De meest gebruikte behandelmethode voor alcoholisme helpt jammer genoeg niet afdoende, zegt Cate Montana. Er zijn natuurlijke manieren om drankzucht te beteugelen.

Hoewel buitensporig drankgebruik zijn tol eist, is het in veel westerse landen een groeiend verschijnsel. In de VS is het aantal zware drinkers tussen 2005 en 2012 met 17,2 procent gestegen.1 En bingedrinken – door Jellinek gedefinieerd als het tijdens één enkele gelegenheid drinken van vijf of meer glazen alcoholhoudende drank– is al enige tijd een bron van zorg, ook in Nederland. Een man is een ‘zware drinker’ wanneer hij minstens één keer per week op één dag zes of meer glazen alcoholhoudende drank drinkt, een vrouw wanneer zij vier of meer glazen neemt. In Nederland gebeurt dat bij 10,6 procent van de bevolking.
Volgens het CBS drinkt 76,5 procent van de Nederlandse bevolking van 12 jaar en ouder weleens alcohol. Het aantal Nederlandse scholieren van 12 tot en met 16 jaar dat ooit alcohol heeft gedronken, is de afgelopen jaren fors gedaald: van 66 naar 45 procent. Maar het bingedrinken neemt onder jongeren juist toe.2
In 2014 rapporteerde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) dat alcoholgebruik wereldwijd bijdraagt aan meer dan 200 ziekten en aan letsel door ongevallen. Alcohol was in 2012 wereldwijd verantwoordelijk voor 3,3 miljoen doden: dat is zes procent van alle doden. In 2013 stierven minstens 1919 Nederlanders door alcohol en alcoholgerelateerde ziekten en ongevallen. Niet alle gevallen van alcoholsterfte zijn in dit cijfer meegeteld, omdat alcoholgebruik niet altijd wordt herkend en geregistreerd.3 Het RIVM schat dat alcohol de maatschappij tussen de 2,3 en 2,9 miljard euro per jaar kost. In de VS zijn de geschatte jaarlijkse kosten door alcoholmisbruik 249 miljard dollar.
Maar deze cijfers zeggen niet alles over het leed dat alcohol bij mensen en gezinnen veroorzaakt. Studies maken duidelijk dat een hogere alcoholconsumptie verband houdt met minder intimiteit tussen partners en met een stijging van het aantal echtscheidingen.4 Er is ook een direct verband te zien tussen alcoholgebruik en depressie.5 Onder alcoholisten is het aantal gevallen van zelfmoord ongeveer 1,2 maal zo hoog als onder de rest van de volwassen wereldbevolking.
Het helpt ook niet dat alcohol zo makkelijk verkrijgbaar is: een flesje bier is in de supermarkt vaak goedkoper dan een flesje water. Op tv en radio mag, om kinderen en jongeren te beschermen, tussen 6.00 en 21.00 uur weliswaar geen reclame voor alcohol gemaakt worden, maar er wordt wel alcohol gedronken in talkshows en tv-series. En zien drinken doet drinken, blijkt uit onderzoek van de Radboud Universiteit Nijmegen.6
Wat misschien ook niet helpt, is dat de bekendste behandeling van alcoholverslaving dateert uit de jaren ’30 van de vorige eeuw: de Anonieme Alcoholisten (AA). Daarin wordt deelnemers gevraagd zich ‘over te geven aan de hoede van God’.
Toch is de AA geen religieuze behandelmethode en is de aanpak nog steeds populair. Het programma wordt in alle westerse landen en ook door Nederlandse verslavingsklinieken aanbevolen: het werkt met twaalf stappen die een gespreksthema vormen voor bijeenkomsten van eenzelfhulpgroep van (ex-)drinkers.
Maar volgens Cynthia Perkins, verslavingscoach en oprichtster van het Clean and Sober for Life Jump-Start Program in de Amerikaanse staat Arizona, blijkt uit betrouwbaar onderzoek dat het succespercentage van de AA op de lange termijn (dat wil zeggen vijf jaar of langer zonder alcohol) slechts tussen de 0,01 en 0,025 procent ligt.
Uit onderzoek blijkt bovendien dat 0,05 procent van alle alcoholisten zonder enige interventie of behandeling stopt met drinken. Dat betekent dus dat het programma van de AA minder succesvol is dan zelfstandige remissie. Remissie wil zeggen dat er langer dan twaalf maanden geen symptomen meer zijn geweest, behalve ‘craving’, letterlijk hunkering: extreme trek in alcohol.
‘De meeste alcoholisten genezen niet van hun aandoening,’ zegt Perkins onomwonden. ‘Ze gaan eraan dood. Degenen die wel met het twaalfstappenprogramma herstellen, worstelen voortdurend met craving en lijden aan allerlei andere symptomen zoals prikkelbaarheid, onrust, spanning, vermoeidheid en depressie. Dat heeft een enorme impact op hun kwaliteit van leven en maakt dat ze de rest van hun leven afhankelijk zijn van het bijwonen van de AA-bijeenkomsten.’
Zelf staat Perkins al 29 jaar droog. Maar ze geeft meteen toe dat ze in de eerste jaren nadat ze met drinken gestopt was, sterk op de AA leunde. Ze had geen andere keus. Na een aantal jaren ging ze echter beter nadenken over hoe ze haar leven leefde, en hoe ze zich lichamelijk en emotioneel voelde. Net als de meeste ex-alcoholisten worstelde ze nog lang met vermoeidheid, somberheid en craving. Haar leven draaide helemaal om de AA, waar ze als vrijwilliger werkte. Ze kreeg het gevoel dat ze de ene afhankelijkheid had ingeruild voor de andere.
Ze ging op zoek naar een oplossing, begon aan een studie en voltooide de opleiding tot psycholoog. Vervolgens haalde ze een diploma in de functionele geneeskunde, een richting die oog heeft voor onderliggende oorzaken van ziekten. Tijdens die studie kreeg ze les van Charles Gant, een vooraanstaand deskundige op het gebied van verslaving en psychische ziekten. Hij behandelde patiënten door hun biochemie te herstellen: de chemische processen in hun lichaam.
Tijdens die opleiding, vertelt ze, leerde ze dat een ontregelde hersenchemie een van de oorzaken is van alcoholverslaving. En de angst en depressie die haar ooit tot drinken hadden aangezet, zouden pas verdwijnen als haar hersenchemie weer in balans was.
‘Ik ontdekte dat de belangrijkste factor om van de drank af te blijven is dat je let op wat je eet. Een verstoorde hersenchemie kan de oorzaak van de verslaving zijn. Neurotransmitters in de hersenen, die de lichaamsprocessen reguleren, worden gevormd uit voedingsstoffen.’
Helaas heeft ons moderne dieet een tekort aan veel voedingsstoffen. En er zijn veel studies waaruit blijkt dat depressie en psychische ziekten terug te voeren zijn op slechte voeding.7 En een van de belangrijkste manieren waarop veel mensen angst en depressie proberen te onderdrukken, is door alcohol te gebruiken. Uit veel onderzoek blijkt dat alcohol de afgifte van dopamine bevordert, waardoor we ons goed gaan voelen.8 Uit een studie uit 2013 bleek dat slechts één eetlepel (15 ml) bier al voldoende is voor de afgifte van dopamine.9
Alcohol verandert ook andere neurotransmitters in onze hersenen, zoals serotonine en GABA,10 en het remt de productie van glutamaat.11 Die drie neurotransmitters hebben allemaal invloed op onze stemming. Uiteindelijk is er steeds meer alcohol nodig om hetzelfde prettige effect te bereiken, en zo ontstaat verslaving. Naarmate de afhankelijkheid van alcohol groter wordt, gaan mensen slechter eten en neemt de voedingstoestand af. (Bij een goede voedingstoestand krijgt het lichaam voldoende energie, eiwitten, mineralen en vitamines binnen.) Want alcohol remt de productie van spijsverteringsenzymen door de alvleesklier, waardoor het lichaam minder voedingsstoffen kan opnemen.12 Alcohol heeft dus een negatieve invloed op de opname van vitaminen en voedingsstoffen uit voeding.13 Dit draagt bij aan voortdurende craving, onrust, stemmingswisselingen en depressie, een slechte afweer en een tanende gezondheid.
‘Aanvankelijk is de AA een enorme steun,’ zegt Perkins. ‘Maar ze kunnen je niet helpen om de zucht naar alcohol te verminderen.’
Ron Hunninghake, geneesheer-directeur van de Riordan Kliniek voor functionele en integratieve geneeskunde in het Amerikaanse Kansas, is het met haar eens. ‘De weg naar verslaving is snel afgelegd, tenzij je goed op je voeding let,’ zegt hij. ‘Mensen die naar de AA gaan krabbelen wel op, maar worden niet beter.’

Voeding en behandeling
Er is een nieuwe methode in ontwikkeling om alcoholverslaving te behandelen, die enerzijds de biochemie herstelt – zodat het lichaam zijn gezonde voedingstoestand terugkrijgt – en anderzijds emotionele problemen oplost met gedragstherapie. Hoewel er nog niet veel studies zijn naar het effect van deze behandeling van alcoholverslaving, blijkt uit de reeds uitgevoerde onderzoeken dat gemiddeld 60 procent van de behandelde patiënten erin slaagt om 42 maanden van de alcohol af te blijven.13 In een ander onderzoek werden patiënten een jaar lang behandeld met een combinatie van voedings-, gedrags- en psychische ondersteuning. Ook hier slaagde 60 procent van de deelnemers erin geen alcohol te gebruiken.
Het Pijn- en Stresscentrum in Texas, opgericht in 1979, is een van de weinige locaties in de VS waar alcoholverslaving wordt behandeld met orthomoleculaire therapie, waarbij de gezondheid van mensen wordt verbeterd met goede voeding. In het centrum worden mensen ook op aminozuren en voedselallergieën getest en geven medewerkers adviezen en voorlichting over voeding. Ook vertellen medewerkers aan geïnteresseerden en zorgverleners hoe zij te werk gaan en onderzoek doen. Katherine Birkner, een van de oprichters van het centrum, zegt dat ongeveer twee derde van de mensen die orthomoleculaire therapie volgt, blijvend van zijn alcoholverslaving afkomt.
‘Je hoeft niet helemaal terug naar de oorzaak van je verslaving om te kunnen genezen,’ zegt ze. ‘Je moet je gedragspatronen veranderen, wil je succes hebben. Je moet de manier waarop je eet veranderen en de juiste supplementen slikken. Het gaat om een verandering in leefstijl.’
Helaas maakt de grote meerderheid van alcoholisten die aan het ontwennen zijn, niet zo’n grote verandering door. Ze stoppen wel met de alcohol, maar krijgen geen enkele ondersteuning bij een gezonder eetpatroon. En wat ze niet weten is dat het gebruik van suiker, nicotine, cafeïne en andere middelen – van medicinale marihuana tot antidepressiva – de hersenen op zo’n manier beïnvloedt dat de verslaving in stand wordt gehouden.
‘Als je naar een AA-bijeenkomst gaat, zitten de mensen daar te roken, koffie te drinken en koek te eten,’ zegt Perkins. ‘Niemand schijnt zich te realiseren dat suiker hetzelfde met de hersenen doet als alcohol, en dat suiker, cafeïne, nicotine en andere middelen de vicieuze cirkel van craving in stand houden.’
Uit de nieuwste onderzoeken blijkt zelfs dat alcohol en suiker van dezelfde zenuwbanen en receptoren in de hersenen gebruikmaken, en ze geven dezelfde craving, tolerantie, ontwenning en sensitisatie (een grotere gevoeligheid als het gebruik toeneemt).15 Nicotine kan het de hersenen moeilijker maken om van een alcoholverslaving te herstellen,16 terwijl inname van cafeïne in verband is gebracht met een grotere gevoeligheid voor en meer gebruik van verschillende drugs, met name cocaïne.17
Verder kan de aandacht voor spiritualiteit bij de AA een belemmering vormen voor langdurig herstel. Niet alleen weerhoudt het idee dat je je ‘moet overgeven aan God’ veel mensen die hulp zoeken om dat bij de AA te doen, maar het creëert ook mede-afhankelijkheid (codependentie) onder AA-leden: iemands eigenwaarde hangt af van zijn omgeving.
‘Iemand met kanker, diabetes of reuma krijgt toch ook niet te horen dat hij zich aan een hogere macht moet overgeven, een lijstje moet maken van zijn misstappen, die aan andere leden moet opbiechten en een werkstraf moet uitvoeren om weer gezond te worden?” vraagt Perkins.
En het publiekelijk te schande zetten van leden die terugvallen, en ze ten overstaan van de groep beschuldigen van verraad en leugen, zijn geen methoden om de eigenwaarde en wilskracht van een alcoholist op te krikken, denkt Perkins.

Een allesomvattende benadering
Om craving en andere bijwerkingen te verminderen, en de duurzame onthouding van alcohol en andere drugs te verbeteren, is er dringend behoefte aan behandelingen op basis van voeding. Er zijn al belangrijke stappen gezet, zoals onderzoek naar het gebruik van stoffen als N-acetylcysteïne (NAC), gewonnen uit het aminozuur L-cysteïne. NAC staat op de lijst met essentiële geneesmiddelen van de WHO en helpt het aminozuur glutamaat (de belangrijkste stimulerende neurotransmitter) weer op peil te brengen.18 Daarnaast helpt NAC leverschade als gevolg van alcoholmisbruik te herstellen en het gaat verslavingsgedrag tegen.19
Glutamine, een aminozuur dat in veel voedingsmiddelen (eieren, koolsoorten, melk, peulvruchten, graan, spinazie, bietjes) voorkomt, is een belangrijke energiebron voor de hersenen. Het is bovendien een voorloperstof van GABA, een neurotransmitter die bekendstaat om zijn kalmerende werking. Uit dierstudies bleek al in 1955 dat glutaminesupplementen zorgen voor minder zin in alcohol, waardoor de dieren 35 procent minder alcohol consumeerden.20 Ook andere onderzoeken wijzen erop dat glutamine veelbelovend is bij de behandeling van alcoholverslaving.21
Een andere natuurlijke stof die de hoeveelheid alcohol lijkt te kunnen verminderen die verslaafden gewend zijn te drinken, is het extract van de Aziatische klimplant kudzu. Hoewel deze stof geen effect heeft op craving, bleken patiënten met een alcoholafhankelijkheid 57 procent minder te drinken, terwijl het aantal dagen dat ze helemaal niet dronken, steeg.22
In hun centrum in Texas adviseert verpleegkundige Birkner mensen om de volgende supplementen te gebruiken: de aminozuren L-glutamine, L-tyrosine, taurine en 5-hydroxytryptofaan (5-HTP: een voorloperstof van serotonine en melatonine) en daarnaast cofactoren als magnesiumchloride en vitamine B6, die de hersenen nodig hebben om de processen van de aminozuren te activeren.
Birkner, Perkins en Hunninghake zijn het erover eens dat de beste en snelste methode voor langdurig herstel van alcoholverslaving een veelzijdige aanpak moet zijn, bestaande uit begeleidende gesprekken, dieetveranderingen, voedingssupplementen en groepsbijeenkomsten. Het is ook verstandig een arts te raadplegen om te achterhalen of u andere lichamelijke aandoeningen hebt die de symptomen van verslaving versterken en genezing in de weg staan. Voorbeelden hiervan zijn een teveel aan Candida in de darmen, een vertraagde schildklierwerking, bijnieruitputting, bacteriële woekering in de dunne darm, chronische stress, een lage bloedsuiker en de aanwezigheid van milieugiffen in uw lichaam.
‘Met veel moeite lukt het u misschien om het een jaartje zonder alcohol vol te houden,’ zegt Perkins. ‘Maar op de lange duur moet u leren eten en leven op een manier die de stofwisseling in de hersenen in evenwicht houdt.’
Ron Hunninghake van de Riordan Kliniek, die door de hele VS lezingen geeft over voedingssupplementen om alcoholisme te voorkomen en de vicieuze cirkel van verslaving te doorbreken, gaat nog een stap verder. ‘Mensen die een goed voedingspatroon volgen en van wie het lichaam niet te zwaar belast is met giftige stoffen en pesticiden, ontwikkelen waarschijnlijk sowieso geen alcoholverslaving.’

Het nieuwe vijfstappenplan
Als u wilt stoppen met alcohol, moet u vijf belangrijke stappen zetten om uw hersenen weer in balans te krijgen, zegt verslavingscoach Cynthia Perkins. Zo ziet nieuwe vijfstappenplan eruit:
1 Stop met alcohol;
2 Stop met het gebruik van middelen die de hersenen veranderen: nicotine, cafeïne, suiker, medische marihuana, antidepressiva en andere medicatie die het functioneren van de hersenen beïnvloedt;
3 Neem supplementen om het evenwicht in de hersenen te herstellen;
4 Eet dierlijke vetten, groene en andere groenten;
5 Leer omgaan met stress.

Supplementen om de vicieuze verslavingscirkel te doorbreken
De Amerikaanse arts en orthomoleculair geneeskundige Ron Hunninghake beveelt de supplementen aan die de biochemicus John Williams heeft geselecteerd voor mensen met een alcoholverslaving. Williams ontdekte het belang van foliumzuur en vitamine B6, en daarnaast van vitamine B5 (pantotheenzuur) en alfaliponzuur, hij onderzocht het verband tussen voeding en alcoholisme en schreef er een boek over: Alcoholism: the nutritional approach (1961). Al deze supplementen zijn in vitaminewinkels en online verkrijgbaar.

De supplementen die hij voorschreef zijn:
Vitamine C, omdat het de toxische bijproducten van overmatig alcoholgebruik neutraliseert en leververvetting tegengaat.
Voorgestelde dosering: 1000 mg per uur totdat u diarree krijgt: dat is de grens van wat uw darmen kunnen verdragen. Vervolgens elke 4 uur 1000 mg tot u in totaal 10-20 gram of meer per dag binnenkrijgt.
L-glutamine, een aminozuur dat craving vermindert, brandstof vormt voor de hersenen, en bijdraagt aan het herstel van de verstoorde functie van neurotransmitters als gevolg van alcohol.
Voorgestelde dosering: 2000-3000 mg per dag.
Vitamine B-complex, met 50 mg van elk van de belangrijkste B-vitaminen.
Voorgestelde dosering: 6 tabletten/capsules per dag (volg de instructies van het etiket op).
Lecithine, dat samen met B-vitaminen leververvetting vermindert.
Voorgestelde dosering: 2-4 eetlepels.
Magnesium, dat de normale activiteit van de leverenzymen kan verminderen en zo het risico op overlijden als gevolg van alcoholische leverontsteking verkleint.
Voorgestelde dosering: tweemaal daags 250 mg.
Chroompolynicotinaat, dat helpt de bloedsuikerspiegel te reguleren.
Voorgestelde dosering: 200-400 microgram.
Kudzu-extract, dat snel kan helpen alcoholgebruik te verminderen.
Voorgestelde dosering: driemaal daags 1000 mg.
N-acetylcysteïne (NAC), een krachtige antioxidant die de leverfunctie verbetert als er leverschade is ontstaan.
Voorgestelde dosering: 2000-3000 mg per dag.
Silymarine, dat de bloedsuikerspiegel en leverfunctie verbetert.
Voorgestelde dosering: 100-300 mg per dag.

BRONNEN:
Behandelcentra en coaches:
Health Recovery Center, Minneapolis, Minnesota; www.healthrecovery.com
Pain and Stress Center, San Antonio, Texas; www.painstresscenter.com
Cynthia Perkins’ alternatieven voor alcoholisme: www.alternatives-for-alcoholism.com

Boeken:
End your addiction now door Charles Gant
Alcoholism: the nutritional approach door Roger J. Williams
7 weeks to sobriety door Joan Mathews Larson
The vitamin cure for alcoholism: orthomolecular treatment of addictions door Abram Hoffer en Andrew Saul
Get sober stay sober: the truth about alcoholism door Cynthia Perkins
The 30-day sobriety solution door Jack Canfield en Dave Andrews

Literatuur:
1 Am J Public Health. 2015 Jun;105(6):1120-7
2 www.stap.nl
3 www.jellinek.nl
4 J Stud Alcohol, 1999; 60: 647–52
5 Drug Alcohol Depend, 1995; 39: 197–206
6 http://www.ru.nl/ftr/@843949/jongvolwassenen/
7 Indian J Psychiatry, 2008; 50: 77–82
8 Alcohol Health Res World, 1997; 21: 108–14
9 http://news.medicine.iu.edu/releases/2013/04/kareken-beer-taste-dopamine.shtml
10 J Psychiatry Neurosci, 2003; 28: 263–74
11 Am J Psychiatry, 1995; 152: 332–40
12 https://pubs.niaaa.nih.gov/publications/aa22.htm
13 Alcohol Health Res World, 1989: page 206+
14 Intl J Biosocial Res, 1987; 9: 92–106
15 J Psychoactive Drugs, 2010; 42: 147–51
16 Alcohol Clin Exp Res, 2006; 30: 253–64
17 Neuropsychopharmacology, 2015; 40: 813–21
18 CNS Drugs, 2014; 28: 95–106
19 Rev Bras Psiquiatr, 2014; 36: 168–75
20 J Biol Chem, 1955; 214: 503–6
21 Q J Stud Alcohol, 1957; 18: 581–7
22 Psychopharmacology, 2013; 226: 65–73

Een naald in het oor
In de jaren zeventig van de vorige eeuw ontwikkelde Michael Smith, een arts uit het Lincoln Hospitaal in het stadsdeel The Bronx in New York, een eenvoudige techniek om veelvoorkomende verslavingen, zoals alcoholisme, te behandelen. Wat begon als een test om te zien of je door één acupunctuurpunt in het oor aan te prikken craving kon verminderen, groeide uit tot een behandelkuur waarbij op vijf plaatsen in het oor een naaldje wordt gezet: de zogeheten ooracupunctuur. Zo werd het NADA-protocol ontwikkeld.
Dit protocol zou een eenvoudige, maar zeer doeltreffende behandeling voor verslaving zijn. De therapie is ook in Nederland beschikbaar.
Michael Carruth, een huisarts die zich heeft laten omscholen tot acupuncturist en arts in de traditionele Chinese geneeskunde (TCG), heeft dit protocol een maand lang toegepast in een ontwenningskliniek in het Amerikaanse Portland.
‘Acupunctuur alleen is niet de oplossing,’ zegt hij, ‘mensen die met een verslaving kampen, hebben ondersteuning en gesprekken nodig, en andere hulpprogramma’s. En soms ook andere medicatie om de cravings te kunnen weerstaan.’
Het NADA-protocol volgt de TCG-theorie dat alcohol niet alleen uitdroging veroorzaakt van meerdere organen, met name de lever, maar dat het ook de oorzaak is van ‘overtollige hitte’ en stagnatie van vocht in organen als hart, longen, lever nieren, milt en alvleesklier.
Het protocol heeft tot doel de disbalans met de vijf acupunctuurpunten in het oor te behandelen en corrigeren, waarna het lichaam zichzelf kan helen.
‘Ik herinner me een vrouw van begin zeventig die bij me kwam vanwege haar alcoholverslaving,’ vertelt Carruth. ‘Ik paste het NADA-protocol bij haar toe en adviseerde haar een verslavingstherapeut te zoeken. Ik gaf haar ook Chinese kruiden (zie ook kadertekst) als ondersteuning bij de ontwenningsverschijnselen.’
Door de acupunctuur en de kruiden nam haar craving af, en verdwenen de meeste andere ontwenningsverschijnselen. Carruth zegt dat het ongeveer drie maanden duurde om haar craving te temperen. En het duurde tien maanden om de schade aan haar organen te herstellen en haar afweer, die ook was aangetast door het langdurige alcoholgebruik, opnieuw gezond te krijgen.

Acupunctuurpunten tegen alcoholverslaving
Longpunt: helpt craving te verminderen
Shenmenpunt: helpt tegen angsten en extreme gevoeligheid
Sympathisch autonoom punt: brengt het sympathische (vechten-vluchten) en parasympathische zenuwstelsel (rust en herstel) weer in evenwicht
Leverpunt: tegen leverontsteking en levercirrose (een aandoening waarbij leverweefsel verandert in littekenweefsel)
Nierpunt: helpt tegen uitdroging en angst.

Chinese kruiden
Goudscherm: gaat craving tegen en behandelt de lever
Ge Hua: stimuleert afbraak van alcohol en verlicht de bijwerkingen van alcoholvergiftiging
Dou Kou: versterkt de milt
Mu Xiang: reguleert de qi (levensenergie)
Ren Shen: versterkt de milt en de qi
Shen Qu: breekt alcohol af
Gan Jiang: verlicht buikpijn
Zhu Ling: reguleert de vochthuishouding, zoals urinewegproblemen en het vasthouden van vocht