirine/Aspro/Alka-Seltzer (acetylsalicylzuur): dit was één van de eerste prostaglandinesynthetaseremmers, ook wel NSAID’s (Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drugs), dat later van zijn troon gestoten werd door nieuwere middelen die zogenaamd veiliger zouden zijn (zoals ibuprofen en paracetamol). Toch wordt het nog op grote schaal gebruikt tegen hoofdpijn en als preventief middel tegen hartziekte. Het kan echter leiden tot bloedingen in het maagdarmkanaal, het Reye-syndroom bij kinderen en een beroerte bij ouderen (zie het andere kader).
 

– Advil/Nurofen/Sarixell (ibuprofen): dit zijn pijnstillers die tevens koortsverlagend werken. Ze kunnen echter ook maagklachten en duizeligheid veroorzaken. Door langdurig gebruik kunnen maagzweren ontstaan, hoge bloeddruk, lever- en nierschade en zelfs een beroerte of hartaanval.

– Aleve (naproxen): een pijnstiller uit dezelfde groep als aspirine en ibuprofen, die tevens ontstekingsremmend werkt, maar ook maagpijn kan veroorzaken. Bij langdurig gebruik kunnen dezelfde bijwerkingen ontstaan als bij ibuprofen (zie boven).

– Voltaren (diclofenac): ook dit is een prostaglandinesynthetaseremmer, die voornamelijk gebruikt wordt bij gewrichtsklachten. Naast de bijwerkingen die algemeen gelden voor deze groep, heeft dit middel nog een scala aan bijwerkingen waaronder hoofdpijn en/of duizeligheid veroorzaken, evenals misselijkheid, braken, diarree, maagpijn, buikpijn, winderigheid en gebrek aan eetlust, bloedbeeldafwijkingen, overgevoeligheid (waaronder anafylactische shock), gevaarlijk lage bloeddruk, desoriëntatie, depressie, slapeloosheid, stuiptrekkingen, gezichtsstoornissen, hartstoornissen, hoge bloeddruk, astma, longontsteking, gastritis, leverafwijkingen, huiduitslag of eczeem, acuut nierfalen. Het middel mag niet gebruikt worden bij bloedingsneiging, bloedingen van het maagdarmstelsel, hartfalen, levercirrose en nierfunctiestoornissen of de ziekte van Crohn.

– Daro/Panadol (paracetamol): dit wordt gezien als een veiliger alternatief voor aspirine, maar het kan nierfalen veroorzaken. Momenteel wordt een aantal medicijnen die enkel op recept verkrijgbaar zijn en waar dit middel [deze stof] in zit, uitgebreid gevolgd en onderzocht. Vooral de combinatie met codeïne ligt onder vuur, omdat codeïne niets aan de werkzaamheid lijkt toe te voegen, maar wel verslavend werkt. In Amerika is paracetamol jaarlijks verantwoordelijk voor naar schatting 100 sterfgevallen en 56.000 behandelingen op de afdeling spoedeisende hulp.

– Bisoltussin/Dampo/Darolan/Vicks (dextromethorfan): deze middelen tegen hoest en verkoudheid bevatten dextromethorfan, dat verwant is aan morfine. Er zijn veel gevallen bekend van tieners die met opzet een overdosis namen om er ‘high’ van te worden. In Amerika hebben de autoriteiten dit middel aangemerkt als ‘drug of concern’ (zorgwekkend middel) maar er niets tegen ondernomen; de Nederlandse Commissie Farmaceutische Hulp geeft de voorkeur aan andere hoestdempende middelen (met name noscapine) vanwege de ernst van de mogelijke bijwerkingen van dextromethorfan.

– Bronchicum/Melrosum (codeïne): codeïne is in Nederland gelukkig niet vrij verkrijgbaar in combinatie met pijnstillers, waaraan het niets toevoegt dan nadelen. Wel is het vrij verkrijgbaar als hoestdempend middel. Het is verwant aan opium en kan bij chronisch gebruik verslavend werken. Het geeft bijwerkingen als misselijkheid, hoofdpijn, duizeligheid, sufheid of juist euforie en allergische huidreacties. Net als alle opioïden kan codeïne de ademhaling onderdrukken en dat kan levensgevaarlijk zijn. Codeïne wordt in het lichaam omgezet in morfine en gaat als zodanig over in de moedermelk: gebruik het dus zeker niet als u borstvoeding geeft.

– Otrivin neusdruppels (xylometazoline): deze stof reduceert de zwelling van het neusslijmvlies bij een ‘verstopte neus’. Dit middel kan hoofdpijn, misselijkheid en hartkloppingen veroorzaken. Ook kunt u er overgevoelig voor zijn. Bij langdurig gebruik kan de verstopte neus juist chronisch worden. Dit middel mag niet worden gebruikt bij rhinitis sicca (ontsteking van het neusslijmvlies zonder zwelling), bij ernstige hartkwalen, hoge bloeddruk of glaucoom.

– Prevalin (cetirizine): dit middel tegen hooikoorts en allergie kan slaperig maken en/of geagiteerd. Ook buikklachten, duizeligheid en spijsverteringsproblemen kunnen ontstaan. Het effect van alcohol kan erdoor versterkt worden en bij langdurig gebruik is de kans op tandbederf veel groter.

– Allerfre (loratidine): dit middel tegen hooikoorts en allergie veroorzaakt relatief vaak slaapstoornissen, vermoeidheid, hoofdpijn en nervositeit. Ook duizeligheid, misselijkheid en maagklachten kunnen erdoor ontstaan, evenals leverfunctiestoornissen en een levensgevaarlijke allergische reactie (anafylactische shock).

– Rennie (calciumcarbonaat/magnesiumcarbonaat): deze pilletjes worden door sommige mensen met maagklachten bijna als snoepjes na de maaltijd gebruikt. Hierdoor kan echter het melk-alkalisyndroom ontstaan, zeker wanneer u tevens veel melk (vitamine D) drinkt. Symptomen van dit syndroom zijn hoofdpijn, misselijkheid, prikkelbaarheid, bloedafwijkingen en nierstenen. Bij nierfunctiestoornissen en nierstenen mag u geen Rennies gebruiken.

– Chefarine/APC (acetylsalicylzuur + paracetamol +/- coffeïne): de combinatie van acetylsalicylzuur en paracetamol is minder veilig dan het gebruik van de stoffen afzonderlijk, die op zichzelf al niet geheel onveilig zijn (zie boven).

– Daro/Saridon/Sanalgin (paracetamol + propyfenazon + coffeïne): ook deze combinatie is nog minder veilig dan paracetamol alleen (zie boven). Langdurige of te hoge dosering is om verschillende redenen gevaarlijk. Er kunnen maagdarmstoornissen ontstaan en zelfs darmperforaties (vooral bij ouderen). Ook kan het middel overgevoeligheidsreacties uitlokken waaronder anafylactische shock. Verder gelden alle risico’s die hierboven reeds vermeld werden bij paracetamol. Het middel moet direct gestaakt worden wanneer er wondjes in de mond of keel ontstaan, keelpijn en/of koorts, of huiduitslag.