Elke vrouw met borstkanker – en elke oncoloog die de diagnose stelt – wil het liefst meteen met behandeling beginnen. Vanuit de gedachte dat de kans op succes het grootste is als dat zo snel mogelijk gebeurt.
Maar stel dat er helemaal niet zou worden ingegrepen? Die keus wordt bijna nooit gemaakt. Bovendien hebben artsen een beroepsplicht om te behandelen, behalve in het laatste stadium van de ziekte als de kwaliteit van leven van de patiënt hierdoor alleen maar wordt geschaad.
Toch vonden onderzoekers van het Veterans Affairs Medical Center in Vermont het antwoord op deze vraag toen zij stuitten op een Noors onderzoek uit 1996 waarin twee groepen vrouwen werden vergeleken. Dit was het jaar dat het tweejaarlijkse bevolkingsonderzoek naar borstkanker van start ging. De conclusie luidt dat kanker soms gewoon verdwijnt.
Deze ontdekking werd bij toeval gedaan. Het doel van de studie was juist om aan te tonen hoe effectief de screening was. Hiertoe formeerden de onderzoekers twee vergelijkbare groepen vrouwen in de leeftijd van 50-64 jaar. De ene groep had tussen 1996 en 2001 drie mammogrammen gehad; de controlegroep was in de zes jaar voorafgaand aan de onderzoeksperiode niet gescreend en slechts éénmaal aan het eind van het onderzoek.
Het cumulatieve percentage borstkankergevallen in de onderzoeksperiode was in de screeningsgroep uiteraard hoger. Maar de screening van beide groepen aan het slot liet een onverwachte uitkomst zien: in de regelmatig gescreende groep was de borstkankerincidentie nog steeds 22 procent hoger dan in de controlegroep.
Omdat het profiel van beide groepen gelijk was zou de conclusie kunnen zijn dat borsttumoren die de vrouwen in de niet-gescreende groep tijdens de zes jaar van het onderzoek gekregen hadden ook weer spontaan verdwenen waren.
De onderzoekers wezen erop dat sommige vormen van kanker, zoals melanoommetastasen en niercelcarcinoommetastasen spontaan in regressie gaan. Een dergelijk proces zou de verklaring kunnen zijn waarom kanker in de niet-gescreende groep ook weer verdween1.
In een eerdere studie van de Finse Cancer Registry zagen wetenschappers ditzelfde fenomeen. Zij concludeerden dat kanker een dynamisch proces is dat steeds aan verandering onderhevig is. In dit onderzoek, bij vrouwen tussen 50 en 64 jaar, hadden degenen die gescreend waren driemaal zo vaak een preklinische tumor als de vrouwen die niet waren gescreend. Dit zakte uiteindelijk tot tweemaal zo vaak tegen de tijd dat deze zelfde vrouwen de leeftijd van 70 jaar hadden bereikt2.
De wetenschappers zijn van mening dat op een mammografie met name de goedaardige tumoren te zien zijn die vanzelf weer zullen verdwijnen. Hun conclusie luidt dat alleen aanzienlijk oudere vrouwen gescreend zouden moeten worden. En dat een periode van ‘watchful waiting’ (opmerkzaam volgen zonder in te grijpen) in alle gevallen aan te bevelen is.
1Arch Intern Med, 2008; 168: 2311-2316
2Eur J Cancer, 2004; 40: 2116-2125